گفتمان اصلاح طلبی از آغاز بر اساس اصلاح امور و تلاش برای تحقق آزادی، حقوق بشر، مردم سالاری و قانون گذاری، پیکر بندی شد اما در عرصه عمل، آقای خاتمی با هر مانعی که رو به رو شد یک قید و تعدیلی بر این مفاهیم زد و جامعه مدنی را تبدیل به جامعه مدینه النبی کرد، در حالی که هیچ  نسبتی بین جامعه مدنی به معنای مدرن آن با جامعه مدینه النبی در ۱۴۰۰ سال قبل وجود نداشته و ندارد. محافظه کاران و رادیکال‌ها و اصلاح طلبان خودشان می‌دانند که چنین نسبتی، امکان برقراری و وجود ندارد و برای خاموش کردن صدای مخالف و آرام کردن شرایط جامعه، دست به چنین تعدیل‌هایی زدند. طبیعی است که نتایج ملموس و موفقی از این تعدیل‌ها نگرفتند.