منبع: روزنامه ایندیپندنت
نویسنده: برزو درگاهی
مترجم: حمید رضا بابایی
دیدارنیوز: پیمان تجاری، سرمایه گذاری و دفاعی ایران- چین که در روز‌های اخیر امضا شده است به تهران فضای بیشتری برای تنفس می‌دهد، آن هم در شرایطی که جمهوری اسلامی تلاش می‌کند مقابل فشار‌های آمریکا برای بازگشتِ بدون پیش شرط به توافق هسته ای، بایستد.
اما مشخص نیست این توافق ۲۵ ساله چه تحولاتی را در کوتاه مدت درپی خواهد داشت، البته اگر چنین تحولات عینی را سبب شود.
"اسفندیار باتمانقلیجی" تحلیلگر و متخص توسعه اقتصادی با تمرکز ایران و آسیای مرکزی- مستقر در لندن – می‌گوید، "این توافق مهم است. زمان امضای آن نیز مهم است. "
"ایران تلاش می‌کند که بگوید حتی در زمان تنش و دشواری، شرکایی دارد. در عین حال، این اقدام تلاشی است از جانب ایران تا به پای سایر کشور‌ها برسد. این توافق علامتی نیست که نشان دهد ایران و چین قرار است روابطی منحصرا جامع و عمیق داشته باشند. "
"جو بایدن" رئیس جمهور آمریکا روز یکشنبه در پاسخ به سوالی درباره تحکیم روابط ایران و چین گفته بود "چندین سال نگران آن بوده است. "
چین که به شدت نیازمند انرژی و مشتاق است پس از بیماری همه‌گیر کرونا از نظر اقتصادی احیاء شود، تا همین جا هم بیشتر از هر کشور دیگری در دنیا، از ایران نفت وارد می‌کند؛ آن هم در شرایط تحریم‌های آمریکا که تقریبا مانع از همه نوع تجارتی با ایران است.
ایران و چین مانور‌های مشترک نظامی هم برگزار می‌کنند و در فوریه گذشته نیز با حضور روسیه در اقیانوس هند، تمرین‌های نظامی برپا کردند. دو کشور همچنین سال‌ها در امور اطلاعاتی با یکدیگر همکاری کرده اند و گفته می‌شود تهران اطلاعاتی حساس درباره پهپاد‌های آمریکایی و شبکه‌های جاسوسی دراختیار پکن قرار داده است.
نقشه راه مشارکت استراتژیک ایران و چین، جمهوری اسلامی را در زیرمجموعه طرح جهانی چین موسوم به "ابتکار کمربند و جاده" قرار می‌دهد. این طرح، نفوذ و سرمایه گذاری چین را در ده‌ها کشور جهان افزایش می‌دهد؛ آن هم در شرایطی که پکن در حال رقابت با آمریکا است تا اقتصاد برتر جهان شود.
کار به روی این توافق از پنج سال گذشته تاکنون ادامه داشته است. این طرح زمانی مطرح شد که ایران و قدرت‌های جهانی از جمله چین در سال ۲۰۱۵ توافق هسته‌ای خود را امضا کردند. همان توافقی که دونالد ترامپ رئیس جمهور سابق آمریکا از آن خارج شد، تحریم‌هایی را علیه ایران اعمال کرد و تهران- واشنگتن را درگیر تقابل خفیف نظامی کرد.
ایران نیز با تشدید برنامه هسته‌ای، هم میزان خلوص و هم تولید اورانیوم غنی شده خود را افزایش داد و از سطح مورد توافق در برجام فراتر رفت. جو بایدن قول داده بود در صورت پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری، به توافق هسته‌ای ایران بازگردد، اما تاکنون از ایران خواسته است تا ابتدا تعهدات برجامی خود را کامل اجرا کند. ایران با این مساله مخالفت و تاکید کرده است، آمریکا باید نخست تحریم‌هایش را لغو کند.
پیمان تعامل با چین، موضع ایران را در حالی که با آمریکا درگیر شده است، تقویت می‌کند. "یاکوپو شیتا" محقق دانشگاه دورهام در انگلیس که متخصص روابط ایران- چین است، می‌گوید، "قطعا ایران از این توافق منابع سیاسی به دست خواهد آورد. "
وی گفت: "آن‌ها تلاش خواهد کرد در خصوص این توافق اغراق کنند تا نشان دهند منزوی نیستند، تا نشان دهند اگر تحریم‌ها لغو نشود، راهکار دیگری دارند. از منظر چین هم این توافق پیامی برای آمریکا است مبنی بر آن که ما تجارت خود را دنبال می‌کنیم و به سیاست‌های شما اهمیتی نمی‌دهیم و این که اگر بخواهیم با ایران روابطی قوی برقرار کنیم، همان گونه خواهیم کرد. "
این توافق را "محمد جواد ظریف" وزیر خارجه ایران و همتای چینی اش "وانگ یی" روز شنبه رسما در تهران امضا کردند. "هوا لیمینگ" سفیر سابق چین در ایران می‌گوید این توافق نشان دهند "تغییری اساسی" در روابط چین با ایران است.
وی در مصاحبه با روزنامه "ساوث چاینا مورنینگ پست" گفت: "از دولت کارتر تا کنون، آمریکا اغلب در خصوص روابط چین با ایران، به پکن مسایلی را یادآوری کرده است. از نظر آمریکایی‌ها این روابط، مانعی در تعاملات پکن- واشنگتن است. اما با تغییرات اساسی در روابط چین-آمریکا در ماه‌های اخیر، آن دوره به پایان رسیده است. "
برخی جزییات این توافق علنی نشده است و این مساله، منتقدان را در ایران و همچنین دیگر کشور‌های منطقه خشمگین کرده است. تندرو‌ها و همچنین مخالفان در تبعید ایران ظاهرا بدون هرگونه دلیل مدعی شده‌اند این توافق عملا ایران را تحت قیمومیت چین قرار می‌دهد.
"ژائو لیجیان" سخنگوی وزارت امور خارجه چین روز دوشنبه گفت این سند علیه نفوذ هیچ کشوری نیست و توافق مشخصی در آن قید نشده است.
وی گفت: "هدف از این طرح استفاده از فرصت‌های بالقوه همکاری بین دو کشور در عرصه‌های اقتصادی، انسانی و سایر زمینه‌ها است، تمرکز بر دورنمای همکاری‌ها و مسیر‌های تعاملات در درازمدت نیز در این طرح لحاظ شده است. "
آقای باتمانقلیجی می‌گوید این سند احتمالا شبیه توافقاتی است که چین با عربستان سعودی، امارات عربی متحده و عراق امضا کرده است.
اما برخی مقامات ارشد ایران آن را حرکتی چشمگیرتر می‌دانند، مسیری برای تقویت محور کشور‌های اوراسیا شامل روسیه، ترکیه و همچنین ایران و چین که با هژمونی آمریکا مخالفند.
علی شمخانی دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران مدعی شد این توافق یعنی نادیده گرفتن آمریکا و قدرت‌های غربی. او در توییتی نوشت: "نگرانی بایدن درست است. شکوفایی همکاری‌های استراتژیک در شرق، روند افول آمریکا را تشدید می‌کند. "
برخی رسانه‌ها گزارش داده اند این توافق شامل سرمایه گذاری چین به میزان ۴۰۰ میلیارد دلار در مدت ۲۵ سال می‌شود. اما کارشناسان می‌گویند در این ارقام احتمالا اغراق شده و مبنایی ندارد. کل سرمایه‌گذاری چین در عربستان سعودی که مشمول هیچ گونه تحریمی نیست و می‌تواند به هرمیزان نفت بفروشد، سالیانه ۵ میلیارد دلار است.
امضای این توافق همزمان با پنجاهمین سالگرد برقراری روابط دیپلماتیک میان ایران و چینِ کمونیست صورت گرفته است. کارشناسان در امور روابط دو کشور معتقدند این توافق نامه درچارچوب تعمیق روابط تهران- پکن قرار دارد. آن‌ها خاطرنشان می‌کنند هیچ اقدام الزام‌آوری در این توافق وجود ندارد.
آقای شیتا می‌گوید: "اگر به ۵۰ سال روابط دیپلماتیک، اقتصادی، سیاسی و نظامی بنگرید، این تعاملات دایمی بوده است. ایران و چین بسیار دوست دارند خود را شرکای قوی و متحدِ مخالف آمریکا نشان دهند، لذا این توافق بیش از آن که پیشرفتی واقعی در روابط دو کشور باشد، وانمودسازی است. "
با وجود سر‌و‌صدای مقامات ایران، تحریم‌های دائمی آمریکا و همچنین فضای غیردوستانه تجاری در ایران احتمالا مانع از هرگونه سرمایه گذاری چین خواهد شد. هرگونه تعمیق در روابط امنیتی تهران و پکن نیز سایر شرکای چین در منطقه را به ویژه عربستان و امارات، خشمگین خواهد کرد.
باتمانقلیجی می‌گوید: "یک شرکت چینی مالک یک شرکت بزرگ روباتیک آلمانی است. یک شرکت چینی مالک یک بندر در یونان است. هیچ گونه سرمایه گذاری قابل قیاس چین در ایران وجود ندارد. "
