سهم گیلان در شیلات

 چرا صنایع ماهیگیری در گیلان پیشرفت لازم را ندارد عدم وجود یک مرکز پیشرفته علمی شیلات در گیلان می‌تواند به صنعت شیلات لطمه بزند 

عدم به‌روزرسانی صنایع ماهیگیری از کشتی‌ها و لوازم صید گرفته تا نبود وسایل مدرن به شیلات زیان می‌رساند 

عدم توسعه شرکت‌های تعاونی و نبود اعتبار مالی کافی . صیادان را در تنگنا قرار می‌دهد 

بازار الگویی ماهی طرح بسیار جالبی است که می‌تواند در سایر شهرها به‌وجودآمده به صنعت شیلات رونق دهد

 ایران بزرگ‌ترین صادرکننده خاویار در دنیاست عدم تنوع بسته‌بندی مناسب می‌تواند به این محصول 

 لطمه بزند

 بیشتر ماهی‌های صید شده به تهران و سایر شهرها فرستاده می‌شوند و معمولاً تعداد کمی از ماهیان نصیب مردم گیلان می‌گردد 

عدم بازاریابی درست ماهی در بیشتر مواقع باعث رکود شده و ضرر و زیان آن متوجه صیادان میشود

 عدم فناوری لازم در صنایع شیلات و عدم برخورداری از علم روز باعث رکود بازار ماهی شده‌است

 عدم بهره‌برداری لازم از ماهی کیلکا که می‌تواند جنبه صادراتی داشته باشد صیادان کیلکا را متضرر می‌کند متأسفانه رستوران شیلات غذاهای دریایی را با نرخ‌های نجومی عرضه می‌کنند درحالی‌که رستوران دولتی برای تشویق مردم به غذاهای دریایی باید نرخ‌های عادلانه عرضه نماید 

برخی افراد در صید رودخانه‌ها ضوابط خاصی را رعایت نمی‌کنند گاهی با ایجاد سد باعث تلف شدن بسیاری از بچه ماهی‌ها می‌شوند 

صنعت گردشگری و صید ماهی موقعیت خوبی است که متأسفانه نهادهای مربوط بدان توجه ندارند

 بسیاری از آبگیرها و تالاب‌ها می‌تواند در توسعه صنعت گردشگری و صید مفید واقع شود از جمله آبگیر دریاچه عینک رشت که بدان توجهی ندارند

 در صورت یک برنامه‌ریزی حساب‌شده می‌توان از شیلات و ماهیگیری و صنعت گردشگری بهره‌های فراوان برد.

تاریخچه شیلات

در آغاز کار صید در شمال ایران محدود به ماهیان فلسدار مخصوصاً در رودخانه های متصل به دریا بود.از زمان صفویه رفت و آمد بازرگانان و ماهیگیران روسیه تزاری به گیلان و سایر نواحی شمال ایران آغاز شد آنها با پرداخت پول ناچیز و با تقدیم هدایا به حاکمان کرانه های خزر اجازه صید میگرفتند . 

در زمان قاجار که با بهره برداری از آبزیان دریای خزر آشنائی بیشتری پیداشدرودخانه های مختلف در فصول مهاجرت ماهیان از سوی حکومت ولایتی به اشخاص مورد نظر واگذار می شد. که از این طریق منافع سرشاری نصیب حاکمان می شد . انعقاد معاهده ننگین ترکمانچای و گسترش سیاستهای استعماری روسیه در شمال ایران موجب شد که این دولت از نفوذ خودش استفاده کرده و منابع غنی دیگر جنوبی دریای خزر را مورد چپاول و غارت قرار دهد.

شورش ماهی‌گیران بندرانزلی در آبان ۱۲۸۵ خورشیدی (۲۱ نوامبر ۱۹۰۶) روی داد.

شرح ماجرا

صیادان اهل انزلی برای شکایت به امتیازنامه لیانازوف در تلگرافخانه تجمع کردند. طبق این امتیازنامه آنچه ماهی حلال صید می‌شد به مصرف داخل ایران اختصاص داشت. نوعی ماهی توسط صیادان صید می‌شد که مردم گیلان آن را سوف و مردم روسیه آن را سوراک می‌نامیدند. این ماهی فلس داشت اما دو دندان بزرگ داشت از این رو مردم گیلان آن را حرام می‌دانستند صیادان انزلی به ناچار ماهی سوف را با قیمت نازل هفت تومان در برابر هزار ماهی به شرکت لیانازوف تحویل می‌دادند. صیادان انزلی تلگرافی به آیت‌الله سید محمد طباطبایی زدند و گفتند ثروتمندان انزلی به ما سخت گرفته‌اند که ماهی سوف را به لیانازوف تحویل بدهیم، ولی تاکنون این عمل را انجام نداده‌ایم و منتظر اقدام مجلس شورای ملی هستیم. نمایندگان مجلس از دولت تقاضا کردند به شکایت صیادان انزلی رسیدگی نمایند. پس از مدتی دولت پاسخ داد که قرارنامه لیانازوف از قرار هزاری پنج تومان بسته شده دو سال قبل به اقدامات اولیاء دولت علیه محض مراعات صیادان انزلی هزاری دو تومان علاوه بر پنج تومان شده فعلاً مخالفت با قرارنامه غیرممکن است. برخی از وکلای مجلس به جواب دولت اعتراض کردند. آیت‌الله سید محمد طباطبایی اعلام کرد که نمی‌شود ماهیگیران را اجبار به فروش ماهی کرد. دولت مدعی بود که اگر قرارداد را ملغی کند ناگزیر است پنجاه هزار تومان جریمه و غرامت بدهد. سید محمدطباطبایی پاسخ داد افرادی را می‌شناسد که حاضرند جای لیانازوف را بگیرند و آن پنجاه هزار تومان غرامت را تقبل کنند. با همه این اقدامات ماهی‌گیران بندرانزلی نتوانستند تأثیری بر امتیاز لیانازوف بگذارند. این امتیاز تا سال‌ها بعد در انحصار خانواده لیانازوف باقی‌ماند و دولت تزاری روسیه نیز با کل قوا از آن پشتیبانی می‌کرد، زیرا با این امتیاز تقریباً انحصار خاویار دنیا در اختیار لیانازوف بود. بعد از سرنگونی تزار، حکومت شوروی به جانشینی مارتین لیانازوف نواده استپان لیانازوف مدعی امتیاز شیلات بحر خزر شد. و این امتیاز که از خرداد ۱۲۵۵خورشیدی (ژوئن ۱۸۷۶) منعقد شد تا ۱۱ بهمن ۱۳۳۱خ (۳۱ ژانویه ۱۹۵۳) برای ایران مشکلاتی را به وجود آورد.

ماهیگیری و صیادی از ابتدای تاریخ ۳۰۰ ساله انزلی مهمترین شغل مردم گیلان و علی الخصوص انزلی بوده است. صیادان گیلان بیشتر تور های خود را در مصب رودخانه ها و مخصوصا سفید رود پهن می کردند و به طوری که نقل می شود روزانه  ۴۰۰۰۰ ماهی درشت از سفید رود و حدود ۳۰۰۰۰ ماهی از مرداب انزلی صید می شده است.

طبق گفته ها ۸۳ پره در دور تا دور مرداب انزلی مشغول فعالیت بوده اند  و تا قبل از دهه ۲۰ شمسی هر دو هفته ۱۰۰ تا ۱۵۰ هزار قطعه ماهی کپور تحویل شیلات  انزلی می شده است.

ماهیگیری در محیط دریا و بر روی محیط بسته قایق و یا در ساحل به روشهای خاص خودش از طریق تورهاي ماهيگيري و قلاب انجام می گیرد. شغل ماهیگیری نیاز به تحرک و جابجایی زیادی دارد ،شاید تحرک شناورها روزها و هفته ها به طول بینجامد و همیشه افراد شاغل در ماهیگیری در حال سفر دریایی می باشند و مدتها در دریا مي مانند و به ماهیگیری مشغول مي شوند. در شغل ماهيگيري توانايي حركتي وفضايي بالايي را  با توجه به سير و سفرهاي دريايي وهمچنين جهت يابي ها و مشخص كردن موقعيت مكاني در دريا مي طلبد.و همچنين جهت پرتاب تور به دريا و بالا آوردن آن نياز شديد به توانايي حركتي دارند.اولين و مهمترين ارزش در انجام و احراز هر شغلي كسب درآمد و خدمت به مردم و كسب رضايت و خشنودي خداوند مي باشد، شغل ماهيگيري از اين موارد مستثني نيست.اين شغل مي تواند با تامين ماهي مورد نياز در برنامه غذايي مردم نقش به سزايي داشته باشد.با توجه به وجود فسفر فراوان در ماهي اين ماده ي غذايي جايگاه خاصي در رشد و پرورش ذهن و حافظه و خلاقيت ايفا مي كند.

از ابتدا جنوب دریای خزر و به ویژه مرداب انزلی یکی از پر اهمیت ترین نقاط تخم ریزی ، رشد و نمو ماهیان استخوانی دریای خزر بوده است. صید انواع ماهی های فلس دار مهاجر در مرداب انزلی انجام می شد.

درباره نام بندر انزلی ( وجه تسمیه انزلی ) :

در دوران سلطنت خاندان پهلوی اسم آن به «بندر پهلوی» تغییر داده شده بود ولی پس از انقلاب مردمی اسلامی در سال ۵۷ اسم دیرین خود – «انزلی» – را بازیافت. از میان تعریف‌های مختلف که درباره واژه «انزلی» وجود دارد قابل قبول ترین معنی «انزل به معنی لنگر» انزلی = لنگرگاه و «انزل: انشان» می‌باشد که کلمه انزلی تحریف شده «انزان – انشان» به معنی گذرگاه و دروازه‌است که می‌بینیم از گذشته نیز انزلی را دروازه اروپا و ایران می‌نامیدند و در بسیاری از نوشته‌ها هم آمده‌است و واژه غازیان را می‌توان جمع بغاز یعنی تنگه و جمع غازی به معنی جنگجویان دانست.

در زبان یونانی نیز واژه‌هایی نظیر «انزلیوس و انزلیا» وجود دارد به معنی «مرداب» که این دیدگاه را به وجود می‌آورد که نام این منطقه که صاحب یکی از بزرگترین مرداب‌های جهان «مرداب انزلی» است به زمانی قبل از آغاز شهرنشینی در این منطقه باز میگردد.

امیداست که خداوند نعمت فراوان ماهی را به مردم همچنان  

مرحمت فرماید وما نیز شکر گزار نعم الهی باشیم.

✍️ابراهیم عاطفی