دیدارنیوز ـ ویروس کرونا حدود یکسال است که روز‌های سیاهی را برای بشر رقم زده، این ویروسی که باید زیر میکروسکوپ هزاران هزار بار بزرگتر شود تا دیده شود، انسان را فلج کرده انسانی که باد به دماغش رفته بود و خود را محق به انجام هر کاری می‌دانست، اما حالا مجبور است حتی تا هفته‌ها در خانه بنشیند و فقط از پنجره به بیرون نگاه کند تا زمان آزادی فرا برسد، بودن در اسارت چه حالی دارد؟ با این نگاه اجمالی به شرایط اسارت یا همان قرنطینه می‌توان حیوانات بی گناهی را درک کرد که مجبورند تمام عمر خود را پشت میله‌های قفس که زندان آنهاست بگذارنند؛ حالا انسان در قرنطینه امید به آزادی دارد، اما این حیوانات دیگر آزادی و جست و خیز در طبیعت را حتی در خواب هم نمی‌بینند.
شاید اکنون بتوان تا حدودی وضعیت این زبان بسته‌ها را درک کرد، البته باز هم تفاوت زیادی بین این دو وجود دارد اینکه انسان در قرنطینه از آخرین امکانات ارتباطی بهره می‌برد، اما حیوان بی گناه حتی از اولین قانون حیات یعنی مراوده با همجنس خود نیز محروم است.
اصلا چه معنی دارد که مکانی با هدف نگهداری حیوانات وحشی ایجاد شود، حیوانات باید در طبیعت آزادانه زندگی کنند و وظیفه ما انسان‌ها است که به حق آن‌ها احترام بگذاریم و با زیاده خواهی خانه شان را اشغال و خراب نکنیم و بعد با گرفتن ژست حیوان دوستی قصری شیشه‌ای برای آن‌ها تهیه و حیوانات را در آنجا جمع کنیم در حالی که اگر بهترین امکانات هم برایشان فراهم شود باز همان کلبه جنگلی خود را ترجیح می‌دهند و از پشت این قصر‌های شیشه‌ای که به زندگی بزک کرده شبیه است حسرت آزادی را می‌کشند، البته این مصداق باغ وحش‌هایی است که آخرین استاندارد‌ها را رعایت می‌کنند و حساب باغ وحش‌هایی که توجهی به حیوانات ندارند جداست.
بیاییم در هیاهوی روز‌های سیاه شیوع ویروس کرونا به این حیوانات هم فکر کنیم، اینکه روی چه حسابی حق حیات در طبیعت را از آن‌ها می‌گیریم به بهانه اینکه با نگاه کردن به آن‌ها لذت ببریم، همین خودخواهی ما انسان‌ها موجب می‌شود تا حیوانات دچار بیماری روان پریشی شوند، نتایج گزارش‌هایی نشان می‌دهد در برخی باغ وحش‌های دنیا حیوانات شرایط روحی مناسبی ندارند و گرفتار روان پریشی هستند که بر اثر آن رفتار‌های تکراری انجام می‌دهند و به خود آزار می‌رسانند، در واقع به مرور روح این حیوانات می‌میرد و به جسمی متحرک تبدیل می‌شوند و مانند رباتی در قفس بالا و پایین می‌روند تا روزشمار زندگی سیاهشان به پایان برسد.
با نگاهی اجمالی به تاریخچه نگهداری حیوانات می‌توان فهمید که نگهداری از حیوانات از روزگاران قدیم در ایران مرسوم بوده، حتی در زمان‌های دور در گوشه و کنار برخی شهر‌ها حیواناتی مانند میمون یا خرس که به زنجیر کشیده شده بودند دیده می‌شد، این حیوانات حتی به دربار‌ها نیز راه داشتند و اوقات خوشی را برای پادشاهان وقت رقم می‌زدند، مثلا میمون بازی در دوره فتحعلی شاه رواج داشت در واقع به نوعی کسب و کار نیز محسوب می‌شد تا اینکه در دوره قاجار ایرانیان با باغ وحش‌های اروپایی آشنا شدند.
نخستین باغ وحش یا «مجمع الوحوش» دوره ناصرالدین شاه در خیابان سعدی کنونی تاسیس شد البته هیچ گاه به صورت باغ وحش کاملی در نیامد و گاه اهالی شهر برای تماشای چند حیوان به آنجا می‌رفتند، ناصرالدین شاه پس از سفر‌های خود به اروپا و دیدن باغ وحش‌های اروپایی، علاقه خاصی به باغ وحش و حیوانات پیدا کرد به همین دلیل محل دوشان تپه را برای ایجاد باغ وحش انتخاب کرد که از پیش در سال ۱۲۶۹ قمری عمارت باشکوهی در آن برپا کرده بود و با استفاده از قنات، دریاچه‌ای نیز پدید آورده بود که منظره‌های بسیار زیبا و دیدنی آن اهالی را به خود جلب می‌کرد.
ناصرالدین شاه به شکار و نگهداری حیوانات بسیار علاقه‌مند بود و در سفر به اروپا از باغ وحش کشور‌های آن قاره دیدن کرد و طرح نگهداری حیوانات را در اندیشه اش پروراند و با ایرانیانی که با اروپا ارتباط داشتند، تبادل نظر کرد تا اینکه دختر فتحعلی شاه و همسر آقا خان که ساکن هندوستان بود، چند حیوان مانند فیل برای نوه برادر خود، ناصرالدین شاه به ایران فرستاد، ورود این حیوانات به مذاق شاه خوش آمد و این بهترین دلیل برای تشکیل باغ وحش تهران شد بنابراین وی در باغ لاله زار در شمال و خارج حصار صفوی برای نخستین بار اقدام به تاسیس باغ وحش کرد، بعد‌ها بر شمار حیوانات این باغ افزوده شد، در این باغ حیواناتی مانند شیر، ببر، پلنگ، مار و انواع پرندگان شکاری نگهداری می‌شد.
بعد‌ها با گسترش تهران و فروش باغ لاله زار، باغ وحش به باغ دوشان تپه در شرق شهر منتقل شد و مدت‌ها در این باغ حیوانات شاه را نگهداری کردند، در سال ۱۳۳۲ نیز یک باغ‌وحش خصوصی در خیابان ولیعصر (عج) تهران، مقابل پارک ملت دایر شد، این باغ وحش به دلیل ایجاد آلودگی و مزاحمت برای ساکنان این محله در سال ۱۳۶۶ رسما تعطیل شد، مجموعه پارک ارم نیز در سال ۱۳۵۳ تاسیس و با عنوان «پارک خرم» نامیده شد. پس از انقلاب ۱۳۵۷ ایران در سال ۱۳۵۸ این پارک طی حکمی از دادگاه انقلاب، به تملک بنیاد مستضعفان درآمد، در سال ۱۳۶۹، ساخت باغ وحش فعلی تهران در زمینی به مساحت حدود ۵ هکتار، در کیلومتر چهار اتوبان تهران کرج در مجتمع تفریحی ورزشی ارم سبز (پارک ارم) پایه‌گذاری و افتتاح شد، اما امروز ۷۵ مرکز نگهداری حیوانات، باغ وحش و باغ پرندگان در کشور وجود دارد که به نظر جای تاسف دارد، چون جای حیوان در طبیعت است.
سپهر سلیمی فعال حقوق حیوانات در گفتگویی اظهار داشت: شاید در این روز‌های کرونایی بتوانیم تا حدودی شرایط حیوانات را در باغ وحش‌ها و قفس‌های تنگ و سرد درک کنیم، به علت شیوع کرونا مجبوریم در خانه‌های خود بمانیم و به اصلاح قرنطینه شویم البته در این شرایط می‌توانیم از رسانه و سیستم‌های ارتباطی استفاده کنیم و از احوال همدیگر مطلع شویم مضاف بر اینکه می‌دانیم که این شرایط روزی تمام می‌شود، اما حیواناتی که باید یک عمر در قرنطینه قفس‌ها زندگی کنند و دیگر رنگ طبیعت را نمی‌بینند چه گناهی کرده اند.
وی افزود: حیوانات علاوه بر اینکه در قفس هستند شرایط تغذیه، آب و هوایی، شرایط زندگی و محیطی آن‌ها هیچ تناسبی با شرایط زندگیشان در طبیعت ندارد و این بدترین کاری است که دارد انجام می‌شود، زیرا به بهانه آموزش و پژوهش حیوانات را یک عمر از زندگی در طبیعت محروم می‌کنیم، در واقع این ادعای دروغی است که باغ وحش‌ها از جنبه‌های آموزشی و پژوهشی پدید آمده اند بلکه همه این فضا‌ها از جنبه سرگرمی ایجاد شده اند و نگاه‌ها به آن کاملا اقتصادی است.
سلیمی اظهار داشت: در چند سال گذشته تلاش‌های زیادی صورت گرفت تا باغ وحش‌ها جمع شوند یا اینکه شرایطشان بهتر شود یا حداقل تعداد این مراکز کاهش یابد، در کشور حدود ۸۰ مرکز نگهداری حیات وحش وجود دارد که اگر جمع نمی‌شوند حداقل تعدادشان کاهش یابد. از طرفی هم تعدادی از این باغ وحش‌ها و مراکز نگهداری به شهرداری‌ها وابسته اند که نیاز به نظارت دقیق‌تر و بیشتری دارند.
فعال حقوق حیوانات در پاسخ به اینکه اگر شرایط باغ وحش‌ها خیلی خوب باشد آن زمان هم مصداق حیوان آزاری است، گفت: مانند این است که بگوییم یک نفر را زندانی کنیم، اما بهترین امکانات را برای او فراهم شود، اما باز هم زندانی است، این یک بحث است، مساله دیگر این است که تمام این استاندارد‌هایی که گفته می‌شود استاندارد‌های تعریف بشر است و هیچ نسبتی با شرایط طبیعی ندارد با آن چیزی که در واقعیت است بسیار متفاوت با شرایطی است که در باغ وحش‌ها و مراکز نگهداری حیوانات اعمال می‌شود.
وی افزود: مثلا شیر در طبیعت حداقل به ۱۵۰ کیلومتر مربع قلمرو نیاز دارد حالا اگر در باغ وحشی هزار متر مربع هم برایش در نظر گرفته شود باز هم تناسبی ندارد ضمن اینکه بسیار کمتر از این فضا برای چنین حیوانی در باغ وحشی در نظر گرفته می‌شود، در حالی که یک گونه در اسارت نگهداری می‌شود، اما آن شیری که در جنگل و بیشه زندگی می‌کند، شکار می‌کند و با دهها، صد‌ها و هزاران گونه دیگر تعامل دارد قطعا حیوان سالم تری است، بنابراین عملا هر چقدر هم یک باغ وحش مدرن باشد باز هم یک دهم شرایط طبیعی را نمی‌تواند داشته باشد ضمن اینکه از این گونه‌ها توله کشی می‌شود، زاد و ولد می‌کنند و دوباره به باغ وحش‌ها و مراکز نگهداری دیگر فروخته می‌شوند و این چرخه اسارت حیوانات همچنان ادامه دارد.
این فعال حقوق حیوانات گفت: حیوانات همه باغ وحش‌ها و بدون استثنا باغ وحش‌های دنیا شرایط روحی مناسبی ندارند، بیماری روان پریشی حیوانات در باغ وحش‌ها شیوع دارد بر این اساس رفتار‌های تکراری انجام می‌دهند، به خودشان آزار می‌رسانند، سرشان را به دیوار می‌کوبند، تمام باغ وحش‌های معتبر دنیا حتی آن‌هایی که جزو باغ وحش‌های مطرح دنیا هستند و جزو اتحادیه باغ وحش‌های اروپا هم هستند، نگاهشان کاملا تجاری است، بر اساس اذعان اتحادیه باغ وحش‌های اروپا، سالانه ۳۵۰۰ تا پنج هزار حیوان سالم را به بهانه نداشتن مکان نگهداری و به صرفه نبودن فروش می‌کشند، یا مثلا یک گونه دو بچه به دنیا می‌آورد و فقط می‌خواهند یک توله را نگه دارند، چون یا جا ندارند و یا اینکه انحصار نگهداری از آن گونه فقط برای یک باغ وحش است بنابراین یکی را می‌کشند، با این حساب می‌توان نتیجه گرفت که نگاهشان در نهایت تجاری است.
وی تاکید کرد: باغ وحش‌ها طبق تعریف جهانی یکی از اضلاع مرتبط با قاچاق حیات وحش است، این قاچاق چهارمین تجارت سیاه پرسود دنیا بعد از قاچاق مواد مخدر، اسلحه و انسان است، این شرایط مختص تمام دنیاست و فقط شامل ایران نیست، حال در این میان هرچقدر نظارت کمتر باشد وضعیت بدتر هم می‌شود.
سلیمی گفت: پشت پرده باغ وحش‌ها سیاه‌تر از آن چیزی است که می‌بینیم، در ظاهر شاید مثلا غذای بد یا قفس کوچک را ببینیم، اما در پشت پرده تجارت حیات وحش است حتی نحوه حمل و نقل آن‌ها می‌تواند استرس ایجاد کند و موجب مرگ حیوانات شود، پس بیاییم بیشتر به فکر حیات وحش باشیم.
وی درباره نقش باغ وحش‌ها و باغ پرندگان در توسعه تجارت حیات وحش گفت: دفتر مبارزه با مواد مخدر و جرایم سازمان ملل در سال ۲۰۱۶ گزارشی منتشر کرده که گفته باغ وحش‌ها یکی از مقاصد اصلی تجارت حیات وحش هستند، باغ وحش‌ها یکی از مراکز اصلی تجارت حیوانات محسوب می‌شوند، حتی در باغ وحش‌های اروپایی که زیر نظر اتحادیه باغ وحش‌های اروپا فعالیت می‌کنند گزارش‌هایی از تجارت حیات وحش داشتیم، یکی از دلایل اصلی مخالفت حامیان حقوق حیوانات با باغ وحش‌ها این است که این‌ها مراکزی برای تجارت حیات وحش هستند و کسی که دنبال حیوان وحشی باشد قطعا به باغ وحش مراجعه می‌کند که متاسفانه نظارت کافی بر باغ وحش‌ها وجود ندارد نظارت کافی به این معنی که حیوانی که در باغ وحش‌ها به دنیا می‌آیند و یا می‌میرند نظارتی بر آن‌ها صورت نمی‌گیرد با این حساب ورود و خروج باغ وحش‌ها در دنیا چندان مشخص نیست بنابراین می‌توانند مازاد خودشان را به خارج از باغ وحش منتقل کنند.
فعال حقوق حیوانات با اشاره به وضعیت ایران در زمینه قاچاق حیات وحش گفت: بر اساس اعلام مدیران وقت سازمان حفاظت محیط زیست و فراکسیون محیط‌زیست مجلس شورای اسلامی در سال ۱۳۹۲ در گزارشی آمده بود ایران در قاچاق حیات وحش رتبه سوم را دارد، عواملی که باعث می‌شود قاچاق حیات وحش رونق یابد یکی عدم نظارت کافی بر مراکز نگهداری از حیوانات مانند باغ حش‌ها و باغ پرندگان است، هم اینکه برخی کشور‌های اطراف ما مقصد حیات وحش هستند مانند کشور‌های جنوب ایران که پرندگان شکاری در آن‌ها خواهان دارد موجب رونق این تجارت می‌شود.
این فعال حقوق حیوانات تاکید کرد: اینکه بگوییم باغ‌وحش خوب است یا بد است باید بگوییم قطعاً بد است و در واقع باغ‌وحش خوب، باغ‌وحش تعطیل است. اما در حال حاضر حرف ما این است که نظارت دقیقی بر این مراکز صورت نمی‌گیرد و به مامنی برای قاچاق حیات وحش تبدیل شده است.
وی درباره وضعیت باغ وحش‌های کشور اظهار داشت: وضعیت باغ وحش‌های ما بسیار اسفناک است و فهمیدن چنین شرایطی نیاز به این ندارد که کارشناس باشی بلکه اگر فردی با چشم باز و وجدان آگاه وارد باغ وحشی شود و وضعیت را ببیند، متوجه وخامت اوضاع می‌شود، روزانه گزارش‌های مردمی زیادی مبنی بر شرایط بد نگهداری حیوانات در باغ وحش‌ها و مرگ خاموش حیوانات به ما می‌رسد که این نشاندهنده توجه مردم به این بخش است.
چندی پیش شهاب الدین منتظمی مدیر کل دفتر حفاظت و مدیریت حیات وحش سازمان حفاظت محیط‌زیست گفته بود که درست است که شرایط باغ وحش‌های کشور مورد انتظار سازمان حفاظت محیط زیست نیست، اما می‌دانیم که باغ وحش‌ها اسارتگاه حیوانات نیستند بلکه محلی برای نگهداری گونه‌هایی است که امکان برگشت به طبیعت را ندارند.
وی افزود: اکنون ۷۵ مرکز نگهداری حیوانات، باغ وحش و باغ پرندگان در کشور وجود دارد که در چند سال اخیر همه آن‌ها چه آن‌هایی که از قدیم مجوز داشتند و چه نداشتند در چارچوب ضوابط ساماندهی شدند و تا همین اواخر عموما توانستند مجوز‌هایی را از سازمان بگیرند، اما اینکه بگوییم همه در چارچوب ضوابط و مقررات فعالیت می‌کنند متاسفانه نه، شاید حتی برخی‌ها خیلی هم از این ضوابط فاصله داشته باشند که با توجه به اهمیت موضوع هر ماه از باغ وحش‌ها و مراکز نگهداری حیوانات بازدید صورت می‌گیرد و این مراکز نیز ملزم هستند که لیست گونه‌های خود را به سازمان محیط زیست اعلام کنند برای این کار جدولی به آن‌ها داده ایم که بر اساس آن باید ورودی، خروجی و تلفات گونه‌ها را مشخص و به ما اعلام کنند.
منتظمی اظهار داشت: با توجه به اینکه تیرماه امسال ضوابط و آیین نامه جدید باغ وحش‌ها را ابلاغ کردیم نظارت بسیار با دقت بیشتری صورت می‌گیرد و باغ وحش داران هم می‌دانند که کوچکترین موردی از تخلف و کوتاهی قابل بخشش نیست، موضوع حیات وحش یکی از خطر قرمز‌ها است، چون امروز نگاه ما به باغ وحش یک اسارتگاه نیست، باغ وحش این نیست که حیوان را داخل قفس بیندازید، بلیط بفروشند و مردم بیایند و تماشا کنند، باغ وحش امروز به عنوان یک مرکز نگهداری است برای گونه‌هایی که امکان برگشت به طبیعت را ندارند به نوعی همراستا و همسو با محیط زیست کار می‌کند و حفظ گونه در اولویت است.
وی ادامه داد: بنابراین با این نگاه آن مرکز دیگر حق ندارد به عنوان سودجویی و بهره جویی به مجموعه خود نگاه کند و دانشگاه ها، مراکز تحقیقاتی، مرکز آموزش اطلاعات زیست محیطی باید با همکاری همدیگر به سمت اصلاح شرایط بروند.
منتظمی افزود: در حال بررسی ظرفیت باغ وحش‌ها هستیم و بر این اساس یک تا دو سال آینده کاسه ظرفیت این مراکز را تعیین می‌کنیم، مثلا مشخص می‌کنیم که فلان باغ وحش برای چند شیر یا پرنده ظرفیت دارد اگر ظرفیتش فقط یک جفت شیر است آن یک جفت شیر نباید زادآوری داشته باشد، چون در شرایط گرانی گوشت، مرغ و اسکلت بحث نگهداری بسیار حایز اهمیت است، تعیین ظرفیت باغ وحش‌ها زمان بر است، اما باید انجام شود یعنی ما باید بدانیم که باغ وحش‌ها ما چقدر ظرفیت دارند و بر اساس آن برنامه ریزی کنیم و اگر توله‌ای متولد شد برنامه مشخصی داشته باشد، که در حال ساماندهی این اطلاعات هستیم.
به کانال تلگرامی دیدارنیوز بپیوندید
به صفحه اینستاگرام دیدارنیوز بپیوندید
به گروه واتساپی دیدارنیوز بپیوندید
