نشستی برای افغانستان در غیاب طالبان؛ مسکو و تهران اختلاف دارند؟

دیدارنیوز ـ پرستو بهرامی‌راد: مسئله افغانستان این روزها یکی از بغرنج‌ترین مشکلات خاورمیانه است. هر کدام از کشور‌های منطقه سعی دارند به نحوی از بروز مشکلات برای مرز‌ها و کشور‌های خود بعد از قدرت گرفتن طالبان جلوگیری کنند. روسیه اولین نشست درباره افغانستان تشکیل داده بود و ۱۰ کشور، شامل روسیه، چین، ایران، پاکستان، هند، قزاقستان، قرقیزستان، ترکمنستان، ازبکستان و افغانستان (طالبان) دی این نشست شرکت کردند.

دومین نشست گفتگو درباره آینده افغانستان نیز با حضور نمایندگان ایران، چین، پاکستان، تاجیکستان، ترکمنستان، ازبکستان و روسیه، به میزبانى ایران در روز چهارشنبه ٥ آبان ١٤٠٠ در تهران برگزار خواهد شد. البته وزیران خارجه چین و روسیه به صورت آنلاین و وزرای خارجه دیگر کشور‌ها به صورت حضوری در این نشست شرکت می‌کنند.

از نکات حائز اهمیت این دور از مذاکرات در خصوص آینده افغانستان عدم حضور طالبان است. ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی طالبان گفته است که کسی از آن‌ها در نشست تهران اشتراک (شرکت) نمی‌کند. ایران خواهان دولت فراگیر در افغانستان است. در نشست مسکو طالبان حضور داشتند که در واقع نقض خواسته ایران بود. این بار در تهران طالبان نماینده‌ای ندارند و باید دید روند نشست به کدام سمت می‌رود.

طالبان قدرت صد در صدی افغانستان را به دست گرفته است. در این مدت نیز دو انفجار بزرگ در مساجد شیعه رخ داده است و در خصوص شرایط شیعیان در افغانستان و مسائل حقوق بشری نگرانی‌های جدی نسبت به این کشور وجود دارد. از سوی دیگر کشور‌های منطقه، مخصوصاً کشور‌های هم مرز با افغانستان نگران گروه‌های تندرو مذهبی در این کشور هستند که باعث ناامنی در دیگر کشور‌ها شوند. این روز‌ها گروه داعش نیز در افغانستان عرض اندام کرده و رشد هر چه بیشتر  این گروه در افغانستان بدون شک منطقه را به خط می‌اندازد.

اختلاف در نشست مسکو

نشست مسکو در حالی به پایان رسیده که اختلافاتی در آن بوجود آمده بود. در پایان نشست بیانیه‌ای مشترک از سوی تمامی کشور‌های شرکت‌کننده در نشست منتشر شده بود که به نظر نمی‌رسید که ایران موافق این بیانیه باشد. حتی در توئیتر منسوب به حسن کاظمی قمی، نماینده دولت در امور افغانستان در پاسخ به خبرنگاری نسبت به این بیانیه نوشته است که این بیانیه مورد تایید جمهورى اسلامى ایران نیست و این امر به طرف روسى اعلام شده است.

از سوی دیگر رسول موسوی، مدیرکل غرب آسیای وزارت خارجه ایران، از مدیریت ضعیف روسیه در نشست افغانستان با حضور طالبان انتقاد کرد و گفت این کشور تلاشی برای ایجاد اجماع میان حاضران در نشست نکرده و آنچه که به عنوان بیانیه مشترک در وب‌سایت وزارت خارجه روسیه آمده نظر جمع نبوده است.

در واقع به نظر می‌رسد ایران و روسیه بر سر ساختار قدرت در افغانستان و مشارکت همه اقوام افغانستانی در دولت این کشور باهم اختلاف جدی دارند. ایران به دنبال حقوق دیگر قوم‌های افغانستانی که با ایران نیز مناسباتی دارند اعم از هزاره ها، تاجیک‌ها و ازبک‌ها هستند. طبق نظر برخی کارشناسان ایران قدرت مطلق طالبان در افغانستان را برای مرز‌های خود خطرناک می‌داند. از سوی دیگر بعضی‌ها معتقد هستند که ایران سعی دارد در موضوع افغانستان نقش خود را پررنگ‌تر کند و از اینکه روسیه بازی کننده اصلی معادلات افغانستان شود جلوگیری کند. حال باید دید که نشست تهران در خصوص آینده افغانستان به اجماع مورد نظر ایران می‌رسد یا خیر؟

دولت ابراهیم رئیسی از ابتدای تشکیل خود سیاست نگاه به شرق را در پیش گرفته است و به دنبال تحکیم هر چه بیشتر رابطه خود با روسیه و چین است. با این حال اختلاف نظر در مورد  افغانستان می‌تواند یک نقیصه جدی برای اتحادی باشد که دولت ابراهیم رئیسی به شدت روی آن حساب کرده است. باید دید نشست فردای تهران چقدر می‌تواند به حل اختلاف ایران و روسیه بر سر افغانستان کمک کند.