در حال حاضر هر پاکت سیمان ۷۰ تا ۱۰۰ هزار تومان و در برخی مناطق دوردست تا ۱۲۰ هزار تومان به دست سازندگان میرسد. اما در شرایط معمولی قیمت سیمان در بازار تقریبا دو برابر قیمت کارخانه است. هر یک از فعالان این حوزه هم سعی میکنند منافع بیشتری به دست بیاورند. اما حالا صحبت از سلطان سیمان یا سلطانهای سیمان است که به نوعی بر بازار حکمرانی میکنند.
دیدارنیوز ـ تنها در ۱۰ روز که برق کارخانجات قطع شده، با فرض اینکه واسطههای سیمان بتوانند تولیدات ۱۰ روز را در انبارهای خود دپو کنند امکان ایجاد حدود ۱۷۰۰ میلیارد تومان رانت در این بازار وجود دارد.
عوامل مختلفی دست به دست هم میدهد تا قیمت سیمان چندین برابر نرخ فروش درب کارخانه، به دست سازندگان مسکن برسد. بعضی وقتها دو برابر میشود. برخی برههها هم مثل شرایط فعلی که برق کارخانجات قطع شده تا پنج برابر افزایش پیدا میکند.
واسطهها وجود مافیا در بازار سیمان را رد میکنند. اما تولیدکنندگان مدعی هستند که از ۱۵ سال قبل ۳۰ نفر دلال که مصرف کننده و تولیدکننده را نابود کردهاند در این بازار حضور دارند. سازندگان هم وجود مافیا را تایید میکنند. فرشید پورجاجت ـ دبیر کانون انبوه سازان ـ به ایسنا گفت: ظاهرا از سلطان شکر و سکه به سلطان سیمان رسیدهایم.
البته توزیعکنندگان سیمان مدعی هستند کارخانجات از فروردین امسال میخواستند قیمت هر پاکت سیمان را به ۵۰ هزار تومان برسانند که قطعی برق بهترین بهانه را به دستشان داد. صاحبان کارخانه، اما میگویند درآمدهایشان کفاف هزینهها را نمیدهد. البته کارخانجات از یارانههای دولتی و انرژی ارزان قیمت بهره میبرند، اما بعضا عنوان میکنند که ۷۷ کارخانه سیمان در کشور به دلیل کمک به مسائل اجتماعی، چندین برابر ظرفیت خود نیرو جذب کردهاند که بخش عمده هزینههای این واحدهای تولیدی را در بر میگیرد. از حق هم نگذریم سیمان در ایران قیمت چندانی ندارد. هر کیلو سیمان تقریبا هزار تومان قیمت دارد که حدود یک دهم یک کیلو ماست است.
پای صحبت یکی از توزیع کنندگان عمده مصالح ساختمانی مینشینیم که از دید خود حرفهای منطقی را مطرح میکند. او وجود دلال و مافیا را رد میکند و میگوید اگر سیمان به اندازه کافی عرضه شود قیمتها به تعادل میرسد و هیچ وقت فضای دلالی شکل نمیگیرد. این فروشنده مدعی است که تولیدکنندگان سیمان بعضا از قطعی برق و گاز، سوءاستفاده میکنند و نرخها را بالا میبرند. حتی اگر نگاه بدبینانه را کنار بگذاریم و فکر کنیم هماهنگی در کمبود انرژی و کاهش عرضه وجود ندارد، صاحبان کارخانجات از قطع برق برای افزایش قیمتها استفاده کرده و در واقع از آب گلآلود ماهی میگیرند.
رانت ۷ هزار میلیارد تومانی در بازار سیمان چگونه ایجاد شد؟ | ۳۰ دلال شیره جان صنعت سیمان را مکیدهاند
در سوی دیگر تولیدکنندگان میگویند عمده سود سیمان به جیب دلالان میرود. یکی از راهکارهای تولیدکنندگان این است که سیمان در بورس عرضه شود تا بدون واسطه به دست مصرف کننده برسد. تاکنون حدود ۷۰ درصد شرکتهای سیمانی وارد بورس شدهاند و ۳۰ درصد مابقی نیز به تدریج در حال ورود هستند. اما طبیعی است که واسطهها از بورسی شدن سیمان خوشحال نباشند.
معادله چند مجهولی
رضا جمارانیان ـ رییس انجمن تولیدکنندگان صنعت سیمان ـ که چند شب قبل از انحصار بازار سیمان در دست ۳۰ واسطه سخن گفته بود، موافق عرضه سیمان در تالار شیشهای است. او میگوید: قبل از ورود سیمان به بورس، دلالان این محصول را پاکتی ۲۲ هزار تومان از درب کارخانه میخریدند و ۶۰ هزار تومان در بازار میفروختند، پس جای تعجب ندارد که نسبت به بورسی شدن سیمان هجمه وارد کنند.
در شرایط فعلی، سیمان به معادلهای چندمجهولی تبدیل شده است. پس از قطعی حدود یک هفتهای برق کارخانجات و رسیدن ظرفیت تولید به ۱۰ درصد، طبق موافقت شرکت توانیر از روز ۳۱ تیر تا سوم مردادماه صنایع سیمان میتوانند به صورت ۲۴ ساعته بدون محدودیت برق و صنایع فولادی از ساعت ۲۴ تا هشت صبح با ۵۰ درصد دیماند مصرفی و از هشت صبح تا ۲۴ شب با ۱۰ درصد دیماند مجاز به فعالیت هستند.
با توجه به وصل شدن کامل برق کارخانجات سیمان برخی فعالان صنعت ساختمان میگویند که حتی اگر سیمان به وفور وارد بازار شود بعید است نرخ آن به کمتر از ۵۰ هزار تومان در بازار برسد؛ همان هدفی که بعضی تولیدکنندگان از ماهها قبل دنبال میکردند.
سال ۱۳۹۹ حدود ۷۰ میلیون تن سیمان در کشور تولید شد که ۱۵ میلیون تن صادر و ۵۵ میلیون تن به مصرف داخلی رسیده است. اگر امسال نیز همین حدود تولید شده باشد ظرف ۱۰ روز که بازار سیمان از قطعی برق رنج میبرد با فرض اینکه تولید ۱۰ روز کارخانجات از قبل توسط برخی واسطهها دپو شده باشد حدود یک میلیون و ۵۰۰ هزار تن سیمان در انبارها وجود دارد که با توجه به اختلاف قیمت هر پاکت سیمان ۲۴ هزار تومانی درب کارخانه با نرخ بالای ۷۰ هزار تومانی این محصول در بازار آزاد رقمی معادل ۱۷۰۰ میلیارد تومان رانت میتواند فقط در ۱۰ روز به جیب واسطهها برود. با این پول میتوان حدود ۶۰۰۰ واحد اقدام ملی مسکن با نرخ هر متر مربع ۳ میلیون و ۷۰۰ هزار تومان مطابق آخرین هزینههای اعلام شده احداث کرد.
از لابهلای صحبتهای تولیدکنندگان و واسطهها میشنویم که بغل گوش کارخانجات، دلالان بیتوته کردهاند و حتی کارهای بارگیری کامیون را انجام میدهند. اعدادی هم که در فرآیند واسطهگری بازار سیمان به دست میآید بزرگتر از آن است که برخی به راحتی از آن عبور کنند. پس هرچقدر هم که بخواهیم با خوشبینی، وجود سلطان و مافیا در صنعت سیمان را انکار کنیم، دلمان به این انکار رضا نمیدهد که نمیدهد!
