بررسی‌ها نشان می‌دهد که آمار فوت شدگان به علت کرونا یا احتمال کرونا تا پایان روز ۱۴ اردیبهشت ماه سال ۱۴۰۰ شامل ۲۸۷۸۱ متوفی (۱۷۳۶۲ مرد ۱۱۴۱۹ زن) در سایت سازمان بهشت زهرا (س) ثبت شده است.
دیدارنیوز ـ سازمان بهشت زهرا (س) در اواخر بهمن ماه ۱۳۹۸ با تجربه حاصل از انجام امور متوفیان ناشی از بیماری H ۱ N ۱ که از مهرماه ۹۸ با آن روبرو بوده و با پذیرش اولین متوفی ناشی از کرونا، به سرعت وارد فاز پیش بینی و طراحی تمهیدات لازم جهت پیشگیری و مقابله با بحران احتمالی قبل از همه دستگاه‌ها و ارگان‌ها شد. به طوریکه در همان ساعات اولیه تشخیص بحران احتمالی با تشکیل ستاد بحران و پیشگیری و مقابله با ویروس کرونا، نسبت به برگزاری جلسات کارشناسی اقدام و از روش‌های منظمی برای پیش بینی همه احتمالات و نقاط بحران‌خیز و آسیب‌پذیر استفاده و در این راستا و برای اولین بار دستورالعمل و شیوه نامه درون سازمانی عملیات مدیریت اجساد براساس تجربیات و با ویژگی حفظ سلامت و بهداشت محیط و پرسنل و شهروندان را اجرائی کرد.
با توجه به اینکه بحرانی بی سابقه در طول تاریخ ۵۰ سال اخیر در بهشت زهرا (س) روی داده و تاکنون مورد مشابه نداشته است و به لحاظ عدد و رقم هم این بحران غیر قابل تصور بوده به نحوی که در هر ۳ موج سهمگین حادث گردیده و موج اخیر، در بسیاری از روز‌ها عدد و رقم ورود و پذیرش متوفی کرونا در سایت بهشت زهرا (س) در بالاترین تعداد غیر قابل پیش بینی در کنار تعداد متوفی عادی صورت گرفته است که معمولا در حدود ۲۰۰ متوفی عادی ثبت شده که این عدد و رقم با نگاهی به بحران‌های حادث شده دذ گذشته، بی سابقه بوده است.
همچنین تمامی بحران‌های کشور معمولا در عرض یک یا دو روز و یا حتی حداکثر هفت روز در بخش مدیریت اجساد به پایان می‌رسد، در حالی که این بحران بیش از ۱۷ ماه است که حادث گردیده و انتها و پایانی نیز برای آن مشخص نیست.
در این راستا سازمان بهشت زهرا (س) تمهیداتی همچون تهیه برنامه اقتضایی برای مواجهه با بحران فوتی‌های کرونا، اجرای کامل فتوای مقام معظم رهبری (مدظله العالی) در خصوص دفن متوفیان ناشی از کرونا، اقدامات مراقبتی و آموزش نیروی انسانی، هم افزایی با وزارت بهداشت و دانشگاه‌های علوم پزشکی، طراحی و تجهیز مجتمع عروجیان و ساخت تجهیزات به فوریت و... را اتخاذ کرده است.
با توجه به ویژگی بی سابقه و غیر قابل تصور بودن بحران کرونا، برنامه‌های اقتضایی در سه سطح؛ مدیریتی، شرعی و مذهبی وبهداشتی و مراقبتی تدوین شد که با پیش بینی همه ابعاد احتمالی بحران، مراتب در قالب یک مجموعه برنامه پشتیبانی درون سازمانی تدوین و برنامه‌های اقتضایی به گونه‌ای تنظیم شده است تا کلیه علایم هشدار دهنده و مخاطره آمیز شناسایی و در جهت کنترل وضعیت بحرانی پیش‌بینی‌های لازم صورت گیرد. ضمن اینکه در تنظیم برنامه اقتضایی به جزئیات امور توجه ویژه شده، به طوری که پیش بینی‌های لازم جهت پشتیبانی و خرید تجهیزات مورد نیاز انجام شده است.
سازمان بهشت زهرا (س) با درک اهمیت موضوع علی رغم وجود پیچیدگی و ناشناخته بودن ابعاد بحران کرونا و التهاب و ترس مضاعف ناشی از آن که جامعه را تحت تاثیر قرار داده بود، با دغدغه مندی در حوزه‌های شرعی و دینی، با رایزنی ابتدایی از همان ساعات و روز‌های اولیه از طریق دفاتر علما و مراجع و اخذ استفتائات و فتاوای لازم به ویژه از دفتر مقام معظم رهبری در جهت اجرای کامل فتوای، ولی امر مسلمین جهان و رعایت کامل مسائل شرعی اقدام لازم را معمول و با تشکیل کمیته تخصصی در حوزه مسایل شرعی و تعیین یک نفر روحانی آگاه و با تجربه به عنوان ناظر دائمی جهت امور شرعی متوفی ناشی از بیماری کرونا به عنوان نماینده ویژه سازمان جهت نظارت بر کلیه امورات شرعی متوفیان کرونا، موجبات تکریم و تعظیم خانواده‌ها و شهروندان داغدار و متالم را در شرایط حاد و التهابی موجود فراهم کرد.
با توجه به لزوم قابلیت ارائه واکنش سریع و آگاه کردن به موقع و اثربخش کارکنان و همچنین مراجعه کنندگان و شهروندان از شرایط و ویژگی‌های این بحران جهانی، سازمان بهشت زهرا (س) نسبت به برگزاری دوره‌های آموزشی فشرده در خصوص اقدامات بهداشتی و مراقبتی جهت پیشگیری از انتشار ویروس کرونا در مرحله اول برای پرسنل شاغل در مجتمع عروجیان به ویژه کارکنان شاغل در سالن‌های تطهیر، راننده‌های آمبولانس‌های حمل متوفی، واحد خاکسپاری و مرکز پذیرش عروجیان و متصدیان برگزاری مراسمات کنار مزار اقدام کرد و در مرحله بعد نیرو‌های خدماتی سازمان بهشت زهرا (س) و سایر کارکنان اداری و مدیریتی را آموزش داد.
همچنین جدا سازی، ایزوله، تجهیز و آماده سازی سوله‌های مدیریت بحران مستقر درسازمان و اختصاص این مکان برای پذیرش متوفیان کرونا و اقدامات لازم در این سایت به منظور جداسازی و مشخص کردن یک تیم ایزوله برای این کار و تجهیز تمامی پرسنل مجتمع عروجیان به ویژه پرسنلی که در صف اول مواجهه و برخورد با کرونا قرار داشته اند بمنظور پیشگیری از انتشار ویروس کرونا و اقدامات مراقبتی و بهداشتی ویژه در این زمینه از قبیل اجبار در زدن ماسک و استفاده از تجهیزات فردی و حفاظتی و طراحی سیستم جدید ضد عفونی بصورت بومی با استفاده بهینه از مه پاش‌ها و امکانات موجود جهت ضد عفونی کردن محوطه‌های عمومی سازمان بهشت زهرا (س) به صورت هر ۴ ساعت یکبار در ابتدای بحران و سپس به صورت برنامه زمانبندی در طول روز از جمله اقدامات بهشت زهرا در سطح آموزشی و مراقبتی بوده است.
از جمله اقدامات بهشت‌زهرا در این حوزه می‌توان به ضد عفونی کردن آمبولانس‌ها جهت پیشگیری از انتشار ویروس کرونا و اقدامات مراقبتی و بهداشتی، ضد عفونی کردن محوطه عروجیان و اقدامات مراقبتی و بهداشتی، ضد عفونی کردن سرویس ایاب و ذهاب پرسنل، ضد عفونی کردن خودرو‌های برقی، ضد عفونی کردن سالن‌های تطهیر متوفیان غیر کرونایی، ضد عفونی کردن سرویس‌های بهداشتی جهت پیشگیری از انتشار ویروس کرونا و اقدامات مراقبتی و بهداشتی در کنار تهیه و انتشار بروشور‌های اطلاع رسانی با هدف پیشگیری از انتشار ویروس کرونا و توزیع در بین همکاران و نصب در محل‌های پر تردد جهت آگاهی شهروندان اشاره کرد؛ بنابراین گزارش، سازمان بهشت زهرا در گام‌های بعدی با تشکیل جلسه تخصصی تیم کارشناسی خود با وزارت بهداشت، معاونت دانشگاه‌های شهید بهشتی، علوم پزشکی ایران، علوم پزشکی تهران، اورژانس کشور و پزشکی قانونی تهران اقدام به برگزاری نشست‌های تخصصی در راستای هم افزایی در زمینه تنظیم دستورالعمل‌های بهداشتی و مراقبتی کرد و با در اختیار قرار دادن تجربیات خود در این خصوص زمینه تدوین دستورالعمل‌های بهداشتی و مراقبتی برای کل کشور را فراهم کرد که نتیجه این جلسات و این پیگیری‌ها حضور دائمی نماینده وزارت بهداشت در سازمان بهشت زهرا (س) و نظارت مستقیم جهت پیشگیری از انتشار ویروس کرونا و اقدامات مراقبتی ویژه در این خصوص بود و باعث شد تا سازمان به عنوان تنها مرجع در این خصوص تجربیات خود را در اختیار سایر آرامستان‌های کشور نیز قرار داده و آموزش‌های لازم به مدیران و کارکنان سایر آرامستان‌های کشور نیز در دستور کار قرار گیرد.
در این راستا اوج رعایت ملاحظات بهداشتی در بهشت زهرا (س) به نقطه‌ای رسید که نه تنها سازمان به نقطه شیوع این بیماری تبدیل نشد، بلکه به عنوان نقطه امن در کاهش و تقلیل ابتلا عمل کرد، بنحوی که هیچ دغدغه‌ای در زمینه سرایت بیماری از بهشت زهرا (س) در ذهن اعضای ستاد ملی مبارزه با کرونا درون و برون سازمانی به وجود نیامده است.
همچنین از سوی بهشت زهرا تجهیز مجتمع عروجیان به سرخانه بزرگ کانتینری۴۰ فوتی و ۳دستگاه سردخانه کندویی جهت پشتیبانی از سردخانه مرکزی و جداسازی از سیستم سردخانه موجود و قدیمی، تجهیز و آماده سازی سوله‌های بحران و اختصاص ۲ دستگاه کانتینر ۱۲ متری یخچال دار با هماهنگی ستاد معراج شهدا جهت پشتیبانی از سردخانه مرکزی سازمان، طراحی و ساخت فوری نوار نقاله جهت انتقال اجساد به داخل کانتینر و سایت ایزوله کرونا، جدا سازی، ایزوله، تجهیز و آماده سازی فضا‌های جداگانه مستقر در نزدیکی سایت اصلی بهشت زهرا (س) و تفکیک جنازه‌های عادی تهران با متوفیان کرونا و اختصاص این مکان برای ورود متوفیان کرونا و اقدامات لازم در این سایت در زمان کوتاه و خریداری تجهیزات مناسب مراقبتی و بهداشتی جهت پرسنل و مراجعه کنندگان و همچنین پیش بینی‌های لازم در خصوص ملزومات مورد نیاز و ضروری تجهیز متوفیان اعم از خرید کفن، سدر، کافور، تابوت، سنگ لحد در کنار ساخت و ایجاد فوری قبور جدید صورت گرفته است.
بنابر این گزارش، پس از جلسه تصمیم سازی درباره احکام متوفیان از بیماری کرونا که در مورخ ۱۲ اسفندماه سال ۱۳۹۸ در دانشگاه علوم پزشکی قم با رویکرد بررسی تغسیل و شستشوی با آب تشکیل شد، در بهشت زهرا سه شرط لازم جهت متوفیان کرونا یعنی فراهم شدن لباس و تجهیزات کاملاً ایمنی و بهداشتی برای غسالها، منظور نمودن غسال خانه‌ای جداگانه برای متوفیان کرونایی دور از شهر و تعبیه چاهی برای آب غسل به شرط ضد عفونی آن را برای تحقق این کار الزامی شد.
در این میان سازمان بهشت زهرا (س) به فوریت اولین جلسه همکاری و هم افزایی با فرماندهی سپاه حضرت رسول اکرم (ص) تهران و فرماندهی سپاه حضرت سیدالشهدا (س) و سایر نهاد‌ها و دستگاه‌های ذی ربط در این خصوص و در راستای اندیشیدن تمهیدات لازم جهت تطهیر اموات کرونا در صورت فراهم شدن شرایط بهداشتی و شرعی مورد اشاره در مصوبه نشست دانشگاه علوم پزشکی شهر قم را برگزار و در فاصله زمانی چند ساعته فضای مناسب را در اختیار برادران سپاه قرار داد تا امکانات مناسب برای مقدمات شستشوی متوفیان کرونا فراهم شود.
بر اساس این گزارش، در نهایت با پذیرش مسئولیت از طرف سازمان بهشت زهرا (س) پس از نشست مورخ ۱۵ فروردین ماه سال ۹۹ در محل پزشکی قانونی کهریزک جهت اجرای حداکثری فتوای مقام معظم رهبری، از روز شنبه مورخ ۱۶ فروردین ماه ۱۳۹۹ کار شستشوی متوفیان کرونا با آب در تهران به صورت یکپارچه در سالن‌های تطهیر سازمان بهشت زهرا (س) با حضور طلاب جهادی در کنار پرسنل سازمان بهشت زهرا (س) آغاز شد.
از روز شنبه مورخ ۱۶ فروردین ماه ۱۳۹۹ همزمان با آغاز کار شستشوی متوفیان کرونا با آب در تهران به صورت یکپارچه، زیر ساخت‌های لازم جهت حضور طلاب جهادی با هماهنگی اداره کل تبلیغات اسلامی استان تهران فراهم گردید، به نحوی که با برگزاری دوره‌های آموزشی فشرده جهت طلاب جهادی و همچنین استفاده از ظرفیت کانون تطهیرکنندگان داوطلب که قبلا ثبت نام کرده و آموزش‌های لازم را دیده بودند، آنان در کنار تطهیرکنندگان ثابت سازمان بهشت زهرا (س) توانستند این کار خطیر و بی سابقه را به شایستگی به سرانجام رسانده و با تکریم خانواده‌های داغدار و به بهترین نحو ممکن، کار صورت گیرد.
سازمان بهشت زهرا، در رتق و فتق اموات کرونایی به یاری و کمک سایر ادیان الهی که در این موضوع مستأصل شدند نیز شتافته است و پرسنل این سازمان با این اقدام خداپسندانه سبب انسجام، وحدت و همدلی بیشتر بین هموطنان و پیروان سایر ادیان الهی شده است تا جایی که نماینده کلیمیان در مجلس شورای اسلامی با ارسال نامه‌ای خطاب به شهردار محترم وقت تهران از زحمات پرسنل و مدیریت سازمان بهشت زهرا (س) در همکاری به جهت امور کفن و دفن هموطنان کلیمی فوت شده در جریان بیماری کرونا تقدیر و تشکر کرده است.
دفن با کرامت و رعایت کامل نکات شرعی و بهداشتی در بهشت زهرا (س) و تکریم خانواده‌های داغدار و دفن اموات کرونایی طبق نظر و درخواست خانواده‌ها در هر نقطه و قطعه‌ای که درخواست داشتند صورت گرفت و این اقدام بهشت زهرا به نحوی بود که سازمان بهشت زهرا (س) با درک صحیح شرایط بحرانی روحی و روانی خانواده‌ها در شرایط ویژه کرونا، ضمن تکریم و تعظیم خانواده‌های دغدار در بهبود روند خدمات رسانی با بهره گیری از تجارب گذشته و مطالعه بحران‌های تاریخی با فراهم کردن زیرساخت‌های مناسب در سازمان، سیاست دفن با کرامت و تعیین محل دفن متوفی کرونایی طبق نظر خانواده‌ها در هر قطعه‌ای که درخواست داشتند را در پیش گرفته و موجبات رضایتمندی صد در صدی خانواده‌ها را فراهم کرد.
صیانت سازمان از کارکنان شاغل و همچنین شهروندان و مراجعه کنندگان امر بسیار مهمی بود که این سازمان مورد توجه قرار داد، زیرا به دلیل شتاب و چالش‌هایی که در اپیدمی‌ها به ویژه کرونا وجود دارد، یکی از گروه‌های آسیب پذیر، پرسنل آرامستان‌ها هستند و در این راستا انجام ۱۰ مرحله غربالگری در سازمان بهشت زهرا (س) گامی بسیار مهم محسوب و اقدامات بهداشتی در سازمان قابلیت مستند سازی و چاپ در مجلات بین المللی را داشت، چرا که کارکنان سازمان بهشت زهرا (س) در این بحران بعضاً حتی از دیدن خانواده هایشان نیز محروم و مجبور بودند که در محل کار خود را قرنطینه گردند، این در حالیست که همه دستگاه‌ها و نهاد‌ها ساعات فعالیت و کار خود را تقلیل داده اند و همچنان نیز ادامه دارد و مستمراً اغلب روز‌ها را دورکاری دارند، اما کارکنان سازمان بهشت زهرا (س) حضورشان مضاعف و افزایش ساعات کاری بیشتری داشتند تا موجبات رضایتمندی و تکریم خانواده‌های داغدار و سربلندی و عزت کشور را فراهم کنند. ضمن اینکه حفظ جان و سلامت کارکنان بهشت زهرا (س) از ابتدای این بحران از برنامه‌های راهبردی در دستور کار سازمان بهشت زهرا بوده و انجام آزمایش‌های دوره‌ای و غربالگری و در اقدام اخیر تزریق واکسن کرونا برای کارکنان سازمان بهشت زهرا (س) و همچنین نیرو‌های طلبه جهادی و پرسنل داوطلب باعث شد تا سازمان بهشت زهرا (س) تا این لحظه هیچگونه تلفاتی در حوزه نیروی انسانی نداشته باشد.
سازمان بهشت زهرا (س) در بحران کرونا با پیش بینی به موقع و همچنین طرح جامع و کامل اطلاع رسانی به شهروندان، پیام‌هایی را که احتمال می‌رفت در موقعیت‌های مختلف این بحران بی سابقه قابل استفاده باشند، از پیش تهیه و به موقع این پیام‌ها را در اختیار شهروندان و مخاطبان قرار داده است. همچنین سازمان با این رویکرد که همیشه باید اطلاعات دقیق و صادقانه به مردم ارائه کرد و همکاری و مشارکت مردم، از طولانی و فرسایشی شدن بحران جلوگیری کرده است.
همچنین اجرای کامل بخشنامه‌ها اعم از بخشنامه‌های وزارت بهداشت در ارتباط با تدفین اجساد ناشی از کرونا و اجرای تمامی بند‌های مرتبط در شصت و هفتمین جلسه ستاد ملی مدیریت کرونا طی قریب به ۱۵ ماه گذشته تا اردیبهشت ماه از توفیقات سازمان بهشت زهرا (س) بوده و همچنان با حساسیت خاص نیز ادامه دارد. ب ا نگاهی به تعداد متوفی پذیرش شده در سایت سازمان طی سال‌های ۱۳۹۷ و ۱۳۹۸ که معمولا از تعداد ۱۶۰ متوفی بیشتر نبوده است، متاسفانه از اواخر اسفند ماه ۱۳۹۸ تاکنون با وجود اینکه شاهد افزایش تعداد کل متوفی ورودی به سایت بهشت زهرا (س) ناشی از تعداد متوفی کرونا هستیم. اما در ۴ سال گذشته سیاست سازمان به سمت و سوی ساماندهی وضعیت نیروی انسانی و چابک سازی نیرو‌ها با اولویت برون سپاری فعالیت‌ها خصوصاً در بخش‌های خدماتی بوده است و لذا در برابر خروج نیرو‌ها به جهت بازنشستگی، ترک کار، استعفاء و...، هیچگونه جذب و بکارگیری نیروی انسانی جایگزینی اقدام نشده و یز حجم کار دو برابری صرفاً با انجام مدیریت بحران به موقع مانند حذف شیفت‌های کاری، افزایش ساعات کار و...، بدون کم و کاستی انجام گرفته است.
پس از گذشت ۱۸ ماه از زمان شیوع پاندمی کرونا و افزایش تعداد متوفی ناشی از آن و خستگی و از پا افتادن نیرو‌های این سازمان خصوصاً با توجه به اینکه مشخص نیست که پایان بحران چه زمانی خواهد بود، ضرورت بکارگیری نیروی متخصص در بخش‌های کارشناسی حوزه‌ها و ادارات و همچنین نیروی کارگر از طریق پیمانکار در بخش‌های تطهیر، خاکسپاری و... از اهمیت بالایی برخوردار است و در این راستا می‌بایست به موازات افزایش حجم کار و خدمات ارائه شده، تجهیزات و امکانات بروز رسانی و افزایش یابد تا ظلمی در کار صورت گیرد.
بررسی‌ها نشان می‌دهد آمار فوت شدگان به علت کرونا یا احتمال کرونا براساس جواز فوت صادره از سوی پزشکان از ابتدای اسفند سال ۱۳۹۸ تا پایان روز ۱۴ اردیبهشت ماه سال ۱۴۰۰ شامل ۲۸۷۸۱ متوفی (۱۷۳۶۲ مرد ۱۱۴۱۹ زن) در سایت سازمان بهشت زهرا (س) ثبت شده است که در این میان، تعداد ۲۰۳۹۴ متوفی در سازمان و در قطعات مورد در خواست خانواده و بستگان متوفی که متقاضی آن بوده اند دفن صورت پذیرفته است و تعداد ۸۳۸۷ متوفی به خارج از سازمان (شهر‌ها و شهرستان ها) حمل و انتقال داده شده است.
به این ترتیب در نگاهی گذرا به ۵ موج سهمگین کرونایی کشور در بهشت زهرا در موج اول در دوم اسفندماه سال ۹۸ با یک فوتی و در اوج آن با ۱۱۹ فوتی روبرو بودیم در موج دوم ۹ اردیبهشت سال ۱۳۹۹ با ۹ فوتی شروع و در اوج به ۱۱۶ فوتی رسید؛ در موج سوم ۱۷ شهریور ۹۹ با ۴۱ فوتی شروع و در اوج به ۱۷۳ فوتی رسید. در موج چهارم در ۲۸ اسفند ۹۹ با ۹ فوتی شروع و در اوج به ۱۵۶ فوتی رسید و در موج پنجم که ۱۳ تیرماه سال جاری با ۵۵ متوفی شروع شده، در اوج به ۲۱۶ متوفی رسیده و روز‌های ملتهب همچنان ادامه دارد.
ظرفیت فعلی بهشت زهرا جهت رتق و فتق امور متوفی در شرایط عادی برای۱۶۰ متوفی طراحی و برنامه ریزی شده است و به همین میزان توانایی و امکانات سازمان برای ساخت قبور، تجهیزات و امکانات فراهم شده بود. در صورت وجود بحران و در شرایط خاص رسیدگی به امور متوفی بصورت روزانه ۲۴۰ متوفی و آنهم بصورت مقطعی و کوتاه است و این در حالی است که در بحران بی سابقه و غیر قابل پیش بینی کرونا، تعداد متوفیان قریب به تعداد ۴۰۰ متوفی رسیده است.
مواردی همچون ساخت قبور و لوازم و تجهیزات مورد نیاز طی این مدت در وضعیت بحرانی قرار داشته است که با مجاهدت خاموش و تلاش گسترده و جهادی مضاعف تاکنون مشکلی ایجاد نشده و بدیهی است سازمان بهشت زهرا در صورت افزایش تعداد متوفی بیش از تعداد مورد اشاره در شرایط پیش آمده حاضر، نیازمند کمک و مساعدت حوزه‌ها و ادارات بالا دستی خواهد بود.
گزارش از سیدمیثاق اختر
