نتایج پژوهشهای مرکز آمار از فرهنگ رفتاری خانوادههای ایرانی نشان میدهد فرهنگ روزنامهخوانی در ایران رو به افول است و ۷۸ درصد مردم دیگر روزنامه نمیخوانند و اطلاعات مورد نظر خود را در فضای مجازی و شبکههای اجتماعی جستوجو میکنند.
دیدارنیوز ـ یک سده از شروع تب روزنامهخوانی در ایران میگذرد؛ تبی که با انقلاب مشروطه آغاز شد و همزمان با دوران انقلاب اسلامی به اوج رسید، اما حالا دادههای مرکز آمار هم این گزاره را تأیید میکنند که سرانه مطالعه روزنامه در بین شهروندان ایرانی به پایینترین حد خود رسیده است و مردم به جای مطالعه روزنامهها، اطلاعات مورد نیاز خود را عمدتا از شبکههای اجتماعی تامین میکنند. البته این پدیدهای جهانی است؛ با ظهور رسانههای نوین و رونق شبکههای اجتماعی، روزنامهها بهعنوان قدیمیترین ابزارهای انتقال پیام و اطلاعرسانی با کاهش محبوبیت مواجه شدهاند، حالا آمارهای رسمی شهادت میدهند، موج کاهش محبوبیت رسانههای کاغذی به ایران نیز رسیده است.
نتایج پژوهش انجام شده در مرکز آمار ایران، درباره فرهنگ رفتاری خانوادههای ایرانی، نشان میدهد ۷۷.۶ درصد ایرانیها دیگر روزنامه نمیخوانند و فقط ۲۲.۴ درصد ایرانیها هنوز اطلاعات مورد نیاز خود را از طریق روزنامهها تامین میکنند. طبق آمارهای موجود از میان جمعیت بزرگسال، یعنی ۱۵ سال به بالا که جمعیتی نزدیک به ۵۵ میلیون نفر را شامل میشود ۴۲ میلیون ۶۰۰ هزار نفر دیگر اعتقادی به روزنامهها ندارند. در میان افرادی هم که روزنامه میخوانند سرانه مطالعه در روز به ۲ دقیقه و ۴۶ ثانیه در روز رسیده است. شهروندان استانهای تهران، قزوین، قم و همدان بیشترین سرانه مطالعه روزنامه را در کل ایران دارند، اما میزان مطالعه روزنامه در این استانها نیز در یک ماه از ۲ ساعت و نیم تجاوز نمیکند. کمترین میزان مطالعه مربوط به استانهای ایلام و بوشهر است که میزان مطالعه روزنامه به کمتر از ۲۰ دقیقه میرسد. در مقابل، اما آمار عضویت و جستوجو در شبکههای اجتماعی در حال افزایش است که نشان میدهد شبکههای اجتماعی جای روزنامهها را گرفتهاند.
با وجود کاهش سرانه مطالعه روزنامه در میان ایرانیها که بهعنوان یک فرهنگ رفتاری در خانوادهها درنظر گرفته میشود، دادههای مرکز آمار ایران نشان میدهد میزان استفاده از شبکههای اجتماعی در حال افزایش است؛ چنانکه هماکنون ۶۵ درصد ایرانیها دستکم در یکی از شبکههای اجتماعی عضو هستند. طبق آمار رسمی، در شرایطی که سرانه مطالعه روزنامه در یک روز فقط به ۲ دقیقه و ۴۶ ثانیه محدود شده، میزان استفاده شهروندان از شبکههای اجتماعی بهطور متوسط در روز، از یک ساعت و ۳۲ دقیقه فراتر رفته است. این ارقام نشان میدهد مردم بخش اصلی منابع اطلاعاتی خود را از طریق فضای مجازی و شبکههای اجتماعی تامین میکنند. به زعم کارشناسان تامین اطلاعات از شبکههای اجتماعی، چالشهای فراوانی بهویژه برای افرادی دارد که از سواد رسانهای برخوردار نیستند و در موارد زیادی حتی ممکن است اطلاعات این شبکهها موثق نباشد. در میان افرادی که عضو شبکههای اجتماعی هستند، واتساپ با ۸۸ درصد و پس از آن اینستاگرام و تلگرام بهترتیب با ۶۸ و ۶۶ درصد، بیشترین میزان عضو را دارند.
اطلاعات مرکز آمار همچنین نشان میدهد ۳۶ میلیون ایرانی در واتساپ و ۲۷ میلیون و ۶۰۰ هزار نفر در اینستاگرام عضو هستند. تلگرام و پیام رسان داخلی سروش نیز در رتبههای بعدی قرار گرفتهاند؛ بهطوری که طبق آمارهای موجود تعداد کاربران تلگرام هماکنون به ۲۷ میلیون نفر و پیام رسان سروش به یک میلیون ۸۰۰ هزار نفر رسیده است. فیسبوک، یوتیوب و توییتر از دیگر شبکههای اجتماعی پرکاربرد در ایران هستند.
آمارها نشان میدهد در میان روزنامهخوانها مسایل اقتصادی محبوبیت بیشتری نسبت به سایر موضوعات دارد. طبق دادههای مرکز آمار، موضوعات اقتصادی با فراوانی ۴۰.۴ درصد بیشترین محبوبیت را دارد و بعد از آن موضوعات سیاسی با ۴۰.۳ درصد در رتبه دوم قرار گرفته است. موضوعات اجتماعی و ورزشی نیز اکنون در اولویتهای بعدی روزنامهخوانها قرار گرفته است. طبق این گزارش، بهداشت و سلامت هم از دیگر مسایل مورد علاقه افرادی است که همچنان به خواندن روزنامه علاقه دارند و اطلاعات خود را از طریق روزنامهها تامین میکنند.
