نشست «خروج آمریکا از برجام و گزینه‌های روی میز ایران» به همت انجمن اندیشه و قلم و با همکاری خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار شد. در این نشست علی خرم، حسین علایی و ابراهیم متقی نظرات خودشان را در این زمینه بیان کردند.
علی خرم: حرکت یکسویه ما به سمت چین و روسیه صحیح نیست
دیدارنیوز - به گزارش ایسنا، در این نشست علی خرم با اشاره به تاریخچه بحث هسته‌ای کشورمان و "تندروی‌های هشت ساله دولت نهم و دهم" که منجر به صدور شش قطعنامه در شورای امنیت علیه ایران شد، گفت: دولت ایران از زمان گروگان‌گیری سفارت آمریکا تا به امروز در تحریم بوده است؛ تحریم‌هایی که از طرف آمریکا، اروپا، کانادا، استرالیا و ژاپن بود. اما این موضوع پس از طرح در شورای امنیت سازمان ملل متحد همگانی شد و به شکل قانونی علیه ما درآمد. به گفته دکتر ولایتی، ما به این نتیجه رسیدیم که بین جنگ و مذاکره باید یکی را انتخاب کنیم و در نهایت ایران مذاکره را انتخاب کرد.
او همچنین اضافه کرد: در یک سال اول که ایران پای مذاکره رفت نتیجهای حاصل نشد و پس از اینکه آقای روحانی در انتخابات رئیس‌جمهور پیروز شد، جامعه جهانی به ایشان اعتماد کرد. به دنبال آن یک تیم حرفه‌ای برای مذاکره رفت و نتیجه این شد که ما تا سال 1394 توانستیم مذاکراتی را تحت عنوان توافق هسته‌ای به نتیجه برسانیم و البته چند نشانه داشت؛ اول اینکه صنعت هسته‌ای ما پابرجا ماند. تمام قطعنامههای شورای امنیت به شکل معجزهآسایی منسوخ شد. چراکه قطعنامه شورای امنیت علیه یک کشور بهراحتی پاک نمی‌شود.
وی همچنین در ادامه سخنان خود گفت: به هر جهت این مسأله به دوره دونالد ترامپ کشیده شد و آمریکایی‌هایی هستند که فکر می‌کنند در این توافق سر آنها کلاه گذاشته شده است. آنها معتقدند برنامه هسته‌ای ایران باید به‌طور کامل جمع شود، ایران نباید به انرژی هسته‌ای دست یابد و از توان اقتصادی خودش استفاده کند. همچنین ایران با صحنهای مواجه شد که ترامپ معتقد بود برجام بدترین توافق در طول تاریخ آمریکا بوده است.
این دیپلمات سابق افزود: ترامپ می‌خواهد توافقنامه را به هم زده و از نو بنویسد تا امکانات موجود برای ما در توافق هسته‌ای از بین برود. به‌طوری‌که ایران نباید صنعت هسته‌ای و سانتریفیوژ داشته باشد. نباید به امکانات تحقیق و توسعه دست یابد. ما با شرایطی مواجهیم که طرفمان دبه کرده و می‌خواهد فشار زورگویانه به ما وارد کند. کاری که دونالد ترامپ می‌کند زورگویانه و غیرقانونی است و البته با حقوق بین‌الملل همخوانی ندارد. اولین اصل روابط بین دولت‌ها، اصل وفای به عهد است. وقتی رئیس‌جمهوری یک کشور توافقی را امضا کند، رئیس‌جمهوری بعدی نمی‌تواند آن را زیر سؤال ببرد.
خرم در ادامه بر غیرقانونی بودن لغو توافق ایران و آمریکا تأکید کرد و گفت: دیدیم که صدام عهدنامهای که خود در سال 1975 امضا کرده بود را پاره کرد. ولی سازمان ملل متحد و شورای امنیت سازمان ملل از همان روز یعنی 31 شهریورماه 1359 تا به امروز زیر بار این اقدام صدام نرفته است. اینگونه نیست که هرکس هرکاری دلش خواست بکند. سازمان ملل متحد تنها عهدنامه معتبر بین ایران و عراق را عهدنامه سال 1975 می‌داند. به این خاطر است که کار دونالد ترامپ غیرحقوقی و غیرقانونی است.
دیپلمات سابق ایران در ادامه درباره آنچه پس از برجام در صحنه بین‌المللی اتفاق افتاد، گفت: اکنون ما از هشت کشور به هفت بازیگر در عرصه بین‌المللی رسیدهایم. فرانسه، آلمان و بریتانیا گفتند که به دلیل اعتقادشان به پایبندی به عهد، اعتقاد به عهدنامه ۲۰۳۰ شورای امنیت و همچنین دیگر موازین حقوقی با ترامپ همراهی نمی‌کنند. این در حالی است که ترامپ نمی‌خواهد به عهدش وفادار باشد و «تزرا می» برای او مانند مزاحم است.
وی همچنین به روابط مستحکم آمریکا و بریتانیا در گذشته اشاره کرد و گفت: ما امروز، مجموعه کشورهایی در اروپا داریم که محکم بر این قضیه ایستاده‌اند و از طرف دیگر نیز روسیه و چین را داریم. اگر بخواهیم از نظر بین‌المللی توانایی اتحادیه اروپا، روسیه و چین را ارزیابی کنیم؛ چین در برابر اتحادیه اروپا توانایی ندارد. روسیه نیز تنها پس از آنکه ایران برای حضور در سوریه از او دعوت کرد توانست در صحنه بین‌المللی سرش را بالا بگیرد. هنوز هم که هنوز است سعی در حفظ پرستیژ خود در جامعه جهانی دارند.
خرم ادامه داد: آنکه می‌تواند در مقابل آمریکا بایستد و نه بگوید اتحادیه اروپاست. این در حالی است که روسیه و چین تنها به دنبال گرفتن امتیاز هستند. اتحادیه اروپا چون نمی‌خواهد آمریکا در عرصه بین‌المللی تک‌رو شود و همه ساختارهای بین‌المللی که پس از جنگ جهانی شکل گرفت را به‌هم بریزد، می‌خواهد که دونالد ترامپ را مدیریت کند. بقیه هم به دنبال مدیریت او هستند. برای ما با توجه به انتخاب‌هایی که داریم این موضوع اهمیت دارد که بهترین انتخاب را انجام دهیم و با همه کار کنیم، اما ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های هرکدام را به‌خوبی بدانیم. اتحادیه اروپا دارای توانایی‌های بین‌المللی فراوان است و این اراده را دارد که مقابل آمریکا بایستد.
این دیپلمات سابق ایران درباره نقش دلار در اقتصاد تصریح کرد: اروپایی‌ها می‌توانند در حد توانایی‌شان احتیاج‌های ما را برطرف کنند. در جهان هیچ‌کس یارای مقابله با نقش دلار در اقتصاد را ندارد. اروپا، روسیه و چین نیز نمی‌توانند با آن مقابله کنند و چون این توانایی وجود ندارد باید گفت که فشار آمریکا تا حدودی قابل اعمال است. باید توجه داشته باشیم که انتظار و توانایی‌های ما باید با واقعیت همخوانی داشته باشد.
وی افزود: اروپایی‌ها با داشتن یورو قادرند در مقابل عرض‌اندام دلار آمریکا مؤثر باشند. چین و هند تنها می‌توانند این نقش را داشته باشند که در عوض نفت ایران به ما روپیه و یوان بدهند یا چین بگوید که کالاهای رده پایین را به ما میدهد و ما مانند گذشته بپذیریم. اکنون ما این وضعیت را دوباره تکرار می‌کنیم. اما این بار باید با استفاده از تجارب قبلی حواسمان باشد که در دام روپیه و یوان نیفتیم و کالاهای دست پایین را نگیریم. ما می‌توانیم حداقل، قدرت انتخاب داشته باشیم. از طرف دیگر وقتی ما بتوانیم یک بالانس بین همه قدرت‌های جهان به‌وجود بیاوریم می‌توانیم قدرت خود را در جهان به‌دست آوریم.
خرم همچنین درباره راه‌حل ما در این مقطع زمانی که آمریکا از برجام خارج شده است، گفت: یکسویه حرکت کردن و به سمت روسیه یا چین رفتن کار درستی نیست. نقض اصل سیاست انقلاب اسلامی ایران نیز هست. ما باید در غیاب آمریکا با اتحادیه اروپا کار کنیم و اتحادیه اروپا را همراه داشته باشیم. البته هستند کسانی که در تلاش‌اند اروپا را حذف کنند و به سمت روسیه و چین پیش بروند. تصور آنها این است که اگر به سمت اروپا پیش بروند، باید FATF را امضا کنند.
وی در ادامه ضمن تأکید بر این مسأله که در عرصه بین‌المللی همه کشورها FATF را امضا کرده‌اند، تصریح کرد: به‌جز ایران و کره‌شمالی، همه کشورها FATF را امضا کرده‌اند. ما اگر می‌خواهیم مبادله ارزی انجام دهیم باید به قانون پولشویی احترام بگذاریم و به این قانون که با جرایم سازمان‌یافته، تروریسم و غیره مقابله کنند، پایبند باشیم. ما اگر هر کالایی را بفروشیم برای وارد کردن آن پول به داخل، باید به FATF پایبند شویم. ترسی که وجود دارد برای مقابله با FATF این است که ما اگر آن را امضا کنیم دیگر نمی‌توانیم به حزب‌الله کمک کنیم. این موضع‌گیری باعث شده ما به سمت روسیه برویم. چون روسیه FATF را نمی‌خواهد. یعنی می‌خواهد با ما مبادله کالا به کالا انجام دهد.
خرم همچنین اضافه کرد: این اقدام ترامپ که در تلاش است تا نفت ایران را تا قبل از ۱۳ آبان به صفر برساند خیلی بی‌رحمانه است. در روزهای آخر دولت احمدی‌نژاد 800 هزار بشکه نفت صادر می‌کردیم که به سمت مذاکره پیش رفتیم. اکنون با توجه به وضعیت جامعه ما و نارضایتی‌هایی که وجود دارد، یک عده کلاهبرداری و اختلاس کرده‌اند و مردم ناراحتاند. ما باید همه این موارد را در نظر بگیریم تا جام زهر ننوشیم. برای اینکه جام زهر ننوشیم باید چشمانمان را بازکنیم و واقعیات را درست ببینیم.
ابراهیم متقی: برجام هیچگونه پشتوانه حقوقی ندارد
یک کارشناس مسائل سیاسی گفت: برجام هیچگونه پشتوانه حقوقی ندارد. برجام مخفف برنامه جامع اقدام مشترک است. این فقط برنامه است. همه می‌توانند از برجام خارج شوند.
به گزارش ایسنا، ابراهیم متقی استاد دانشگاه تهران در نشست «خروج آمریکا از برجام و گزینه‌های روی میز ایران» گفت: دو رویکرد در روابط بین‌الملل وجود دارد؛ یک رویکرد اروپایی و دیگری رویکرد آمریکایی. کشورهای اروپایی برمبنای نوعی ایدهآلیسم عمل می‌کنند که تفکر و سیاست‌گذاری‌شان را بر اساس این قالب شکل میدهد اما مبنای تحلیل رفتار بین‌المللی آمریکا، سیاست قدرت است که نگاه سیاست قدرت مبتنی بر نئورئالیسم و رئالیسم است و بیش از آنکه تابع حقوق و قانون باشد مبتنی بر قدرت است. آنها این بحث را در ارتباط با اروپا و چین نیز مطرح می‌کنند. نگاه‌شان این است که هیچ‌چیز جای منافع را نمی‌تواند بگیرد، که امری متغیر است. از نظر آنها بدترین سیاست، درجا زدن است. بنابراین مذاکرات و برنامه‌ها ماهیت مرحله‌ای دارد. یعنی یک دولت بنابر منفعتش توافقی را امضا می‌کند و دولت بعدی براساس منافعش آن را پاره می‌کند.
وی ادامه داد: کسانی‌که مذاکرات را انجام دادند، بر اساس فضای ایده‌آلیستی عمل کردند. نمایندگان اتحادیه اروپا و نمایندگان ایرانی که در مذاکرات شرکت داشتند فکر میکردند با گفت‌وگو می‌توانند مشکل سیاست خارجه را حل کنند. این مشکل مربوط به زمانی است که احمدی‌نژاد کار خود را به رهبری منتقل کرد و به مسئله ضرورت مذاکره با آمریکا اشاره کرد. در فروردین ۹۱ مقام معظم رهبری در روز اول فروردین گفتند ما مذاکره با آمریکا را انجام دهیم. ایشان گفتند که من بدبین هستم اما دولت مذاکره را انجام دهد. بنابراین سه دوره مذاکره انجام شد.
این استاد دانشگاه در ادامه سخنان خود اظهار داشت: آمریکایی‌ها در اسفندماه ۹۱ مذاکرات را متوقف کردند و گفتند چون سال آینده انتخابات دارید ما با دولت بعدی موضوع را ادامه میدهیم. نتیجه چه شد؟ این شد که آقای روحانی با وعده چرخیدن زندگی مردم و چرخیدن سانتریفیوژها به پیروزی رسیدند. اما فضایی که امروز وجود دارد این است که نه سانتریفیوژها می‌چرخند و نه زندگی مردم. زیرا غنی‌سازی ما امروز ۳/۳ است. بعد از روی کار آمدن آقای روحانی سه پرونده وجود داشت، در وزارت خارجه، ریاست جمهوری و شورای امنیت. همه پرونده‌ها بر اساس نظر ریاست‌جمهوری جدید به وزارت خارجه منتقل شد.
این استاد دانشگاه در سخنان خود بر ناموفق بودن برجام تأکید کرد و افزود: نتیجه مذاکرات این شد که فردو تعطیل شد. البته هزار سانتریفیوژ و P1 به حالت تعلیق درآمد. درحال حاضر سانتریفیوژ بدون روتور است. سانتریفیوژ بدون روتور مثل ماشین بدون موتور است. در توافق تأکید شده که مواد شکاف‌زا نباید وارد فردو شود. فردو که یکی از خطوط قرمز ما محسوب میشده از دست رفت. همچنین تمام هگزا فلورایدی که ما داشتیم اکسید شد و از کشور خارج شد. ما توافق کردیم که تعداد سانتریفیوژها از نوزده هزار به پنج هزار برسد. P2 کنار گذاشته شد و البته راکتور آب سنگین بود که ناتمام ماند.
متقی همچنین در ادامه سخنان خود تأکید کرد: برجام هیچگونه پشتوانه حقوقی ندارد. برجام مخفف برنامه جامع اقدام مشترک است. این فقط برنامه است. همه می‌توانند از برجام خارج شوند. فقط یک بخت‌برگشته وجود دارد که نمی‌تواند از آن خارج شود. وقتی توتال از ایران خارج می‌شود فرانسه در برجام است اما وقتی نمی‌تواند به تعهدش عمل کند در آن نیست. وقتی کشورهای انگلیسی، ایتالیایی و فرانسوی نمی‌توانند تعهدشان را اجرا کنند یعنی دیگر در مجموعه قرار ندارند. چه می‌شود که این وضعیت به‌وجود می‌آید؟ برجام استحکام لازم را به لحاظ حقوقی، ساختاری و معادله قدرت ندارد. ما با آمریکایی‌ها توافق‌های دیگری داشتیم. اما اقدامات ما اقدامات مشترک بود.
او همچنین اضافه کرد: تحریم‌ها تعلیق شد. هر 6ماه یک‌بار رئیس‌جمهوری آمریکا باید در کنگره گواهی دهد که ادامه برطرف کردن تحریم‌ها با منافع ملی امریکا هماهنگی دارد. نکته بعدی اینکه به‌هیچ‌وجه ادامه غنی‌سازی اورانیوم را در ایران به رسمیت نشناخت. بحث‌هایی که وجود دارد به‌صورت دوفکتو است که هیچ پشتوانه حقوقی وجود ندارد که این وضعیت را تایید کند.
متقی با اشاره به یکسان بودن رویه اوباما و ترامپ در مقابل ایران، بیان داشت: اوباما تحریم‌ها را تعلیق کرد. اما در همان زمان قانون آیسا تصویب شد. نکته قابل‌توجه اینجاست که ما در برخی مواقع دوست نداریم با واقعیت تراژیک روبه‌رو شویم. سند امنیت ملی اوباما و ترامپ را ببینید. در رابطه با ایران مشابه هم است. اوباما می‌گوید ایران اصلی‌ترین تهدید امنیت ملی برای آمریکا و متحدان آمریکاست و همچنین بزرگ‌ترین تهدید امنیت ملی برای شرکای آنها است. درست مانند آنچه ترامپ منتشر می‌کند.
متقی اظهار داشت: وقتی‌که داشتیم سازش می‌کردیم فکر می‌کردیم که این موفقیت ما مربوط به تلاش ماست درحالی که ما در یک فضای مذاکره مراحله‌ای قابلیت‌های اقتدارمان را واگذار کردیم. می‌توانید بگویید که نیروی هسته‌ای قدرت محسوب نمی‌شود. اگر قدرت محسوب نمی‌شود پس چرا ۲۰۰ میلیارد دلار برای فعال کردن این صنعت خرج کردید؟ ممکن است در آینده نیز گفته شود موشک قدرت ملی محسوب نمی‌شود.
او همچنین تصریح کرد: امروز تحریم‌ها ادامه پیدا خواهد کرد. ما سیگنال مذاکره را دادیم و اروپایی‌ها دارند تلاش می‌کنند. اما هدف آمریکا این است که ما را در وضعیتی قرار دهد که شرایط بسیار سختی داشته باشیم. ترامپ می‌گوید باید آنقدر تحریم‌ها را سخت کنیم که قیمت دلار به بیست هزار تومان برسد. به ما اجازه موردی برای فروش نفت خواهند داد. بحثی که وجود دارد این است که ما 800 هزار بشکه نفت در آذر خواهیم فروخت؟ به نظر من نه.
حسین علایی: ترامپ می‌خواهد همه برنامه‌های آمریکا علیه نظام را اجرایی کند
حسین علایی در نشست "خروج آمریکا از برجام و گزینه‌های روی میز ایران" که به همت انجمن اندیشه و قلم برگزار شد، اظهار داشت: خروج آمریکا از برجام علامت این است که برجام به نفع ایران بوده است.
به گزارش ایسنا، علایی گفت: این که آیا ما در برجام خوب عمل کردیم یا نه موضوع این جلسه نیست. باید ببینیم که بحث آمریکا خروج از برجام است یا نقشه بزرگ‌تری دارد. به نظر من برجام خاکریز اول جلوی برنامه‌های آمریکا بود و آن این است که جمع‌بندی اقدامات آمریکا بعد از پیروزی انقلاب علیه ایران است و ترامپ می‌خواهد آن را اجرا کند. همچنین رژیم صهیونیستی، عربستان و دشمنان ایران به کمک آمریکا رفتند. آنها بنا دارند با فشار روی اقتصاد ایران، نظام اقتصاد ایران را دچار بی‌ثباتی کنند و این بی‌ثباتی باعث نگرانی عمیقی بین مردم شود و مردم دست به فشار اجتماعی علیه دولت بزنند.
وی در ادامه سخنان خود با اشاره به اینکه «هدف آمریکا سرنگونی نظام ایران است»، گفت: آمریکایی‌ها می‌خواهند روی فشار اجتماعی در داخل کشور سوار شوند و حرکتی را به‌وجود آورند که حداقل باعث تغییر رفتار ایران یا تغییر حکومت ایران شود. از نظر آمریکایی‌ها این حکومت چند ویژگی دارد که آمریکا نمی‌تواند با آن کنار بیاید. آنها معتقدند نظام جهانی را آمریکا باید مدیریت کند. دوم اینکه پایگاه‌های ارتش آمریکا در همه جای دنیاست و بزرگ‌ترین بودجه نظامی را در سال می‌گیرد. آنها تحمل اینکه کشوری مخالف اعمال برنامه‌های آنها در جهان باشند را ندارند.
علایی ادامه داد: آمریکایی‌ها، ایران را در بهترین موقعیت ژئوپولیتیکی خاورمیانه برای خود مزاحم می‌دانند. ایران مزاحم بقای رژیمی است که آمریکایی‌ها متضمن بقای آن‌اند. در ایران جو غالب معتقد به نابودی رژیم صهیونیستی است. بنابراین آنها این مسأله برایشان اهمیت فراوان دارد. امروز از دید آمریکایی‌ها شرایط ایران در منطقه قابل قبول نیست. ترامپ می‌گوید من فشار می‌آورم تا آنها مذاکره کنند.
وی در پایان سخنان خود اظهار داشت: اوباما می‌خواست ما در برجام سازوکاری بپذیریم که سراغ سلاح هسته‌ای نرویم. ترامپ سه چیز از ما می‌خواهد؛ نیروی هسته‌ای اصلاً نداشته باشیم؛ چه صلح‌آمیز چه غیرصلح‌آمیز. دوم اینکه آنها قدرت موشکی را از ما نمی‌پذیرند به‌طور مشخص در ارتباط با رژیم صهیونیستی. در منطقه حضوری که باعث شود دولت‌های عراق، لبنان و غیره را همسو قرار دهد نمی‌خواهد. ترامپ می‌خواهد ما از ترس مرگ، خودکشی کنیم. من معتقدم ما می‌توانیم بایستیم و جلو برویم. ایستادن به معنای از بین رفتن نیست. البته راهکارهایی وجود دارد که موضوع این جلسه نیست. باید ببینیم ما چه می‌توانیم بکنیم که با خروج ترامپ، آنها به اهداف خودشان نرسند و ما با اقتدار ایران را سربلند کنیم.
