دور هشتم مذاکرات هسته‌ای وین از امروز آغاز می‌شود. گفته می‌شود این دور نهایی مذاکرات است و میخائیل اولیانوف نماینده روسیه گفته است در ۵ دقیقه پایانی هستیم. اما نگرانی‌های زیادی وجود دارد...
دیدارنیوز ـ علی صافی*: هشتمین دور مذاکرات احیای برجام امروز در وین از سر گرفته خواهد شد. بنا بر گزارش‌ها علی باقری مذاکره کننده ارشد ایران بامداد امروز به وقت تهران، عازم وین شده است.
بعد از پایان مذاکرات دور هفتم و بازگشت هیئت‌های مذاکره کننده به پایتخت‌ها، گفته شده بود که زمان تصمیمات سیاسی فرارسیده است. از همان زمان گفته شد که احتمالا هشتمین دور مذاکرات وین، دور پایانی خواهد بود.
پیشرفت برنامه هسته ایرانی مهم‌ترین دلیلی است که دیپلمات‌های غربی را عجله برای حصول به توافق واداشته است. طرف غربی مدعی است که برنامه هسته‌ای ایران ظرف چند هفته به نقطه‌ای خواهد رسید که دیگر هیچ توافقی برای محدود نگه داشتن آن کافی نخواهد بود. طرف ایرانی البته همواره این موضع را رد کرده است و تاکید کرده که هیچ ضرب الاجلی را برای مذاکرات به رسمیت نمی‌شناسد.
در تهران و در آستانه سفر علی باقری به نظر مقامات تهران بین خود تقسیم کار کرده‌اند. از سویی علی شمخانی دبیر شورای عالی امنیت ملی نقش پلیس بد را بر عهده گرفته است و در سوی دیگر میدان، حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه نقش پلیس خوب را بر عهده دارد.
علی شمخانی دیروز در توئیتی که نور نیوز رسانه نزدیک به شورای عالی امنیت ملی آن را معنادار توصیف کرده است نوشت: «دستور کار مذاکره‌کنندگان ایرانی برای ادامه دور هشتم گفتگو‌ها به دقت مشخص شده است. توافقی که طی آن تحریم‌های شکل‌دهنده فشار حداکثری رفع نشود، موجب شرطی شدن اقتصاد کشور شده و نمی‌تواند مبنای توافق خوب باشد.»
در عبارات این توئیت دو نکته قابل تامل هست که احتمالا اساس موضع ایران در مذاکرات را تشکیل می‌دهد: نخست استفاده از لفظ «تحریم‌های شکل دهنده فشار حداکثری» به جای تحریم‌های هسته‌ای است. معنای این امر آن است که ایران همچنان خواهان لغو همه تحریم‌هایی است که دونالد ترامپ در چارچوب کارزار فشار حداکثری بر ایران تحمیل کرد. چه این تحریم‌ها مرتبط با پرونده هسته‌ای باشد، یا مرتبط با حمایت ادعایی ایران از تروریسم یا حتی نقض حقوق بشر.
نکته دوم توصیف شرطی شدن اقتصاد کشور است. نکته‌ای که نشان ازآن دارد که ایران خواهان رفع یکجای همه تحریم‌ها و رسیدن به توافق نهایی است و توافق موقت مطلوب تهران نیست. چرا که تصمیم‌گیرندگان ایرانی توافق موقت را عامل شرطی شدن اقتصاد کشور می‌دانند.
همزمان با این توئیت علی شمخانی، نورنیوز هم در یک گزارش تحلیلی در مورد دور هشتم مذاکرات وین نوشت: «اگرچه انتشار برخی گمانه‌زنی‌های رسانه‌ای طی روز‌های اخیر موجب شکل‌گیری سطحی از امیدواری برای برخاستن قریب‌الوقوع دود سفید از اتاق مذاکرات در هتل کوبورگ وین شده است، اما ارزیابی دقیق اظهارنظر‌های طرح شده از سوی مقامات رسمی کشور‌های حاضر در مذاکرات وین از جمله مسئولین جمهوری اسلامی ایران مبین این واقعیت است که گفتگو‌ها به مراحل سختی رسیده که عبور از آن لاجرم نیازمند «اتخاذ تصمیمات سیاسی» است.»
نورنیوز در انتهای این گزارش می‌نویسد: «جمهوری اسلامی ایران پس از خروج غیرقانونی آمریکا از برجام و بازگشت مجدد تحریم‌های ظالمانه با اتخاذ سیاست مقاومت فعال از گردنه اصلی مشکلات اقتصادی با تلاش و صبر مثال‌زدنی مردم عبور کرده و تنها در شرایطی حاضر به پذیرش توافقی جدید است که از قابل اتکاء، پایدار و مفید بودن آن اطمینان داشته باشد.»
همزمان با این مواضع سفت و سخت امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه بعد از دیدار با همتای فنلاندی‌اش در تهران گفت: «با خوش‌بینی، حسن نیت و جدیت به تلاش‌های خود برای رسیدن به توافق خوب و حتی فوری ادامه می‌دهیم.»
وزیر خارجه پیش از این هم تلویحا از اعمال مجدد برخی معافیت‌ها در مورد تحریم‌های ایران استقبال و البته آن را ناکافی دانسته بود.
در واشنگتن هم فشار‌های جمهوری خواهان و برخی نمایندگان دموکرات بر دولت بایدن در مورد بازگشت به برجام بالا گرفته است. رابرت مالی نماینده ویژه دولت بایدن در امور ایران که هدایت هیئت آمریکایی در مذاکرات وین را بر عهده دارد دیروز تاکید کرده بود که او به مذاکرات وین ادامه خواهد داد، چون رئیس جمهور آمریکا از او خواسته است.
ایلنا به نقل از پایگاه خبری هیل گزارش داده است که رابرت مالی قرار است امروز در نشستی محرمانه در کنگره آمریکا گزارشی از روند مذاکرات ارایه کند. این اولین بار است که رابرت مالی چنین گزارشی را به کنگره ارایه می‌دهد. همزمان ۲۷ سناتور جمهوری‌خواه در نامه‌ای به بایدن از او خواستند که نظر آن‌ها را در هر توافقی در مورد ایران لحاظ کند. در این نامه که به ابتکار تد کروز سناتور ضد ایرانی نوشته شده است که چنانچه رئیس‌جمهوری آمریکا به دیدگاه‌های آن‌ها اهمیت ندهد، تلاش خود را برای ممانعت از بازگشت این کشور به توافق هسته‌ای به کار خواهند گرفت.
رمز گشاترین اظهارات در مورد مذاکرات وین باز هم متعلق به میخائیل اولیانوف نماینده روسیه است. او شاید تنها دیپلماتی باشد که ابزار‌های رسانه‌ای را در مورد این مذاکرات به کار گرفته است. او که معمولا با توییت‌های گاه وبیگاهش شناخته می‌شود این بار در مصاحبه با یک روزنامه روسی گفته است: «۵ دقیقه تا پایان فاصله داریم و باید سریع و موثر مذاکرات نهایی را به انجام برسانیم.»
اولیانوف تصریح کرده است که پیش نویس متن نهایی توافق آماده است. متنی سیاسی که بیش از ۲۰ صفحه است و متضمن احیای برجام خواهد بود. اولیانوف گفته است که بعد از رسیدن به این توافق، حدود ۲ ماه زمان برای انجام تعهدات طرفین لازم است و پس از آن می‌توان شاهد احیا و اجرای برجام بود.
دیپلمات خوش‌بین روس، اما یک هشدار مهم داده است. او تاکید کرده: «هر لحظه این امکان وجود دارد که یک طرف دست به اقدامی سهل‌انگارانه بزند که مذاکرات وین را دچار مشکل کند. نباید چنین احتمالی را به صورت کامل کنار گذاشت.»
او با لحنی که به نظر نگران می‌رسد ادامه داده است: «چنین اقدام ماجراجویانه‌ای بیانگر بی‌مسئولیتیِ مطلق اقدام کننده است. در مرحله پیشرفته ـ خیلی پیشرفته ـ مذاکرات هر اقدامی که نتیجه مثبت نهایی را به خطر بیندازد غیرقابل قبول است»
روشن نیست که اولیانوف به کدام طرف هشدار می‌دهد. آیا او نگران تحرکی از جانب تندرو‌های مخالف غرب در ایران است یا از اقدامی احتمالی درآمریکا می‌ترسد؟ با توجه به اعتماد کامل هسته قدرت به تیم مذاکره کننده فعلی در تهران بعید است که اقدامی خارج از برنامه‌ریزی از سوی ایران رخ دهد. در آمریکا هم دولت بایدن با اکثریتی هر چند ضعیف بر اوضاع مسلط است.
آن چه باقی می‌ماند اسرائیل و متحدان منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای اوست. اسرائیل که مخالف بزرگ برجام است و شاید اولیانوف از اقدامی خطرناک از جانب اسرائیل نگران است.
۵ دقیقه به پایان. این توصیفی است که اولیانوف از دور هشتم مذاکرات وین ارایه کرده است. اما موضوعات مذاکره به نظر بسیار پیچیده‌اند، طرفین در مواضع خود مصممند، تندروها ازهمه طرف در کارند و تجربه هم نشان داده است که مذاکرات هسته‌ای ایران معمولا به وقت اضافه کشیده می‌شود. فینال مذاکرات در هتل کوبورگ وین به نظر طولانی و طاقت‌فرسا خواهد بود...
*تحلیلگر مسائل سیاسی
