وقتی بسیاری از ما دو هفته تعطیلات نوروزی را استراحت می‌کردیم، اقتصاد کشور تعطیل نبود و حوزه‌های مختلف مربوط به اقتصاد مدام معیشت عمومی را دستخوش تحول کرد.
دیدارنیوز ـ سرویس اقتصادی: گزارش حاضر بنا دارد تا با نگاهی به حوزه‌های مختلف، به اخبار اقتصادی نوروز ۱۴۰۰ بپردازد.
مهم‌ترین خبر سیاسی و اقتصادی نوروز ۱۴۰۰ مربوط می‌شود به برنامه جامعی که بین ایران و چین امضا شد تا همکاری‌های اقتصادی به مدت ۲۵ سال بین این دو کشور افزایش یابد. مباحث مربوط به انعقاد این سند بین دو کشور از ماه‌ها پیش مطرح بود. همه می‌دانستند علی لاریجانی مأمور ویژه جمهوری اسلامی برای عقد این قرارداد است. مدتی بعد خبر آمد که چین تمایلی به امضا چنین برنامه جامعی ندارد، اما در تعطیلات نوروز ۱۴۰۰، این سند امضا شد و سروصدای بسیاری به پا کرد. بسیاری از مخالفان این سند که با عینک بدبینی به چین می‌نگرند، هم‌سو با رسانه‌های فارسی‌زبان خارجی، این سند را با قرارداد تاریخی ترکمنچای قیاس کردند و آن را ننگین خواندند. بسیاری، اما همکاری ایران با چین که حالا دومین اقتصاد بزرگ دنیاست و چشم‌انداز تبدیل شدن به اقتصاد برتر جهان در میان‌مدت را پیش رو دارد یک فرصت می‌دانند.
با انعقاد این سند، اما برخلاف وعده پیشین دولت، جزییاتی از این سند منتشر نشد و دولت اعلام کرد که عدم انتشار جزییات سند و محرمانه باقی ماندن آن‌ها خواست پکن است و این‌گونه انتقاد‌ها شدیدتر شد. از سوی دیگر بحث مربوط به نقش نهاد‌های تأثیرگذار دیگر به جز دولت در به نتیجه رسیدن این سند مطرح شد که آن نیز انتقاد برانگیز بود.
عدم انتشار جزییات این قرارداد امکان تحلیل اقتصادی دقیق از این همکاری ۲۵ ساله را از رسانه‌ها گرفته است، اما آن‌چه مشخص است، چین با صادراتی معادل ۲۴ میلیارد دلار به ایران، یکی از بزرگ‌ترین شرکای تجاری ایران بوده است و نفت ایران نیز یکی از جذابیت‌های کشور ما برای چینی‌ها است.
با بررسی «گزاره برگ» منتشر شده توسط وزارت امور خارجه که کلیات این سند همکاری در آن آمده است به حوزه‌هایی مثل توسعه سواحل مکران، حوزه خودرو سازی، حوزه ارتباطات و فناوری، حوزه مالی و تجاری و تأمین گاز پاکستان می‌رسیم که بخشی از فهرست بلند بالای همکاری‌های دو کشور است.
محمدجواد ظریف در تنها حضورش در شبکه اجتماعی نوظهور «کلاب هاوس» در رابطه با الزامات اجرایی سند همکاری ۲۵ ساله با چین، آن را منوط به پیشرفت مجدد برجام و نیز پیوستن ایران به FATF دانست. او عنوان کرد که هیچ‌گونه ضمانت اجرایی برای پیش‌برد این سند همکاری وجود ندارد. او، اما در رابطه با سازوکار‌های نظارتی‌ای که کشور‌ها هنگام انعقاد چنین اسنادی تدبیر می‌کنند چیزی نگفت.
تشکیل صف‌های خرید مرغ به ماه‌های پایانی سال ۱۳۹۹ مربوط می‌شود. مرغ کمیاب شده است و تفاوت ده هزارتومانی نرخ مرغ دولتی و مرغ بازار باعث شده تا در شرایط جولان کرونا، بسیاری از مردم برای خرید مرغ ارزان‌تر در صف‌های طولانی بایستند. تمهیداتی مانند ممنوع الخروج کردن مرغ از برخی شهر‌ها از جمله تهران نیز نتوانست کمکی به بهبود شرایط این کالای اصلی سبد خرید عمومی کند و در میانه تعطیلات عید خبر رسید که قرارگاهی به نام قرارگاه ساماندهی مرغ شکل گرفته است! اولین تصمیم قرارگاه مرغ افزایش قیمت این کالا به میزان ۴۵۰۰ تومان بود! این قرارگاه سپس مصوب کرد که ممنوعیت خروج مرغ از ۱۷ استان لغو شود تا مرغداران این استان‌ها بتوانند نیاز پایتخت نشینان را تأمین کنند. در نهایت نیز فروش مرغ تکه‌ای طعم‌دار شده را ممنوع کرد تا در تعطیلات نوروزی و در نزدیکی مراسم سیزده بدر امکان تولید جوجه کباب خانگی محدود شود!
این که چرا دولت و ستاد تنظیم بازار از تدبیر بازار مرغ عاجزند و نیاز به شکل‌گیری نهادی مستقل برای مدیریت وضعیت مرغ در کشور وجود دارد یکی از مسائل اساسی است، اما نکته دیگر، نام‌گذاری چنین نهاد‌هایی با ادبیات نظامی است! قرارگاه سازندگی، قرارگاه عملیاتی مبارزه با کرونا و حالا قرارگاه ساماندهی مرغ و امثال این‌ها به نوعی نشان از حاکم شدن زبان نظامی بر ساختار اداره کشور است.
وضعیت روغن جامد و نیز روغن مخصوص سرخ‌کردنی هم به مانند مرغ، تعریفی ندارد و از پیش از آغاز تعطیلات نوروز کمبود این کالا در برخی از مناطق کشور یکی از اخبار رسانه‌های اقتصادی بود. از نایابی روغن گرفته تا فروش روغن با کارت ملی و از هر مشتری تنها یک روغن گرفته تا فروش روغن به همراه محصولی دیگر مانند رب گوجه فرنگی یا تن ماهی، اخباری بود که از گوشه و کنار کشور و همچنین پایتخت به گوش می‌رسید و این روند در دوران تعطیلات نوروزی نیز ادامه داشت.
در دوهفته تعطیلات نوروزی ۱۴۰۰، اما خبری مبنی بر اضافه شدن پوشک بچه به روغن و مرغ آمد! برخی داروخانه‌دار‌ها از بسته شدن ثبت سفارش پوشک بچه از سوی شرکت‌های تولیدی خبر دادند و گفتند به دلیل تعطیلی ایام نوروز ثبت سفارش پوشک بچه بسته شده بود. یعنی داروخانه‌ها برای فروش کالاهایشان از موجودی قدیم خود استفاده کردند.
کمی بعد برخی رسانه‌ها از توزیع شش میلیون پوشک سهمیه‌بندی خبر دادند و نوشتند: «توزیع شش میلیون پد پوشک بچه برای جلوگیری از ایجاد التهاب در بازار به مناسبت عید نوروز و با قیمت ۹۵ هزارتومان، در سه سایز ۳،۴ و ۵ از طریق سامانه مردمیِ «هست‌اینجا» آغاز شد. این سامانه در راستای کمک به تامین بخشی از نیاز‌های اساسی اقشار متوسط جامعه است. عرضه پوشک به صورت سهمیه‌های استانی در نظر گرفته شده و متقاضیان می‌توانند با ثبت کد ملی از طریق سامانه http://hastinja.ir اقدام به ثبت‌نام کنند.»
تورم در سال ۱۳۹۹ رکورد شکن بود. پیش‌بینی بانک مرکزی از روند تورمی سال آینده نیز به اعتقاد بسیاری خوش‌بینانه است. گفتگو‌های اقتصادی منتشر شده در تعطیلات نوروز بیانگر این است که کارشناسان اقتصادی تورم سال آینده را چیزی بیش از ۲۲ درصدی پیش‌بینی می‌کنند که بانک مرکزی گمانه زده است. این نرخ تورمی بیش از ۲۲ درصد، پیش‌بینی‌ای است که طی آن بازگشت آمریکا به برجام نیز دیده شده است وگرنه در شرایطی که برجام به نتیجه مطلوبی نرسد و ایران به FATF نپیوندد و پول فروش نفت به کشور نیاید، میزان تورم بسیار بیشتر از این خواهد بود.
یکی از دلایل تورم افسارگسیخته، کسری بودجه‌ای است که در سال گذشته با آن مواجه بودیم و حالا پیش‌بینی می‌شود که وضعیت کسری بودجه از سال پیش نیز بدتر باشد. در بودجه هزار و چهارصد و با پیش‌بینی آرمانی فروش روزانه دو میلیون و دویست بشکه نفت، درآمد ۳۲۰ هزار میلیاردی پیش‌بینی شده در حالی که در بخش هزینه‌ها، عدد ۶۲۰ هزار میلیارد درج شده و در واقع کسری بودجه از همان ابتدای امر دیده شده است.
عبدالناصر همتی، رئیس بانک مرکزی در اظهارنظری در ایام تعطیلات به صراحت از چاپ پول توسط بانک مرکزی برای تأمین کسری بودجه از محل فروش ارز‌های صندوق توسعه ملی سخن گفته است. چاپ پول یکی از عوامل اصلی شکل‌گیری نقدینگی و به تبع آن، ایجاد تورم در کشور است.
وضعیت قیمت دلار در ایام تعطیلات نوروزی نزولی بود. در حالی که دولت وعده داده بود قیمت دلار در آستانه نوروز ۱۴۰۰ به ۱۵ هزار تومان می‌رسد، قیمت دلار در کانال ۲۵ هزار تومان باقی ماند و تا آخرین روز تعطیلی قیمت دلار ۵ درصد افزایش داشت.
اوضاع شاخص کل بورس که در آخرین هفته سال ۱۳۹۹ مثبت بود و وارد کانال ۱.۳ میلیون واحدی شده بود، با آغاز سال کاری بورس در ۱۴۰۰، روند نزولی پیدا کرد و بعد از چند روز منفی خوردن بازار، شاخص کل بورس به کانال ۱.۲ میلیون واحدی سقوط کرد.
در آخرین ساعات تعطیلات نوروزی ۱۴۰۰، خبر‌های مثبتی مبنی بر قصد آمریکا برای بازگشت به برجام منتشر شد. ایالات متحده اعلام کرد که در نشست آتی برجام که در وین برگزار خواهد شد حضور خواهد داشت. علی‌اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی نیز در گفت‌وگویی در اپلیکیشن «کلاب هاوس» اعلام کرد که از فضای «چه کسی اول باز گردد؟» عبور کرده‌ایم.
انتشار این اخبار باعث سقوط قیمت دلار در ایران شد، اما به نظر می‌رسد که بازار بورس هنوز سردرگم است و نسبت به آینده کوتاه مدتِ روشن و مطمئن نیست.
