رئیس مرکز تحقیقات ویروس‌شناسی دانشگاه شهید بهشتی گفت: متاسفانه به خاطر بدقولی‌هایی که شرکت‌های تولیدکننده واکسن مثل چین و روسیه کرده‌اند، دسترسی به واکسن برای ما بسیار بسیار سخت شده است.
دیدارنیوز ـ در روز‌های اخیر مردم نگران این موضوع هستند که آیا روند واکسیناسیون در ایران متوقف شده است؟ آن‌طور که رئیس مرکز تحقیقات ویروس شناسی دانشگاه شهید بهشتی می‌گوید، در حال حاضر واکسن چندانی در کشور وجود ندارد و دلیل آن هم یک چیز است: بدقولی روسیه و چین در تحویل واکسن.
گفتگوی زیر درباره همین موضوع است که با دکتر علیرضا ناجی، رئیس مرکز تحقیقات ویروس‌شناسی دانشگاه شهید بهشتی انجام شده است.
*خبر‌هایی مبنی بر توقف تزریق واکسن در کشور منتشر شده که البته وزارت بهداشت توضیحاتی در این باره داده است. آیا واقعا در حال حاضر واکسنی در کشور پیدا نمی‌شود؟
متاسفانه به خاطر بدقولی‌هایی که شرکت‌های تولیدکننده واکسن مثل چین و روسیه کرده‌اند، دسترسی به واکسن برای ما بسیار بسیار سخت شده است. از طرف دیگر صندوق کواکس هم به خاطر مشکلاتی که در دنیا وجود دارد دست ما را از سهمیه واکسنی که باید به ما می‌داد، خالی گذاشته است. کشور هندوستان هم به خاطر مشکلات خودش یا دلایل دیگری که ممکن است باشد، از تحویل واکسن به ما خودداری کرده است.
واکسن کالای استراتژیکی شده است که کشور‌ها درباره آن با هم رقابت خیلی شدیدی دارند. تولیدات به اندازه احتیاجی که در دنیا وجود دارد، نیست. روسیه هم توانایی تولید واکسن اسپوتنیک به مقدار خیلی زیاد را ندارد. کشور‌های دیگر هم پیش‌خرید‌های زیادی کردند، اما هنوز دریافت نکرده‌اند. چین هم به تعداد زیادی از مردم خودش روزانه واکسن تزریق می‌کند. به طوری که چند روز پیش در یک روز ۱۹ میلیون واکسن تزریق کرده است. همه این‌ها دست به دست هم داده و باعث بدقولی در تحویل واکسن به ایران شده است.
*یعنی عملا روند تزریق متوقف خواهد شد؟
روند تزریق متوقف نخواهد شد. ما یا بالاخره با منابع خارجی یا منابع داخلی واکسیناسیون را ادامه دهیم، ولی در هر حال الان واکسن زیادی در کشور نیست و به نظر می‌رسد محموله جدیدی از واکسن در هفته آینده به کشور وارد شود، اما اگر وارد نشود باید فکر جدی در این باره کنیم و تصمیم چالشی را بگیریم.
*با این وضعیت چه اقداماتی از سوی ایران صورت گرفته که بشود واکسن تامین کرد؟
با مذاکراتی که صورت گرفته، قول و قرار‌هایی گذاشته شده که احتمالا مقداری واکسن از چین یا روسیه تحویل ایران شود. اما در هر صورت من فکر می‌کنم مشکل همچنان پابرجاست و ما باید یک فکر اساسی برای این موضوع کنیم.
*چه فکر اساسی‌ای؟
با توجه به این موضوع با شروع به تولیدات داخلی کردیم و می‌دانیم که کارآزمایی‌های بالینی تولیدات داخلی ما هم در واقع در آن زمان مناسبی که باید انجام می‌شد انجام نشده است. باید پیش برویم و ببینیم وضعیت به چه صورت خواهد شد. در هر صورت باید نتیجه ترایال‌های واکسن‌های ایرانی را داشته باشیم تا بتوانیم تصمیم‌گیری کنیم.
الان پیشروترین واکسنی که در ایران هست، واکسن ایران و کوبا است که الان در فاز سه قرار دارد. دوز اول آن را تزریق کرده‌اند و از هفته پیش وارد تزریق دوز دوم هم شدند. پارتنر کوبایی برخلاف ما که هنوز در مرحله تزریق اولیه این واکسن هستیم، توانسته‌اند یک میلیون تزریق در کشورشان مصرف کنند. ما با توجه به شرایطی که در آن قرار داریم، می‌توانیم از تجربیات کوبایی‌ها استفاده کنیم.
همچنین باید با سرعت بیشتری تریال مربوط به واکسن برکت هم انجام شود و به سمت فاز سه برود. ساده‌انگاری‌هایی درباره تولید واکسن ایرانی صورت گرفت و به زمان‌بندی‌ای که اعلام شده بود وفادار نماندند. اما شرایط الان ما بیشتر به بدقولی شرکت‌های تولیدکننده برمی‌گردد.
*خانم محرز گفته بودند کسانی که دوز اول واکسنشان را زده‌اند و حالا همان واکسن برای دوز دوم موجود نیست می‌توانند واکسن برکت را تزریق کنند. این کار ممکن است؟
اگر مثلا کسی در دوز اول واکسن سینوفارم تزریق کرده باشد، اگر مجبور شویم، می‌تواند واکسن‌های داخلی مثل واکسن برکت را تزریق کند. برکت جزو واکسن‌هایی است که پلتفرمش مثل واکسن سینوفارم، ویروس کشته‌شده است و بیشترین قرابت را با سینوفارم دارد. اما نقصانی که در این زمینه وجود دارد، این است که ما هیچ شواهدی برای اینکه اگر دوز اول تزریق شده واکسن سینوفارم و دوز دوم برکت باشد، نداریم. البته منطقا به نظر می‌رسد که این کار را می‌شود انجام داد، اما شواهدی نداریم.
کشور‌های مختلف در حال آزمایش واکسن‌های میکس هستند. مثلا در انگلستان طرحی اجرا کردند که دوز اول را آسترازنکا بزنند و دوز دوم را فایزر یا برعکس. بالاخره نتایجی از این آزمایش را به دست آوردند و می‌خواهند این کار را انجام بدهند. ما هم اگر مجبور شویم این کار را انجام دهیم، باید شواهد کافی داشته باشیم و ببینیم چقدر این کار در بدن ایرانی‌ها ایمنی لازم را ایجاد می‌کند.
*یکی از نقد‌هایی که در این باره وجود دارد این است که مگر نباید دوز دوم واکسن را برای کسانی که دوز اول را تزریق کردند، نگه داشته می‌شد؟
ما به غیر از اسپوتینک که دو واکسن مختلف در دوز اول و دوم است، دوز اول و دوم واکسن‌های دیگر مثل آسترازنکا، سینوفارم یا بهارات با یکدیگر فرق چندانی نمی‌کند. اما اینطور نیست که ویال‌های دوز اول و دوم با هم وارد شده باشند که بشود دوز دوم را برای تزریق بعدی نگه داشت. در تمام دنیا هم اینطور است که اول دوز اول را تامین می‌کنند.
*اینکه گفته می‌شود خط تولید واکسن برکت شکست خورده و درواقع همان واکسن روسی یا چینی در حال تولید است، چقدر حقیقت دارد؟
واکسن برکت یک واکسن غیرفعال است. واکسن اسپوتنیک یک واکسن رکتوری است؛ بنابراین دو چیز مختلف هستند. شاید بتوانیم بگوییم تکنولوژی به کار گرفته شده در واکسن برکت شبیه واکسن‌های چینی مثل سینوفارم است.
به علت مشکلات زیادی که روسیه در تولید واکسن داشته، سلول‌های مختلفی را که واکسن از آن‌ها تولید می‌کند، در اختیار کشور‌های دیگر قرار داده که آن‌ها هم بتوانند این واکسن را تولید کنند. در ایران هم دو شرکت این سلول‌ها را دریافت کردند که یکی از این شرکت‌ها، شرکت اکتوور است که روی این موضوع کار می‌کند و مدتی است این سلول‌ها را تحویل گرفته و امیدواریم طی یک ماه و نیم آینده به مرحله تولید برسد.
یکی از شرکت‌های داخلی دیگر به نام سیناژن هم به خاطر ارتباط خوبی که داشته توانسته سلول‌های اسپوتینک را از روسیه در اختیار بگیرد. شرکت‌هایی که در حال تولید واکسن هستند مثل برکت و پاستور-کوبا و واکسن رازی و واکسن سیناژن در حال گذراندن مراحل مختلف هستند.
من از مردم خواهش می‌کنم که مشارکت در تریال‌های واکسن‌های داخلی داشته باشند. در هر حال ما باید توجه بیشتری به این موضوع می‌کردیم تا زودتر به تولید می‌رسیدیم، اما مشکلات زیاد است.
امیدواریم کووکس هم آسترازنکا را تحویل دهد و روسیه و چین هم واکسن‌ها را تحویل دهند تا تولیدات داخلی بالا برود. واکسن برکت به نظر می‌رسد که تا آخر تیرماه ۳ میلیون دوز و تا اواخر تابستان ماهی ۱۵ تا ۲۰ میلیون دوز تحویل دهد.
*با این توصیفات می‌توانیم تا پایان سال همه مردم را واکسینه کنیم؟
اگر تولید به آن مقداری که پیش‌بینی شده است پیش برود ما با سرعت بخشیدن به واکسیناسیون می‌توانیم تا پایان سال همه مردم را واکسینه کنیم. ما تجربه‌های خوبی در گذشته داشته‌ایم مانند واکسن سرخچه و سرخک. الان اگر می‌بینید سرعت واکسیناسیون پایین است به خاطر این است که واکسن زیادی در دست نداریم.
*کسانی که داوطلب تزریق واکسن شده‌اند تا به حال عوارضی داشته‌اند؟
شما حتی اگر آب مقطر هم در سطوح بالا تزریق کنید، با عوارض روبه‌رو می‌شوید. همه واکسن‌های موجود در دنیا عوارض داشته‌اند، اما عوارض معمولی است. تب، بدن‌درد، درد محل تزریق و ... از عوارض مرسوم تزریق هر واکسنی است. تا الان که تریال‌های انجام شده عوارض شدیدی که باعث مرگ بین داوطلبان تزریق واکسن‌های ایرانی شده باشد مشاهده نشده است.
