در شرایطی که کرونا امکان سفرهای نوروزی را از ما سلب کرده، آیا گردشگری مجازی می‌تواند تا اندازه‌ای جایگزین سفرهای واقعی باشد؟ این گزارش نگاهی دارد به وضعیت گردشگری مجازی در ایران و دعوتی است برای امتحان کردن این شیوه گردشگری.
دیدارنیوز ـ سپیدار مقدم: نوروز امسال هم مثل سال گذشته کرونا حاکم مطلق است و سفر کردن این روزها به شدت از طرف کارشناسان بهداشتی منع می‌شود. برای ایرانیانی که سال‌هاست سفرهای نوروزی به بخشی از زندگی آن‌ها بدل شده است. این دوری از سفر بسیار دشوار است. شاید به همین دلیل است که این روزها بیشتر از گردشگری مجازی سخن گفته می‌شود. در نخستین روزهای سال جدید و به یاد سفرهای نوروزی سال‌های قبل و به امید سفرهای واقعی در سال‌های بعد، شاید خواندن و شنیدن از «گردشگری مجازی» جذاب باشد.
گردشگری دیجیتال و گردشگری مجازی دو مقوله متفاوت هستند، در گردشگری مجازی از سفرهای مجازی حرف می‌زنیم؛ در حالی که وقتی تمام فرآیند‌ها و رویه‌های گردشگری از جمله بلیط، ویزا، رزرو هتل و ... را در بستر‌های الکترونیک بیاوریم یا از ابزار‌های الکترونیک برای آن‌ها استفاده کنیم، گردشگری دیجیتال می‌شود که سفر‌ها یا گردش‌های مجازی بخشی از گردشگری دیجیتال است.
اشکان بروج، فعال و مدرس حوزه گردشگری در خصوص سفرهای مجازی و روندی که از سال گذشته به دلیل شیوع کرونا تاکنون داشته است، می‌گوید: «از سال گذشته که کرونا شروع شد فعالیت‌های زیادی در حوزه گردشگری مجازی شروع شد و کلی استارت‌اپ‌های خوب در ایران شروع به تولید محتوای مجازی برای حوزه گردشگری کردند، به طور مثال گروه میراث آرتا از مکان‌های مختلف ایران، ویدئو و عکس ۳۶۰ درجه گرفتند و این فرصت را به افراد دادند که در خانه خود بتوانند از مکان‌های تاریخی و گردشگری مثل طاق بستان، تخت جمشید، تپه‌های تاریخی و حتی از اشیائ تاریخی ایران در موزه‌ها بازدید کنند».
او ادامه می‌دهد: «خیلی از موزه‌های دنیا و حتی خود گوگل این فرصت را برای مردم ایجاد کرد که مردم بتوانند تور‌های مجازی به‌خصوص تور‌های تعاملی برای دیدن موزه‌ها، سایت‌های تاریخی، پارک‌های ملی و غیره.. به صورت لایو، ویدئو و سایر روش‌های تولید محتوا داشته باشند».
بروج با اشاره به توصیه سازمان گردشگری جهانی امسال که برخلاف سال گذشته travel tomorrow (فردا سفر کنید) به Start tourism (گردشگری را شروع کنید) تغییر یافته است اشاره می‌کند و می‌گوید: «حدود ۸۵ درصد از صنعت گردشگری دنیا تقریبا ورشکسته و دچار بحران شده است به همین دلیل تاکید روی روند‌های جدید سفر است و سازمان جهانی گردشگری می‌گوید مردم آرام آرام در قالب گروه‌های کوچک و شخصی (نه در قالب تور) سفرهای نیمروزه خود را در شهر‌های خودشان، سفرهای نیم روزه تا یک روزه مناطق طبیعی و شهر‌های اطراف شهر خودشان و سفرهای یک تا دو روزه به مناطق طبیعی کمپینگ و یا اقامتگاه‌های طبیعی یا اکولوز‌ها یا بوم گردی‌ها یا هتل‌هایی که پروتکل‌های بهداشتی را رعایت می‌کنند، شروع کنند».
بروج می‌گوید: «در دوران کرونا سفر با وسایل شخصی و کمپر‌ها (ون‌ها) و دوچرخه خیلی بیشتر شده است و سفرهای جاده‌ای و طبیعت گردی رونق بیشتری پیدا کرده است و از اقامتگاه‌های بوم گردی در شهر‌ها و روستا‌ها بیشتر استقبال شده است».
این فعال گردشگری با اشاره به اپلیکیشن‌ها و وب سایت‌های فعال در حوزه گردشگری، می‌گوید: «می توانید متناسب با خواسته‌تان یک وب سایت یا اپلیکیشن انتخاب کنید، به‌عنوان نمونه با اپلیکیشن wikiloc که در حقیقت ویکی پدیای مسیر‌های دوچرخه سواری، پیاده روی، کوهنوردی، آفرود، جنگل نوردی و... ایران و دنیاست که افراد از طریق این اپ مسیری را که رفته‌اند با دیگران به اشتراک می‌گذارند و علاوه بر نشان دادن نقاط جغرافیایی از آن مناطق عکس هم می‌گذارند و در حقیقت یک سفرنامه است که طبیعت گردان از آن زیاد استفاده می‌کنند».
این فعال گردشگری در خصوص مشکلات حوزه گردشگری کشورمان با اشاره به ممنوعیت سفر به برخی شهر‌ها و استان‌ها می‌گوید: «اینکه یک سری استان‌ها را می‌بندند کار درستی است، ولی اینکه به مردم یاد نمی‌دهند که چطور سفر کنند اشتباه است. وقتی راهنما و آموزشی برای سفر نباشد همه می‌خواهند به شمال کشور بروند یا مُد می‌شود و همه به جنوب کشور سفر می‌کنند».
بروج ادامه می‌دهد: «من کاملا معتقدم که باید مرزبندی‌ها انجام شود، ولی با این هم مخالفم که با هواپیما و اتوبوس و تور سفر آزاد باشد، این کار اشتباه است، باید ساماندهی سفر در کشور اتفاق بیفتد و به مردم در برنامه‌ریزی سفر کمک کنند، نیرو‌های بومی را آموزش دهند که تولید محتوای بهتری انجام دهند تا بتوانند تور‌های بومی برگزار کنند».
او تاکید می‌کند: «این ضعف مدیریت گردشگری ایران است که یک طرف قضیه ر ا می‌بندد، ولی راه حل نمی‌دهد».
بروج با اشاره به ضعف موجود در تولید محتوای گردشگری، می‌گوید: «ما تازه اول راه هستیم و کار‌هایی که اکنون در ایران انجام می‌شود سال‌هاست در دیگر کشور‌ها انجام شده است، باید آموزش‌ها و فعالیت‌ها تولید محتوا جدی گرفته شود و افراد تنها به فعالیت در اینستاگرام بسنده نکنند. اینستاگرام یک بازو است که می‌تواند یک بدنه داشته باشد پس باید سایر روش‌های تولید محتوا را آموزش ببینند و فعال باشند.»
این فعال گردشگری با انتقاد از سازمان میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری می‌گوید: «مهمترین کاری که وزارت باید انجام دهد این است که به حرف فعالان حوزه گردشگری اهمیت دهد، متاسفانه وزرات خانه فکر می‌کند به توصیه فعالان حوزه گردشگری اهمیت نمی‌دهد. من بعنوان فعال گردشگری بار‌ها انتقاد کرده‌ام و راه حل هم ارائه داده‌ام، ولی متاسفانه گوش نمی‌کنند.»
او تاکید می‌کند: «وزرات گردشگری راس گردشگری مملکت است پس باید خیلی قدر باشد، سایت‌های خصوصی گردشگری ایران خیلی بهتر از سایت‌های وزارتخانه میراث کار می‌کنند یک بار شده بیایید این‌ها را دور هم جمع کنید و از آن‌ها راهنمایی بخواهید؟ فکر می‌کنند وزارتخانه‌اند و تنها باید یک سایت عادی داشته باشند در صورتی که پرتال گردشگری مملکت‌های مختلف را نگاه کنید همه گروه‌های خصوصی می‌خواهند که با آن‌ها کار کنند، ولی اینجا برعکس است همه وب سایت وزراتخانه را کنار گذاشته‌اند و خیلی قوی‌تر کار می‌کنند و این بزرگترین چالش دولتی - ملی گردشگری الکترونیک ایران است».
بروج با بیان اینکه یک سامانه جامع که تور‌ها در آن ثبت شوند نداریم، ادامه می‌دهد: «تا نگاه بالا به پایین حذف نشود و به نظرات کارشناسان و فعالان گردشگری خارج از وزراتخانه اهمیت ندهند چیزی حل نمی‌شود».
او می‌گوید: «مشکلات گردشگری کشور راهکار دارد نیروی انسانی اش هم هست منتها چشم و گوش‌ها بسته است».
امید جعفر نژاد، گردشگر و فعال حوزه گردشگری مجازی که در تولید ویدئو‌های ۳۶۰ درجه از مناطق تاریخی و گردشگری کشور مشغول است، در مورد سفرهای مجازی می‌گوید: «در گردشگری مجازی با استفاده از تور‌های مجازی مالتی مدیا که با عکس‌های ۳۶۰ درجه و فیلم و صدا و موسیقی و متن غنی شده که دارای اطلاعات افزوده هستند، گردشگر می‌تواند تجربه حضور در محیط را داشته باشد.»
بیشتر بخوانید: تجربه گردشگری مجازی؛ دور دنیا با چند اشاره
جعفرنژاد در خصوص مزایای سفر مجازی به عدم نیاز به حضور فیزیکی و کاهش هزینه‌های جابجایی مسافر، عدم وابستگی به زمان و استفاده در ۲۴ ساعت و ۷ روز هفته، امکان بازدید به صورت جمعی و تعداد بالا بدون تداخل و سلب آسایش دیگر، عدم تخریب ابنیه و مکان‌های تاریخی و طبیعی و حفظ محیط زیست و آثار تاریخی و افزایش آگاهی بینندگان با اطلاعات واقعیت افزوده به کاربران بدون نیاز به تور لیدر اشاره می‌کند.
این فعال حوزه تولید محتوا گردشگری مجازی با بیان متاسفانه ایران مثل سایر حوزه‌ها در این گردشگری نیز بسیار عقب است، ادامه می‌دهد: هرچند گردشگری مجازی سابقه چندانی در دنیا ندارد، ولی به لطف سرعت بالای رشد فناوری این بخش هم با سرعت فراگیر و مورد استقبال جهانی واقع شده است و با دیدن شرکت‌های فناوری که در حال تولید عینک‌های سه بعدی و واقعیت مجازی هستند می‌توان به این روند جهانی آگاه شد.
جعفرنژاد می‌گوید: در ایران بخش خصوصی زودتر از این امکانات و مزایای آن برای گسترش کسب و کار خود استفاده کرده اند، ولی در این روزگار کرونایی که تمامی دنیا به استقبال تور‌های مجازی رفته‌اند همچنان حرکت و نشانه‌ای از استقبال دولت و مسئولین در این حوزه مشاهده نمی‌شود.
عید شده است و احتمالا میلیون‌ها نفر حالا در خانه‌ها در حسرت روزهای سفر هستند. در این ایام بی‌سفری شاید گردشگری مجازی بتواند برای لحظه‌هایی اوقات فراغت ما را پر کند تا حداقل یاد سفر در دل ما نمیرد. به قول رسول یونان:
...یادم رفت از آخرین کشتی بگویم
آخرین کشتی حتی اگر هم نیاید
نمی‌گذارد که نام دریا و مسافرت از یادت برود
