طالبان می‌گوید عوض شده است. هبت الله آخوند زاده رهبر مذهبی طالبان از حقوق زنان سخن گفته است. با این حال عقاید تندروانه ملا هبت الله چگونه با مصالح سیاسی طالبان جفت و جور خواهد شد؟
دیدارنیوز ـ مریم رنگی طهرانی*: « زن ملک نیست، بلکه انسانِ آزاد و شریف است و هیچ کس نمی تواند او را در ازای صلح یا رفعِ دشمنی به کسی بدهد.» این فرمانِ چند روز پیشِ هبت الله آخوندزاده رهبر طالبان درباره زنان است.
بیش از سه ماه از قدرت گرفتن طالبان در افغانستان می گذرد و جستجوی تصویری در مورد هبت الله آخوندزاده تنها به یک عکس ختم می شود. عکسی که گفته می‌شود توسط خود طالبان گرفته شده است.
طالبان در ذهن جمعی ما با تصویر ملا محمد عمر تداعی شود، رهبر پیشین طالبان که توسط آمریکا کشته شد و طالبان مدت‌ها مرگ او را مخفی کرد. پس از ملاعمر، ملا اخترمحمد منصور جانشین او در طالبان شد، که او هم در سال۲۰۱۶مورد حملات پهپادی آمریکا قرار گرفت و پس از مرگ اختر محمد منصور در چیدمان قدرت طالبان معاون او هبت الله آخوندزاده رهبر و فرمانده جدید این گروه اعلام شد.
برای شناخت ترکیب طالبان در دور جدید قدرت در کشور افغانستان نیاز است که چهرۀ مرموز و تقریبا نادیدۀ هبت الله آخوندزاده را بیشتر شناخت.
هبت الله آخوندزاده متولد ۱۹۶۷ در ولسوالی بانجوی از توابع قندهار است. تبار او به قبیله نورزایی که پشتون هستند، بر می‌گردد. پدر او عبدالستار امام جماعت مسجد محلی بود، آخوندزاده تحصیلات اولیه را پیش پدر خود گذارند و پس از حمله روسیه به کشور افغانستان در سال ۱۹۷۹ خانواده او به پاکستان پناهنده شدند.
آخوندزاده در پاکستان تحصیلات دینی خود را به پایان رساند، تا جایی که در ترتیبات دینی اهل تسنن به عنوان مولوی رسید که بالاتر از لقب ملا است. اما در اخبار بسیاری از رسانه ها لغت ملا در ابتدای نام او به جای مولوی قرار می گیرد.
بیشتر بخوانید: داستان افغانستان؛ این ۵ زن!
هبت الله آخوندزاده در دهه۱۹۹۰ به طالبان می پیوندد و به گفته برخی منابع در کنار ملامحمد عمر یکی از موسسین طالبان نیز شناخته می‌شود. در ۱۹۹۵ اولین پست دولتی با عنوان مسئول پایین آوردن جرم پس از تصرف استان فراه توسط طالبان به او محول شد.
سپس ملاعمر رهبر پیشین طالبان در۱۹۹۶آخوندزاده را به عنوان رییس دادگاه نظامی کابل منصوب کرد و اکثر فتواهای عجیب و غریب و گاه خشن طالبان در این دوره توسط او صادر شده است.
پس از حمله نیروهای آمریکا به کشور افغانستان در سال ۲۰۰۱ و سرنگونی طالبان، آخوندزاده دوباره به پاکستان رفت و در یک زندگی مخفی رهبری یک مسجد محلی در کویته را دردست گرفت. در طی سال هایی که طالبان در حال بازسازی دوباره خود بودند، او به بالاترین منصب دادگاه شرعی طالبان منصوب شد و همچنین در رده‌های بالای فرماندهی قرار گرفت.
شخصیت او بیش از آنکه به عنوان یک چهره نظامی شناخته شود، بر عکس رهبران قبلی بیشتر به عنوان یک چهره مذهبی و قضایی شناخته می‌شود.
بیشتر بخوانید: عبدالله عبدالله؛ سیاستمدار مغموم در میانه آتش و باد!
آخوندزاده رهبر مرموز طالبان معمولا با تدابیر شدید امنیتی در انظار ظاهر می‌شود. با بروز شایعاتی از مرگ او پس از به قدرت رسیدن طالبان تنها یکبار با تدابیر شدید امنیتی در مدرسه حکیمیه ولایت قندهار حضور پیدا کرد، که در این حضور اجازه هیچ عکس و فیلم از او داده نشد و در سخنرانی نیم ساعته در این مدرسه که بعدها منتشر یافت حتی صدای او به وضوح شنیده نمی‌شود.
افزایش نفوذ آخوندزاده در طالبان به سال ۲۰۱۷ برمی گردد، زمانی که پسر ۲۳ساله او با نام اصلی عبدالرحمن و ملقب به حافظ خالد، در یک عملیات انتحاری با بمب کشته شد. افزایش احترام به آخوندزاده در طالبان به این خاطر بود که با وجود رهبری وقتی پسرش برای این عمل تروریستی اقدام کرد، مانع او نشد.
ماهیت نقش هبت الله آخوندزاده، این چهره ناشناخته در آینده سیاسی افغانستان چگونه خواهد بود؟ فردی که به شدت مخالف آمریکا و غرب است و در امور شرعی بسیار تندرو است، اما در زمانۀ جدید افغانستان او و طالبان می‌دانند که برای کسب مشروعیت بین المللی نیاز به همزیستی با کشورهای همسایه و رابطه در عرصه بین الملل دارند.
بازنگری در رفتار در کل گروه طالبان، سوالی است که هنوز برای بسیاری از تحلیلگران حوزه افغانستان در پرده ای از ابهام قرار دارد. وقتی رهبر طالبان در مورد زنان صحبت می کند و یا بیانیه های دیگر صادر می‌کند، این نشان می دهد که رفتار گذشته آن ها با زنان و حمایت از تروریسم در جهان امروز و فضای فعلی افغانستان جایگاهی ندارد. برای همین به طرق مختلف بیان می‌کنند که طالبان دیگر مثل گذشته رفتار نخواهد کرد، اما باوجود هبت الله آخوندزاده این روحانی تندرو، چگونه این تضادِ رخنه کرده درونِ پوست و استخوانِ عقاید طالبانی در آینده با مصالح سیاسی جفت و جور خواهد شد؟
*کارشناس مطالعات منطقه‌ای
