بازار آشفته خودرو؛ باز هم گرانی در راه است؟

دیدارنیوز ـ سرویس اقتصادی: صنعت خودروسازی ایران از نخستین حوزه‌هایی بود که پس از فرمان ترامپ مبنی بر خروج آمریکا از برجام و دور جدید اعمال تحریم‌ها دچار مشکلات زیادی شد. دو خودروساز بزرگ ایران از حدود چهار سال قبل که این اتفاق رخ داد، روزگار متفاوت و پر فراز و نشیبی را گذراندند. اولین عوارض تحریم، کاهش تیراژ تولید در ایران خودرو و سایپا بود و افزایش قیمت دلار و نوسانات بی‌پایان در این مدت نیز به طور کامل شرایط تولید و بازار خودرو را تحت تاثیر قرار داد و بلبشوی عجیبی ایجاد کرد.

نوسان شدید در تولید و بازار عریض و طویل خودرو در ایران با قطع کامل واردات نیز وضعیت پیچیده‌تری پیدا کرد تا جایی که خودرو‌های ساخت داخل که عموما عمر طولانی در خط تولید داشته‌اند به ناگاه با قیمت‌های سرسام‌آور در بازار آزاد مواجه شدند و حتی بازار سیاه برای آن‌ها ایجاد شد. سال گذشته قیمت پراید به عنوان یک شاخص مهم در بازار خودرو‌های ارزان‌قیمت از ۱۰۰ میلیون تومان عبور کرد و پژو ۲۰۶ نیز در ساده‌ترین تیپ به حدود ۲۰۰ میلیون تومان رسید. چیزی که دلالان خودرو و فروشندگان شاید به خواب‌شان هم نمی‌دیدند!

در واقع برای چند ماهی قیمت خودرو‌های پرفروش در ایران کاملا از دست خودروسازان و سیستم‌های دولتی مثل سازمان حمایت از مصرف‌کننده در رفت و حتی شورای رقابت نیز نتوانست ثبات و آرامش در بازار ایجاد کند. شورای رقابت که قرار بود مانع از قیمت‌گذاری فضایی در کارخانه‌ها و بازار شود و بین این دو تعادلی ایجاد کند نیز نتوانست ماموریت خود را به درستی انجام دهد و در مدت ۳ سال اخیر همواره بین خودروسازان و بازار جنگ بوده است.

فرمول قیمت‌گذاری خودرو و نسبت افزایش یا کاهش قیمت با وضعیت کلی اقتصادی و مالی کشور، نهایتا هیچگاه نتوانست پاسخ درستی به بازار لجام‌گسیخته بدهد و به این ترتیب پس از یک دوره رونق در بازار خودرو که به موازات افزایش قیمت رخ داد، حالا یک رکود عظیم بر بازار سایه انداخته است. در شرایطی که خودروسازان مدت‌ها با شورای رقابت و قیمت‌های مصوب آن‌ها درگیری داشتند و گاهی شنیده شد که ایران‌خودرو و سایپا به صورت خودخواسته در سیستم فروش خود تخلفاتی انجام می‌دهند تا سهم خود را از حاشیه سود غیرعدی بازار به دست بیاورند، اما نهایتا هیچ فرمول دقیقی برای تنظیم بازار و تعادل در عرضه و خرید مصرف‌کننده واقعی به وجود نیامد.

گفته می‌شود سال گذشته نهایتا خودروسازان و شورای رقابت توانستند به توافقی برای افزایش قیمت برسند و چنانکه رسما اعلام شد، خودروسازان اصلی کشور چهار مرتبه افزایش قیمت دادند در حالی که این اتفاق پیش از این سالی یک بار و حتی سه سال یک بار اتفاق می‌افتاد. به این ترتیب خودروسازان توانستند از حاشیه سود وحشتناکی که دلالان و برخی واسطه‌های خاص در بازار به جیب می‌زدند بخشی را برای خود حفظ کنند، اما بازار همچنان با افزایش قیمت خودروسازان خود را تنظیم می‌کرد و قیمت‌ها را بالا می‌برد. این پدیده که به نام «تورم انتظاری» از آن یاد می‌شود باعث شد که بازار تا چند ماه قبل همچنان تشنه خرید و افزایش قیمت باقی بماند.

در یکی دو روز اخیر، اما خبر رسیده که سایپا و ایران خودرو فروش فوق‌العاده یا تحویل فوری خود را فعلا لغو کرده‌اند چرا که معتقدند افزایش ۹ درصدی قیمت در اعلام اخیر شورای رقابت، جوابگوی آن‌ها نیست. ظاهرا خودروسازان در لایحه پیشنهادی خود افزایش ۱۷ درصدی را خواستار شده بودند و حالا رفتار اعتراضی خود را به تصویب افزایش قیمت ۹ درصدی به این شکل نشان می‌دهند. شیوه فروش فوق‌العاده و تحویل یک ماهه عموما به منظور جلوگیری از افزایش بی‌رویه قیمت در بازار انجام می‌شد و بنابراین می‌توان انتظار داشت که قیمت خودرو باز هم بالا برود.

در کل به نظر می‌آید وضعیت نابسامان بازار خودرو و تولید نه چندان پرتیراژ، باعث ایجاد جو روانی جدید خواهد شد. به نظر می‌رسد استراتژی دقیق و درستی برای مهار بازار خودرو در کشور وجود ندارد، نه در خودروسازان که اساسا وظیفه و ماموریت مشخصی در کنترل قیمت‌ها ندارند، و نه در سیستم‌های نظارتی در وزارت صنایع و اصناف که نمی‌توانند مهاری بر بازار ارز و ثبات در آن ایجاد کنند؛ بنابراین پرسش مهم این است، آیا خودرو باز هم گران می‌شود؟ پاسخ هم احتمالا یک «بله» دردناک است.