خطر فرونشست در کمین استان‌های شمالی

 

امروزه سیاست کشت محصولات کشاورزی در استان‌های شمالی با آب مورد نیاز متناسب نیست یعنی آبی که در سطح مزرعه و زمین برداشت می‌شود از راندمان کارایی بالایی برخوردار نبوده و اگر به آب‌های سطحی و زیر زمینی فشار وارد شود، پیامد‌های منفی را در این استان‌ها به همراه خواهد داشت.

 

کریم سلیمانی عضو هیئت علمی گروه خاک دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری با اشاره به اینکه سیلاب‌هایی که به عنوان خطر محسوب شده می‌توانند تبدیل به فرصت شوند، گفت: احداث آب‌بندان‌های جدید و فعال کردن آب‌بندان‌های قدیمی از عواملی بوده که در ذخیره سازی آب‌های زیرزمینی نقش به سزایی دارند.

 

وی با بیان اینکه استان‌های شمالی برخوردارترین استان‌های کشور به لحاظ مقدار بارش هستند، اظهار کرد: متوسط بارندگی استان‌های شمالی سالانه حدود هزار میلی متر است.

 

عضو هیئت علمی گروه خاک دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری تصریح کرد: این مقدار از بارندگی در هیچ جای ایران وجود نداشته است.

 

سلیمانی با اشاره به اینکه جلگه جنوبی دریای خزر یا شمال ایران جلگه‌های بسیار حاصلخیزی دارد که یکی از کشت‌های بسیار مهم و استراتژیک به نام برنج در این مناطق کشت می‌شود، افزود: برنج نسبت به محصولات کشاورزی دیگر نیاز به آب بیشتری دارد یعنی در یک دوره سه ماهه به غرق آب نیاز داریم چراکه آب‌های سطحی برای کشت برنج کفایت کننده نبوده است.

 

وی با اشاره به اینکه امروزه مردم با تکنولوژی جدید به حفر چاه‌های عمیق و نیمه عمیق، به سفره‌های آب‌های زیرزمینی دست یافتند، گفت: بعد از انقلاب با گسترش حفر چاه‌های غیر مجاز، سفره‌های آب‌های زیرزمینی افت کرده و باعث شوری آب شده است.

 

 

عضو هیئت علمی گروه خاک دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری بیان کرد: یک مصیبت در این دهه بر ما وارد شد که هجوم آب‌ها و لب شور‌های ساحلی به سمت آب‌های شیرین بوده و در شهر‌های جویبار، بابلسر، فریدونکنار و دشت ناز ملموس شده است.

 

سلیمانی یکی دیگر از مشکلات کاهش سفره آب‌های زیرزمینی را فرونشست زمین دانست و گفت: زمانی که آب زیرزمینی افت می‌کند اولین خطر آن شوری آب بوده که غیر قابل مصرف کشاورزی و خوردن است.

 

وی افزود: وقتی سفره آب‌های زیرزمینی افت می‌کند زیر زمین خالی می‌شود و زمین با شوک یا رفت و آمد ماشین‌های سنگین به صورت عمودی فرو می‌ریزد.

 

عضو هیئت علمی گروه خاک دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری با اشاره به تفاوت زمین لغزش و فرونشست زمین گفت: زمین لغزش به صورت دامنه‌ای در شیب حرکت کرده، اما فرو نشست زمین در عمق زمین صورت می‌گیرد.

 

سلیمانی ادامه داد: پیش بینی می‌شود با این شرایطی که استان‌های شمالی در حفر چاه‌های غیرمجاز دارند در آینده با یک مشکلی به نام فرو نشستن زمین در روستا‌ها و حتی شهر‌ها مواجه خواهند شد که تاسیسات آن‌ها را تهدید خواهد کرد.

 

وی خاطرنشان کرد: برداشت مجاز آب‌های زیرزمینی در صورت تعادل تزریق آب باران عامل موثری در تامین سفره آب‌های زیر زمینی بوده است.

 

عضو هیئت علمی گروه خاک دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری عنوان کرد: برداشت آب باران در شهر‌ها (استحصال آب باران) از پروژه‌هایی بوده که در حال کار کردن آن هستیم و این پروژه می‌تواند در مصرف آب شرب و کار‌های بهداشتی موثر باشد.

 

سلیمانی گفت: طرح کلان ملی (استفاده از آب‌های نامتعارف برای مصرف کشاورزی) نیز از دیگر پروژه‌هایی است که در حال کار کردن بوده تا به نتیجه مطلوبی برسیم.

 

محمدعلی بهمنیار عضو هیئت علمی گروه خاک دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری گفت: سیاست درست کشت محصولات کشاورزی باعث می‌شود آب بیشتری برای سال‌های آینده ذخیره شود.

 

وی با بیان اینکه برداشت آب‌های زیر زمینی به میزان مصرفی بستگی دارد که در بخش‌های مختلف به ویژه کشاورزی مورد استفاده قرار می‌گیرد، اظهار کرد: امروزه سیاست کشت محصولات کشاورزی با آب مورد نیاز متناسب نبوده است.

 

عضو هیئت علمی گروه خاک دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری تصریح کرد: محصولاتی استفاده می‌کنیم که آب بری آن‌ها بالا است یعنی آبی که در سطح مزرعه برداشت می‌شود از راندمان کارایی بالایی برخوردار نیست.

 

بهمنیار گفت: اگر به آب‌های سطحی و زیر زمینی فشار وارد شود پیامد‌های منفی را در پی دارد و هرگاه سیاست کشت تغییر کند می‌توانیم میزان پیامد‌های منفی استفاده از آب‌های زیر زمینی را کاهش دهیم.

 

وی با اشاره به اینکه چاه‌هایی که در بعضی از مناطق حفر می‌شوند غیر مجاز بوده است، افزود: هر میزانی که آب از زیر زمین برداشت شود لایه زیرین زمین خالی شده و پس از مدتی فرونشست می‌کند بنابراین هر چه به سمت شرق مازندران می‌رویم شدت برداشت منفی آب بیشتر بوده است.

 

بهمنیار با اشاره به اینکه محصولاتی که کشت می‌شود باید با میزان مصرف آب مناسب باشد، گفت: امروزه اجرای اعمال سیاست بر روی تغییر کشت سخت بوده است و عوامل اقتصادی و اجتماعی آن نباید از جامعه جدا شوند.

 

عضو هیئت علمی گروه خاک دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری روش درست آبیاری و مدیریت مقدار مصرف آب را در کشاورزی مهم برشمرد و افزود: مشاغل جایگزین مرتبط کشاورزی باید باهم ترکیب شود یعنی تنوع شغلی داشته باشد.

 

بهمنیار خاطرنشان کرد: امروزه متاسفانه صنعت محصولات کشاورزی در به کاربردن صنایع تبدیلی و صادرات فعال نبوده است.