عقب نشینی آمریکا؛ عربستان و ایران به دنبال رفع اختلافات

دیدارنیوز ـ سرویس بین‌الملل: این مطلب را با ترجمه اختصاصی دیدار بخوانید با این توضیح که همه مطالب درج شده در این مقاله مورد تایید دیدار نیست و تنها جهت اطلاع خوانندگان منتشر شده است.
 
منبع: سی ان ان
نویسنده: عباس اللواتی
مترجم: حمید رضا بابایی

به تدریج که کشور‌های عربی حاشیه خلیج فارس از تعهد آمریکا برای تامین امنیت‌شان ناامید می‌شوند، دو رقیب عمده در خاورمیانه در حال سپردن امور به دست خود هستند. ایران روز دوشنبه اعلام کرد در هفته گذشته پنجمین دور مذاکرات را با عربستان سعودی برگزار کرده است. یک سخنگوی وزارت خارجه ایران اعلام کرد، مذاکرات بین دو بازیگر اصلی منطقه‌ای "مثبت و رو به جلو بوده است. " عربستان هنوز درباره این مذاکرات اظهارنظر نکرده است.

سخنگوی وزارت خارجه ایران افزود مذاکرات برای اعزام ۴۰ هزار زائر ایرانی به حج در امسال ادامه دارد.

گفتگو‌ها تاکنون بر مسایل نسبتا جزیی متمرکز بوده و مقامات اطلاعاتی در آن حضور یافته‌اند، اما احتمال مشارکت مقامات وزارت خارجه دو کشور در گفتگو‌های آتی، نشان‌دهنده پیشرفت چشمگیر در مذاکرات و اظهار تمایل دو طرف برای پایان دادن به مناقشات بسیار سخت منطقه‌ای است.

ریاض روابطش را با ایران در سال ۲۰۱۶ و پس از حمله معترضان ایرانی به سفارت عربستان در تهران قطع کرد. این حوادث به دنبال اعدام یک روحانی شیعه در عربستان رخ داد.

کشور‌های عربی خلیج فارس از این بی‌تفاوتی آمریکا در خصوص تامین امنیت‌شان سرخورده شده‌اند و اخیرا به تدریج در حال سپردن امور به دست خود هستند. از همین رو، به رقبای منطقه‌ای و دشمنان خود روی آورده‌اند تا مناقشات منطقه‌ای را که می‌تواند اقتصادشان را با چالش‌های جدی مواجه کند، مهار کنند.

در سال‌های اخیر، تاسیسات نفتی عربستان و امارات هدف حملاتی قرار گرفته‌اند که گفته می‌شود از جانب عوامل تحت الحمایه ایران بوده اند، از جمله نیرو‌های حوثی در یمن. کشور‌های خلیج فارس در هر دو حالت نسبت به واکنش آمریکا به این حملات مایوس شده اند. این امر سبب شد کشور‌های منطقه‌ای در یکی از اصول روابط دراز مدت خود با آمریکا تجدید نظر کنند، که بر اساس آن کشور‌های عربی خلیج فارس به ازای تامین امنیتشان به دست آمریکا، نیاز‌های واشنگتن را به نفت برآورده می‌کردند.

آمریکا تصریح کرده است با تقویت سیستم‌های دفاعی منطقه در برابر حملات موشکی، به تعهدات خود در قبال امنیت خلیج فارس پایبند است. جو بایدن رئیس جمهور آمریکا روز جمعه مایکل راتنی، دیپلمات کهنه کار را به عنوان سفیر جدید آمریکا در ریاض برگزید. اگر این خبر تایید شود، وی نخستین دیپلمات حرفه‌ای است که در سه دهه گذشته عهده دار چنین سمتی خواهد شد.

آشکارترین علامت از تجدید نظر کشور‌های خلیج فارس، واکنش معمولی آن‌ها به جنگ در اوکراین است. متحدان آمریکا، از موضع دولت بایدن در قبال جنگ روسیه در اوکراین، حمایت تمام قد نکرده اند، مقامات منطقه‌ای هم از این جنگ به عنوان علامتی از "نظم متغیر جهانی" یاد می‌کنند، که در آن کشور‌های غربی شاید نسبت به گذشته، حرفی برای گفتن نداشته باشند.
عربستان، بزرگ‌ترین صادر کننده نفت جهان، و همچنین امارات عربی متحده درخواست آمریکا را برای افزایش تولید نفت به منظور کاهش قیمت ها، رد کرده اند. روسیه از بهای بالای نفت برای تامین هزینه‌های جنگ اوکراین بهره می‌برد. عربستان و امارات در عوض به ائتلاف خود با روسیه به عنوان دیگر صادر کننده نفت، پایبند بوده اند تا به تدریج تولید نفت را افزایش دهند. جو بایدن پس از ۱۵ ماه ریاست جمهوری خود و محمد بن سلمان ولیعهد عربستان هنوز با هم گفتگو نکرده اند.

در همین حال امارات و عربستان در حال حل اختلافات در منطقه هستند. در دو هفته گذشته، عربستان از طریق آتش بسی که چندان تصور نمی‌شد، از شدت جنگ در یمن کاسته است. ریاض همچنین به دنبال تنش‌های بی سابقه در سال گذشته، با لبنان آشتی کرده است. یمن و لبنان، عرصه جنگ‌های نیابتی ایران و عربستان بوده اند.

محمد مرندی، استاد دانشگاه تهران می‌گوید از منظر ایران، بزرگ‌ترین مانع گرمی روابط ایران و عربستان، جنگ یمن بوده است. "اکنون که جنگ متوقف شده، دستکم برای مدتی کوتاه، امید واقعی برای بهبود روابط وجود دارد. " وی می‌گوید ایران آماده است فقط درباره مسائلی که ماهیت دوجانبه دارند مذاکره کند، نه این که "از جانب حوثی‌های یمن گفتگو کند. "
ازسرگیری مذاکرات همچنین در شرایطی رخ داده است که مذاکرات میان قدرت‌های جهانی و ایران برای احیاء توافق هسته‌ای به مرحله‌ای پیشرفته رسیده است. کشور‌های عربی خلیج فارس از این که آمریکا در مذاکرات هسته ای، به نگرانی هایشان در خصوص ایران اهمیت نمی‌دهد، مایوس شده اند. آن‌ها معقدند نفوذشان بر ایران نسبت به اهرم فشاری که آمریکا دارد، رنگ می‌بازد.

الهام فاخرو، از اعضای اندیشکده چتم هاوس در لندن می‌گوید، "کشور‌های عربی خلیج فارس معتقدند آمریکا باید در میز مذاکرات با ایران، برای عمل کردن به تمام وعده هایش به آنها، حاضر شود. " وی افزود، اما دولت بایدن اصرار می‌کند که مذاکرات مربوط به این مسایل باید به صورت مجزا میان ایران و کشور‌های خلیج فارس برگزار شود.

مذاکرات مستقیم با ایران، تنها تلاشی است که کشور‌های عربی خلیج فارس می‌توانند برای این منظور انجام دهند، اما تحلیلگران شک دارند که این کشور‌ها بتوانند در گفت و گوهایشان به نتایجی دست یابند که نظر هر دو طرف را برآورده کند.
محمد الیحیی از اعضای موسسه هودسون (اندیشکده آمریکایی در واشنگتن)، می‌گوید: "این مذاکرات تقریبا محکوم به شکست هستند. " ماهیت این مشکل به گونه‌ای است که نمی‌توان آن را میان ایران و عربستان دانست، بلکه میان ایران و آمریکا است. ایران به عربستان حمله می‌کند، زیرا آن را دست نشانده نظم امپریالیستی آمریکا می‌داند. ".

اما سید حسین موسویان مذاکره‌کننده هسته‌ای سابق ایران و استاد دانشگاه پرینستون آمریکا می‌گوید، هر دو کشور علیه یکدیگر به اندازه کافی اهرم اِعمال نفوذ دارند تا مذاکرات را ضروری کند.

وی گفت، "مساله مهم برای هر دو کشور این است که اطمینان دهند به دنبال سلطه منطقه‌ای نیستند" و البته تضمین‌های امنیتی نیز بدهند. به گفته موسویان، عربستان سعودی از حمایت آمریکا برخوردار است و "ایران نیز نفوذ گسترده‌ای میان مردم کشور‌های منطقه دارد که می‌تواند در درازمدت برای عربستان تهدید باشد.

اما مساله حمایت آمریکا از کشور‌های منطقه‌ای است که به تازگی زیر سوال رفته است. نارضایتی از آمریکا در خلیج فارس آنقدر شدید است که برخی، نقش واشنگتن را بیشتر مخل امنیت می‌دانند تا تضمین کننده آن.
الیحیی می‌گوید، "از نظر کشور‌های خلیج فارس، سیاست آمریکا در کنار آمدن با ایران در دهه گذشته، باعث تشدید

پرخاشگری ایران شده است. این سیاست آتشی را روشن کرده است که شاید تا خانه‌های ما هم برسد. "

وی با اشاره به سیاست‌های آمریکا در قبال ایران افزود، "وقتی که یک آتش افروز به منزلتان رجوع کند، خطرناک است. آنچه بیشتر ترسناک است، آن که این آتش افروز با پوشش آتش نشان به سراغتان بیاید. "