آیا می‌دانید قدیمی‌ترین روزنامه‌ها در گیلان پا به عرصه مطبوعات گذاشته‌اند
آیا می‌دانید پرسابقه‌ترین چاپخانه‌ها در استان گیلان شروع به کار کرده‌اند
آیا می‌دانید از نظر نوع و تیراژ روزنامه‌های گیلان بعد از تهران مقام دوم کشور را دارد
آیا می‌دانید مطبوعات گیلانی تا چه حد برای پیروزی مشروطیت و روشنگری مردم تاثیر داشتند
آیا می‌دانید اولین روزنامه که در رشت منتشر شد چه نام داشت و چه کسی ناشر آن بوده است
آیا می‌دانید از اولین نشریه در گیلان تا وقوع انقلاب اسلامی بیش‌از صد و هشتاد نشریه در این استان به چاپ رسید
آیا می‌دانید بسیاری از روزنامه‌نگاران گیلانی به‌علت استبداد رژیم‌های قاجار و پهلوی تبعید شده یا متواری شده‌اند
آیا می‌دانید اولین روزنامه به زبان طنز در ایران در گیلان و توسط نسیم شمال اشرف‌الدین حسینی منتشر شد
چه عواملی باعث کم شدن تعداد مطبوعات در حال حاضر شده و چه نهادهایی باید از مطبوعات حمایت کنند
آیا می‌دانید اولین نشریه به زبان ارمنی در رشت به چاپ رسید و مدیر آن دکتر آلکساندر اتابکیانس صیام بوده‌است
آیا می‌دانید بسیاری مطبوعات در گیلان باعث تنویر افکار و تجددخواهی در عصر بعد از مشروطیت شده‌است
موجی که مطبوعات به‌همراه سازمان‌ها و احزاب ملی برپا کردن تاثیر آن‌ها را می توان در نهضت‌های مردمی به‌خوبی مشاهده کرد.
اگر مطبوعات همگام با مطالبات مردم و دلسوزانه پیش بروند مسلماً وظیفه اصلی خود را به انجام رسانده‌اند
مهم‌ترین منبع موجود درباره‌ی تاریخ مطبوعات در گیلان از آن استاد مرحوم فریدون نوزاد با عنوان تاریخ جراید و مجلات گیلان و سپس فرزند گرامی‌اش جناب رضا نوزاد با عنوان تاریخ مطبوعات گیلان می‌باشد
دوره اول روزنامه‌نگاری در گیلان از ابتدا یعنی نخستین نشریه گیلان در رشت با نام خیر الکلام به صاحب‌امتیازی شیخ ابوالقاسم افصح المتکلمین یکشنبه بیست و چهارم جمادی‌الثانی سال هزار و سیصد و بیست و پنج برابر اول مرداد هزار و دویست و هشتاد و شش و چهار اوت سال هزار و نهصد و هفت تا سال هزار و سیصد خورشیدی شامل پنجاه و یک نشریه است در دوران پهلوی اول تا سال هزار و سیصد و بیست تعداد سی و دو نشریه تا سال هزار و سیصد و بیست و دو که اوج دوران نشر روزنامه‌ها بوس بیش‌از هشتاد و چهار نشریه و از آن تاریخ تا زمان انقلاب اسلامی هیجده نشریه به‌تناوب در استان گیلان به چاپ رسیده‌است
مهم‌ترین روزنامه‌های گیلان
خیر الکلام، نسیم شمال، کشف الحقایق، حبل‌المتین، بعد البدر، المنیر ،پیک سعادت، نسوان امید، ترقی پرورش، بازار گیله‌مرد، نوع بشر ،ساحل نجات ،طالب حق سایبان، فکر جوان طلوع اسلام.
خیر الکلام
خیرالکلام روزنامه یی منتقد بود که مردم را علیه استبداد دعوت می‌کرد و در این راه با دشمنی اعیان و اشراف و مالکان متنفذ روبرو بود
باستانی پاریزی در مقاله جراید فکاهی در ایران می‌نویسد :
خیر الکلام ابتدا در رشت به سال هزار و سیصد و بیست و پنج قمری به مدیریت افصح المتکلمین با چاپ سنگی و سپس سربی هر سال هشتاد شماره چاپ می‌شد مدیرش در همان سال هزار و سیصد و بیست و پنج مغضوب امیر خان سردار ملقب به امیر اعظم حاکم گیلان واقع شد و به حکم او به‌شدت به چوب و فلک بسته شد پس‌از آزادی به تهران فرار کرد و روزنامه‌ای در آن‌جا منتشر کرد و پس‌از مدتی به رشت بازگشت.
نسیم شمال
این روزنامه در رشت و در چاپخانه‌ی عروةالوثقی و در چهار صفحه و در تهران بسته به وضع مالیه اشرف‌الدین حسینی تا دوازده صفحه نیز به چاپ می‌رسید با رفتن اشرف‌الدین به تهران این روزنامه از سال هزار و سیصد و سی و سه قمری در تهران با همان سبک و سیاق با چاپ سربی و در چاپخانه‌های مختلف تا اواخر سال چهاردهم به چاپ رسید و از سال پانزدهم با فروش امتیاز روزنامه با صاحب‌امتیازی حریرچیان و مدیرمسئولی سیدمحسن الحسینی در هفده صفر سال هزار و سیصد و پنجاه و سه برابر با ده خرداد هزار و سیصد و سیزده تا قبل‌از حوادث شهریور هزار و سیصد و بیست ادامه پیدا کرد نسیم شمال از روزنامه‌های باارزش دوران مشروطیت در گیلان بود با توجه به این‌که سید اشرف‌الدین اصرار داشت بیانیه‌ها و تلگراف‌ها را بی کم‌وکاست در روزنامه به چاپ برساند تاریخ جامع و مستندی از مشروطیت و سیر تحول آن در این منطقه در روزنامه منتشر شده‌است.
اشرف‌الدین حسینی ساده‌نویسی و کاربرد سهل و ممتنع را در روزنامه‌نگاری پایه‌گذاری کرد و به ساختن و چاپ اشعار عامیانه پرداخت موفقیت روزنامه نسیم شمال را باید در وابستگی به طبقات محروم جامعه دانست چون براستی مال مردم بود و افکار و خواسته‌ها و پیشنهادهای مردم را انتشار می‌داد.
حبل‌المتین
میرزا سید حسن‌خان کاشانی روزنامه‌ی حبل‌المتین را در تهران پایه‌گذاری کرد او از پانزده ربیع‌الاول هزار و سیصد و بیست و پنج تعداد پنجاه و پنج شماره از این روزنامه را به چاپ رساند که در بیست و سه جمادی‌الاولی هزار و سیصد و بیست و شش به قفقاز تبعید شد هم‌زمان با انقلاب گیلان در سال هزار و سیصد و بیست و هفت به رشت آمد و از شماره پنج و شش سال دوم روزنامه اش از صفر تا ده رجب هزار و سیصد و بیست و هشت در چهار صفحه با چاپ سربی در رشت به چاپ رساند
حبل‌المتین از جراید مهم مشروطه بود و در این روزنامه تلگراف‌ها و مکاتبات مجاهدان گیلان و انجمن‌های ایالتی به چاپ می‌رسید.
پیک سعادت نسوان
در بیست و سوم فروردین سال هزار و سیصد و شش امتیاز مجله‌ی پیک سعادت نسوان از نشریات مترقی آن روزگار به نام روشنک نوعدوست در رشت صادر شد و طی شش شماره از آبان هزار و سیصد و شش تا شهریور هزار و سیصد و هفت با قطع کوچک به چاپ رسید مشخصات روزنامه پیک سعادت نسوان
در شماره‌ی آبان‌ماه هزار و سیصد و شش این مجله با این مشخصات چاپ و منتشر شد عنوان مراسلات رشت کوچه بقراط مدرسه سعادت صاحب‌امتیاز نوعدوست قیمت اشتراک رشت سالیانه دوازده شماره شش‌ماهه دهقران بلاد ایران پونزده شماره شش‌ماهه ده قران و ممالک خارج بیست شماره شش ماه پانزده قرن و در صفحه آخر در زیر اخطار اداری و در هشت ردیف مطالبی به چاپ رسیده که مهم‌ترین آن‌ها به این شرح است
به محصلان مدارس ده‌یک قیمت اشتراک تخفیف منظور می‌شود مشروط براینکه در رشت خود را حضوراً به دفتر مجله معرفی کنند .
روزنامه جنگل
ناشر افکار مبارزین نهضت جنگل و هیئت اسلام با سرلوحه شماره اول یکشنبه نوزده شهر شعبان‌المعظم سال هزار و سیصد و سی و پنج صفحه اول در زیرش پس حذف یک خط طولی سمت راست نوشته
در ایام هفته به‌قدر امکان طبع و نشر می‌گردد تک نمره هفت شاهی سردبیر روزنامه‌ی جنگل میرزا غلامحسین کسمائی است تشخیص اجرت لوایح و اعلانات خصوصی با دفتر اداره است مکاتیب بدون امضاء و عنوان پذیرفته نمی‌شود مدیرمسئول حسین کسمایی در شماره‌ی یازده این روزنامه محل فروش آنراراسته علاقه‌بندان آقا جعفر زنجانی قید کرده‌است از شماره چهارده نام حسین کسمایی از سرلوحه روزنامه جنگل حذف‌شد.
این روزنامه در سه دوره و هر بار به سردبیری میرزا حسین‌خان کسمائی میرزا محمدی انشایی حاج اسماعیل دهقان و کلا زیر نظر و با مدیریت غلامحسین‌خان نویدی کسمایی نشر پیدا کرده دوره کامل این روزنامه موجود و به چاپ رسیده‌است
روزنامه طلوع اسلام
به مدیریت حاج میر محمدعلی صدرایی اشکوری واعظ پس‌از روزنامه پرچم‌دار اسلام و از سال هزار و سیصد و سی و هشت او به نشر روزنامه طلوع اسلام در چهار صفحه بزرگ در چاپخانه حقیقت رشت موفق شد
در شرح بیان مواضع این روزنامه آمده‌است
هدف ما نشر معارف قرآن و اخبار حضرت ختمی‌مرتبت ص و ائمه طاهرین علیهم‌السلام و ترویج اسلام و تبلیغ دین و بالا بردن سطح معرفت عمومی و تقویت عقاید ایمانی مسلمین و متوجه ساختن جامعه به حقایق اسلام و دستورات خردپذیر و دنیاپسند آن و ابطال تبلیغات ضد دین است.
هر چند برخی از روزنامه‌های گیلان حیاتشان به عدد انگشتان دست بود و حتی برخی بعد از اولین شماره دیگر چاپ نشدند اما بیشترشان سال‌ها به انتشار خود ادامه دادند
مطبوعات راه‌گشای سعادت و خوشبختی هر قوم و ملتی است اگر صاحبان مطبوعات هدف خود را استقلال و ایستادگی در برابر فرهنگ بیگانه قرار دهند به اهداف عالیه خود خواهند رسید.
✍️ابراهیم عاطفی
