طالبان در توافق با آمریکا در فوریه ۲۰۲۰ متعهد شد که به هیچ یک از اعضای خود، افراد یا گروه‌های دیگر از جمله القاعده اجازه ندهند از خاک افغانستان برای تهدید علیه امنیت ایالات متحده و متحدانش استفاده کنند.
دیدارنیوز - افغانستان یکی از شکننده‌ترین و در معرض خطرترین اقتصاد‌های جهان را دارد. به گفته بانک جهانی، فقر و توسعه نیافتگی به دلیل درگیری‌های طولانی مدت و شدید نهادینه شده و همه گیری کووید ۱۹ شرایط را وخیم‌تر کرده است. از دیدگاه بانک جهانی، وضعیت کنونی افغانستان با شمار اندکی از کشور‌ها شامل جمهوری آفریقای مرکزی، لیبی، سومالی، سودان جنوبی، سوریه و یمن قابل قیاس است.
افغانستان ۳۷ میلیون نفر جمعیت دارد که ۴۶ درصد آن زیر ۱۵ سال هستند؛ این بدان معناست که تقریبا نیمی از مردم هیچ خاطره‌ای از حکومت قبلی طالبان ندارند. آخرین باری که طالبان کنترل را در دست داشت، در افغانستان اینترنت نبود، اما حالا یک حداقل جمعیتی به ویژه در مناطق شهری، از جهان آگاه و به جهان متصل هستند و این مساله می‌تواند برای طالبان به ویژه با توجه به شرایط وخیم اقتصادی، یک منبع فشار یا بی ثباتی باشد.
تقریبا نیمی از افغان‌ها (۴۷.۳ درصد) در فقر زندگی می‌کنند. بر اساس گزارش بانک توسعه آسیایی، نرخ رسمی بیکاری ۱۱.۷ درصد است و ۳۴.۳ درصد از کسانی که کار می‌کنند کمتر از ۱.۹۰ دلار در روز درآمد دارند. صندوق بین المللی پول هم در گزارش ماه ژوئن خود درباره افغانستان تصویر اقتصادی نگران کننده‌ای ارائه داد: «همه گیری تلفات اجتماعی و اقتصادی سنگینی تحمیل کرده و هزاران نفر را به فقر کشانده و پیشروی در خودکفایی را عقب انداخته و باعث کاهش دائمی تولید شده است.»
صندوق بین المللی پول در واکنش به فشار‌های ایالات متحده و پس از سقوط کابل، دسترسی افغانستان به ۴۴۰ میلیون دلار ذخایر پولی جدید را متوقف کرد. پیشرفت اقتصادی شکننده افغانستان (پیش بینی نرخ رشد ۲.۷ درصدی برای سال ۲۰۲۱ پس از کاهش ۲ درصدی در سال ۲۰۲۰) احتمالا با روی کار آمدن طالبان به خطر خواهد افتاد.
ایالات متحده در سال ۲۰۰۱ در واکنش به حملات ۱۱ سپتامبر القاعده به افغانستان حمله کرد. سرکرده‌های ارشد القاعده در آن زمان در افغانستان و تحت حمایت دولت وقت طالبان بودند. طالبان پس از مذاکره با دولت دونالد ترامپ در سال گذشته موافقت کرد که دیگر از این گروه تروریستی محافظت نکند. طالبان در توافق با آمریکا در فوریه ۲۰۲۰ متعهد شد که به هیچ یک از اعضای خود، افراد یا گروه‌های دیگر از جمله القاعده اجازه ندهند از خاک افغانستان برای تهدید علیه امنیت ایالات متحده و متحدانش استفاده کنند.
ست جونز، نویسنده کتاب «در قبرستان امپراتوری ها»، در وال استریت ژورنال نوشته که به رغم توافق طالبان و دولت ترامپ، القاعده و طالبان از نظر فکری و ایدئولوژی برادر هستند «طالبان و القاعده سابقه روابط طولانی مدت شخصی، پیوند‌های زناشویی، مبارزات مشترک و ایدئولوژی‌های مشابه دارند. رهبران القاعده از زمان تاسیس این گروه به همه رهبران طالبان وفادار بوده اند.»
گزارش شورای امنیت سازمان ملل متحد در ماه ژوئن حاکی از وخامت شدید وضعیت امنیتی در افغانستان با افزایش حملات تروریستی و حضور ۱۰ هزار جنگجوی خارجی بود. این، یک مجموعه هماهنگ از نیرو‌ها نیست. طالبان با برخی از آن‌ها درگیر بوده است و حالا باید دید که گروه‌ها و جنگجو‌های افراطی تحت کنترل طالبان چطور عمل می‌کنند.
ایران نمی‌تواند درباره ظهور مجدد طالبان متوهم باشد، چون یک مرز نزدیک به هزار کیلومتری آن را مجبور به واقع گرایی می‌کند.
پنتاگون در ماه آوریل گزارش داد که ایران در عین حفظ روابط بهینه با دولت افغانستان، به طور نسبی با طالبان رابطه برقرار کرده است. این الگوی حفظ روابط دولت با دولت در عین حفظ نفوذ بر گروه‌های قدرتمند غیررسمی در افغانستان، شبیه رویکرد ایران در عراق است. تهران روابط رسمی با بغداد دارد و همچنان نفوذ خود را بر برخی از واحد‌های بسیج مردمی حفظ می‌کند.
تهران در ماه‌های اخیر روابط با طالبان را بیشتر کرده و حتی در ماه ژوئیه میزبانی هیئت‌های طالبان و دولت وقت در کابل را بر عهده داشته تا نقش خود به عنوان تسهیل کننده امور و میانجی تقویت کند.
ایران در افغانستان با دشمن دیرینه خود یعنی ایالات متحده به ویژه در مبارزه با تجارت بین المللی مواد مخدر و مبارزه با داعش خراسان منافع مشترک داشته و دارد. ایران که همچنین میزبان ۳ میلیون افغان است، از موج جدید مهاجران و پناهجویان بیم دارد.
ایران در حال حاضر می‌تواند کارت «فرهنگ» را در افغانستان بازی کند. زبان دری که ۷۸ درصد مردم افغانستان به آن سخن می‌گویند، نسخه افغانی زبان فارسی و زبان ترجیحی حکومتداری در کابل است. ولایت هرات در نزدیکی مرز ایران، یک دروازه تاریخی فرهنگی و مذهبی به ایران قلمداد می‌شود. همچنین، ۹۰ درصد جمعیت افغانستان مسلمان و ۱۷ درصد آن‌ها شیعه هستند.
