اسپانیا، کانون شیوع/ چیزی شبیه کرونا ۱۰۲ سال پیش با مردم جهان چه کرد

 

دیدارنیوز ـ سال ۱۹۱۸ میلادی که آنفلوآنزای اسپانیایی آمد، کسی منتظرش نبود؛ به جایش اروپایی‌ها و ابرقدرت‌های نظامی افتاده بودند به جان هم و به جان دیگران و بخش‌های بزرگی از آسیا، اروپا، آفریقا و خاورمیانه را میدان جنگ‌های منفعت‌طلبانه خودشان کرده بودند. وقتی هم که بیماری از راه رسید، هیچ‌یک از طرفین درگیر جنگ، صدایش را در نیاوردند؛ نه آمریکا، نه چین، نه فرانسه، نه امپراتوری آلمان، نه روسیه و نه بریتانیا. این وسط فقط اسپانیا که در جنگ بی‌طرف بود. این کشور، اعلام کرد که مردمانش در حال مرگ هستند و این‌طوری شد که نام بیماری شد آنفلوآنزای اسپانیایی. گروه گروه سربازان در جبهه‌ها و مردم در شهر‌ها مُردند تا بالاخره تعدادی از ابرقدرت‌های نظامی بر تعدادی دیگر پیروز شدند و چند ماه بعد از بروز بیماری، جنگ تمام شد. بیماری البته تمام نشد.

آنفلوآنزای اسپانیایی حدود یک سال و نیم در جهان کشتار کرد و به دلیل جا‌به‌جایی انبوه سربازان در مناطق جغرافیایی و همچنین ناشناخته بودن بیماری و کمبود امکانات درمانی، مقابله موثری با آن صورت نگرفت. حالا بماند که علاوه بر جنگ و درگیری نظامی متجاوزان در بسیاری از کشور‌های فقیر دنیا قحطی و گرسنگی هم مجالی برای مردم نمی‌گذاشت که بخواهند با یک بیماری مهلک و به‌شدت مسری مقابله کنند.

 

 

چند میلیون نفر مُردند؟
آنفلوآنزای اسپانیایی بر خلاف اغلب انواع آنفلوآنزا که سالمندان و کودکان را بیشتر درگیر می‌کند، سروقت جوان‌تر‌ها می‌رفت. خیلی از جوانانی که از آتش مسلسل و توپ و خمپاره و بمب جان به در بردند در مقابل این بیماری تسلیم شدند و از جبهه‌ها به خانه بازنگشتند. سردرد، خستگی، سرفه‌های خشک، بی‌اشت‌هایی و تعریق شدید نشانه‌های اصلی این بیماری بودند و به همین سادگی مرگ به سراغ خیلی‌ها رفت. چند نفر مُردند؟ یک‌سوم جمعیت آن روز جهان یعنی حدود ۵۰۰ میلیون نفر به این بیماری مبتلا شدند و ۲۰ تا ۵۰ میلیون نفر مُردند. البته در برخی تخمین‌های اخیر تعداد تلفات به ۱۰۰ میلیون نفر و حتی بیش‌تر هم می‌رسد.


پس از پایان جنگ جهانی بالاخره فرصتی شد تا کشور‌های دنیا به مقابله موثر با این بیماری بپردازند. در برخی از کشور‌ها مقررات قرنطینه وضع شد و ضدعفونی معابر و اماکن عمومی در دستور کار قرار گرفت. مردم ماسک هم می‌زدند و جالب اینکه در برخی نقاط آمریکا ماسک نزدن ۱۰۰ دلار جریمه داشت. آخر‌سر وقتی تابستان سال ۱۹۱۹ فرا رسید، بیماری خود به خود رفت پی کارش! جنگ هم که پایان یافته بود و بوی بهبود از اوضاع جهان می‌آمد.



یک قرن پیش هم ماسک نزدن جریمه داشت

ناخوشی باد!
در ایران چه خبر بود؟ جنگ و اشغال ایران با قحطی همراه شده بود و آدم‌ها به دلایل مختلف می‌مُردند؛ یک تا ۲ و نیم میلیون نفر هم به دلیل آنفلوآنزای اسپانیایی جان باختند. این یعنی حدود ۸ تا ۲۰ درصد کل جمعیت ایران که در آن سال‌ها ۱۲ تا ۱۵ میلیون نفر تخمین زده می‌شود. در بخش‌هایی از ایران این بیماری به «ناخوشی باد» معروف شده بود. چون افراد بنا به تجربه دریافته بودند بدون تماس با بیماران مبتلا هم امکان ابتلا وجود دارد به این نتیجه رسیده بودند که احتمالا باد بیماری را آورده و جا‌به‌جا می‌کند. نقل قول دیگر این است که، چون در ابتدای شیوع این بیماری در تهران چند روزی باد‌های شدید می‌وزیده، آنفلوآنزای اسپانیایی به ناخوشیِ باد معروف شد. البته چنین تصوراتی درباره بیماری‌های همه‌گیر در آن‌زمان فراگیر بود و بریتانیایی‌ها هم ابتدا گمان می‌کردند باد‌های اسپانیا عامل بیماری هستند و، چون هوای بریتانیا مرطوب است، بیماری در آن منتشر نخواهد شد که البته شد.

در ایران برخلاف سایر نقاط دنیا تلفات این بیماری در روستا‌ها بیش‌تر از شهر‌ها بوده است و احتمالا به دلیل سوء تغذیه بیشتر روستاییان در دوره قحطی. تا جایی که بنا به اسناد تاریخی در برخی روستا‌های ایران تلفات به قدری بوده است که زندگان از عهده کفن و دفن مردگان برنمی‌آمده‌اند. البته چنین وضعیتی درباره آمار بالای تلفات در بسیاری از نقاط دنیا و حتی در برخی شهر‌های آمریکا و اروپا نیز گزارش شده است. در ایران نیز تابستان سال بعد که رسید بالاخره ناخوشیِ باد رفت و اغلب سربازان بیگانه هم رفته بودند. روز‌های سخت کم‌کم می‌رفت، اما زخم آن روز‌های مصیب‌بار بر تن تاریخ ایران ماند.



سنگ قبر یک ایرانی که براثر آنفلوآنزای اسپانیایی فوت کرده است. روی سنگ نوشته شده: «علامت بیماری عطسه‌ای و سرفه‌ای بود»

 

امروز در تاریخ مناسبت‌های دیگری هم هست

امروز یکم آذر مصادف با ۲۱ نوامبر میلادی و ۵ ربیع‌الثانی هجری قمری در تقویم تاریخ، مناسبت‌های دیگری هم دارد.
ـ درگذشت «خرقی مروزی» ریاضی‌دان و منجم مشهور در سال ۵۳۲ قمری
ـ آغاز انتشار روزنامه «وقایع اتفاقیه» به دستور امیرکبیر در سال ۱۲۶۷ قمری
ـ زادروز «فرانسوا ولتر» شاعر و نویسنده فرانسوی در سال ۱۶۹۴ میلادی
ـ روز جهانی تلویزیون
ـ زادروز «ایرج بسطامی» خواننده موسیقی سنتی در سال ۱۳۳۶ شمسی
ـ آغاز عملیات پیروزمندانه «نصر ۹» در منطقه حاج‌عمران در جنگ تحمیلی در سال ۱۳۶۶ شمسی