اخلاق انسانی در کلام امام رضا علیه‌السلام

دیدارنیوز: بررسی سیره عملی و نظری ائمه معصومین علیهم‌السلام هدایت‌گر نفوس است. قرآن کریم و حضرات معصومین علیهم‌السلام که طبق روایت حضرت رسول هیچ گاه از یکدیگر جدا نمی‌شوند تا در حوض کوثر بر او وارد شوند هر دو هادی مردم هستند. همانطور که خداوند در مورد کلام وحی می‌فرماید لاریب فیه، هدی للمتقین؛ کلام معصومین نیز چون چراغی تابان راه را از بی راهه می‌نمایاند.

به مناسبت شهادت حضرت رضا علیه‌السلام تمسک می‌جوییم به روایتی از آن حضرت که فرمود: «رحم الله عبدا احیا امرنا... یتعلم علومنا و یعلم‌ها الناس، فان الناسلو علموا محاسن کلامنا لاتبعونا» رحمت خدا بر بنده‌ای که امر ما را زنده کند، دانش‌های ما را فرا گیرد و به مردم بیاموزد. اگر مردم زیبایی‌های سخنان ما را می‌دانستند از ما پیروی می‌کردند.

طبق این روایت اگر مردم می‌دانستند چه معارف نابی در کلام حضرات معصومین نهفته است آن بزرگواران تا بدین میزان مهجور واقع نمی‌شدند. نقل شده آیت‌الله وحید خراسانی به شاگرادانش گفته بود کتب فلسفی را تماما می‌دانم و هر سوالی دارید پاسخگو هستم اما بدانید هر چه هست در روایات اهل بیت علیهم‌السلام است.

کلام امامان معصوم علیهم‌السلام جامع و مانع است و همین امر باعث شده در تمام شئونات بشری روایاتی از آن حضرات داشته باشیم. در حوزه‌های مختلف فردی و اجتماعی دستورالعمل‌هایی وجود دارد و تنها باید زمان بیشتری گذاشت و با کلام امامان شیعی بیش از پیش آشنا شد. البته این کلام بدین معنی نیست که هر فردی با هر میزان از دانش و آگاهی صرف دیدن روایات می‌تواند استفاده و بهره کافی و وافی ببرد؛ پرواضح است که در این فن نیز باید دانش کافی داشت؛ اما آنچه مسلم است هر کس به فراخور حال خود می‌تواند از کلام آن بزرگان دین دانه‌ای برچیند. ذیلا به هشت روایت از امام رضا علیه‌السلام اشاره می‌کنیم.

روایت اول
من فرج من مومن، فرج الله عن قلبه یوم القیامه
هر کس اندوه مومنی را بزداید، خداوند در روز قیامت، غم از دلش می‌زداید.

روایت دوم
ان الله أمر بالشکر له و للوالدین، فمن لم یشکر والدیه لم یشکر الله
خداوند به سپاس گزاری از خود و پدر و مادر فرمان داده است، پس هر که از پدر و مادرش سپاس گزاری نکند، خداوند را سپاس نگفته است.

روایت سوم
المسلم الذی یسلم المسلمون من لسانه و یده و لیس منا من لم یأمن جازه بوائقه
مسلمان کسی است که مردم از دست و زبان او آسوده باشند و از ما نیست آن که همسایه‌اش از شر او در امان نباشد.

روایت چهارم
من سأل الله التوفیق و لم یجتهد فقد استهزأ بنفسه
هر کس از خدا توفیق بخواهد و تلاش نکند، خود را مسخره کرده است.

روایت پنجم
ان رجلا اتی سیدنا رسول الله صلی الله علیه و آله فقال یا رسول الله علمنی خلقا یجمع لی خیر الدنیا و الاخره فقال صلی الله علیه و آله لاتکذب
مردی نزد سرور ما رسول خدا صلی الله علیه و آله آمد و عرض کرد: به من اخلاقی بیاموزید که خیر دنیا و آخرت در آن جمع باشد، حضرت فرمودند: دروغ نگو.

روایت ششم
من تبسم فی وجه أخیه المومن کتب الله له حسنه، و من کتب الله له حسنه لم یعذبه
هرکه به روی برادر مومن خود لبخند بزند، خداوند برایش ثوابی خواهد نوشت و هر که خداوند برایش ثوابی بنویسد، او را عذاب نخواهد داد.

روایت هفتم
المستغفر من ذنب و یفعله کالمستهزئ بربه
کسی که از گناهی استغفار می‌کند و باز آن را انجام می‌دهد، مانند کسی است که پروردگارش را ریشخند (مسخره) کند.

روایت هشتم
الصغائر من الذنوب طرق الی الکبائر، و من لم یخف الله فی القلیل لم یخفه فی الکثیر
گناهان کوچک راه‌هایی به سوی گناهان بزرگند و کسی که از خداوند در اندک ترس نداشته باشد، در زیاد نیز از او نمی‌ترسد.