دیدارنیوز ـ اگر اهل شنیدن رادیو بوده باشید امکان ندارد که صدای مخملی و خاص او را نشنیده باشید. اگر اهل کتاب شب رادیو بوده باشید که قطعا با او زندگی کرده‌اید. صدایش آرام بخش شب‌هایتان بوده و هم از او و برنامه‌هایش آموخته‌اید و هم بعضا تعجب کرده‌اید که این صدای فوق‌العاده برای کیست.
بهروز رضوی که قطعا می‌توان برخلاف رویه رسانه‌ها او را با لقب استاد خطاب کرد مهمان
دیدارنیوز بود و ما از این موضوع به خود می‌بالیم.
استاد بهروز رضوی از پیشکسوتان عرصه هنر است که بیشتر صدای او را شنیده‌ایم اما او هنر‌های دیگری نیز دارد. در موسیقی و تئاتر و سینما نیز حضور داشته و تلویزیون نیز از حضور او بی بهره نمانده است. تجربیات او برای علاقه‌مندان به این حوزه بسیار ارزشمند است. او از کودکی با پدیده‌های فرهنگی سر و کار داشته و امروز هم در ۷۲ سالگی همچنان رادیو و تلویزیون را با صدای خود مزین کرده است.
دیدارنیوز در یک گپ حدودا یک ساعته، نظرات و تجربیات و خاطرات او را به مخاطبان خود عرضه می‌کند که پیشنهاد می‌شود بیشتر صدا و تصویر او را بشنوید و ببینید، چون بهروز رضوی با صدای خود جادو می‌کند.
در ادامه می توانید بخش نخست این گفتگو را بخوانید.
دیدارنیوز: امروز مهمان خاص و ویژه‌ای داریم. بهروز رضوی یکی از هنرمندان به نام ایران، هنرمندی در عرصه رسانه‌های دیداری و شنیداری، سینما و تئاتر و حتی رسانه‌های مکتوب. از ایشان به عنوان هنرمندی با بیش از نیم قرن فعالیت هنری و تجربه دعوت کردیم که در دیدارنیوز باشند و در مورد رسانه‌ها و ادبیات رسانه‌ها و رسانه‌های امروز با ایشان صحبت کنیم. خوشحالم که دعوت ما را پذیرفتند. آقای رضوی از حضورتان تشکر می‌کنم.
رضوی: سلام عرض می‌کنم و امیدوارم حاصل این گفتگو چیزی باشد که ملول نشوید و برای شما جذابیت داشته باشد.
دیدارنیوز: با صدای زیبای شما و اجرای خوبی که خواهید داشت، حتماً جذابیت دارد. می‌خواهیم یک نگاه کلی به رسانه‌های امروز داشته باشید؟ آیا می‌پسندید؟
رضوی: عملکرد کلی مجموعه رسانه‌ها در راستای سیاست کل رسانه‌ها است. حتی من معتقدم در جهان نه فقط ایران. اما بنا به دلایلی گاهی یک انشقاقی حاصل می‌شود و جدایی‌هایی بین رسانه‌ها و عملکردشان و کارکرد همه شان رخ می‌دهد و این شاید باعث تنوع می‌شود و احتمالاً خوشایندتر هم باشد.
دیدارنیوز: ممکن است برعکس هم شود؟ یعنی این تنوع خوشایند هم نباشد؟
رضوی: هیچ چیزی بعید نیست. بله گاهی. زیرا تنوع وقتی خوشایند است که عملکرد درستی پشت آن باشد و فرم شکیلی داشته باشد. اگر قرار است که چند فرم باشد و بخواهد یکنواخت باشد و شبیه هم و مثل هم عمل کند فایده‌ای نخواهد داشت. چیز جذابی برای مخاطبش نخواهد داشت.
دیدارنیوز: نقدی که امروز بسیاری از کارشناسان به رسانه‌ها دارند این است که زبان رسانه‌ها را نمی‌پسندند.
رضوی: رسانه‌ها اگر چنانچه به طبیعت زبان عمل کنند و با طبیعت آداب اجتماعی برخورد کنند با این مقوله مشکلی نخواهند داشت. شما ببینید ما در زندگی روزمره هم با یک شخصیت شخیصی که صحبت می‌کنیم طبیعتاً جلوی او مؤدب می‌ایستیم و با او شمرده‌تر صحبت می‌کنیم و به گونه‌ای حرف می‌زنیم که متوجه شود و خوب به گفتارش توجه می‌کنیم. اما اگر با یک بچه سر و کله زنیم سر او فریاد می‌کشیم و وادارش می‌کنیم کاری که می‌خواهیم را انجام دهد.
دیدارنیوز: یعنی با هر کسی متناسب با خودش برخورد می‌کنیم.
رضوی: یک رسانه با همه این آدم‌ها و این همه سلیقه‌ها به صورت عام طرف است و طبیعتاً باید روشی در پیش بگیرد که اگر تصادفاً آن بچه هفت ساله هم پای تلویزیون نشست آن را بفهمد. حال ممکن است که از این مقوله چیزی سر در نیاورد، اما از لحاظ کلامی و زبان، آنقدر زبان راحت و درست و ساده‌ای بوده باشد که اگر یک پیرمرد ۸۰ ساله هم قصد داشت تلویزیون نگاه کند، بشنود و بفهمد. نه این که با پیچیدگی‌های زیادی به آن فرم‌های مثلا جذاب دهند. هر چه ما غیر ساده‌تر با زبان برخورد کنیم، ناموفق‌تر خواهیم بود. زبان باید خیلی ساده و با اصول خود زبان با آن برخورد شود و طبیعت زبان در آن حفظ شود و البته در رسانه باید زبان مؤدبانه‌ای هم باشد. ما نمی‌توانیم مثل افراد مختلف و کسب و کار‌های مختلف که فرهنگ و واژگان خاصی دارند و در تخصص کاری خود به کار می‌برند؛ حتی در تخصص کاریشان هم نه، در مسائل اجتماعی هم ممکن است که ترکیبات و کلمات و واژه‌های خاصی به کار ببرند، در رسانه صحبت کنیم.
دیدارنیوز: ما در رادیو و تلویزیون، زبانی داریم به نام زبان معیار و ادبیاتی به نام ادبیات معیار. حتی نویسندگان ما بر اساس رادیو و تلویزیون، نگارش رادیویی دارند و نگارش تلویزیونی دارند. آیا از دیدگاه شما الان رعایت می‌شود؟
رضوی: نویسندگان حرفه‌ای، آن‌هایی که سابقه بیشتری دارند مدت‌ها است که این کار را می‌کنند، فهمیده‌اند که در رسانه شنیداری، باید جملات کوتاه باشد. جملات بلندی که ما می‌توانیم در متن‌های ادبی بنویسیم و به کار ببریم و چند تا هم پرانتز در آن باشد اینجا کاربرد ندارد، زیرا ما نه پاورقی داریم و نه شماره‌ای داریم که به یک جایی ارجاع دهیم و نه خودمان ضمیمه آن هستیم؛ بنابراین باید آنقدر روشن و صریح باشد که برای همه آحاد اجتماع به خوبی قابل درک باشد.
دیدارنیوز: من این نکته را پرسیدم به این سبب که گفته شده در شرایط فعلی، بسیاری از رسانه‌های ما زبانشان کمی تند و گاهی تلخ و گاهی به صورت پرخاشگرانه است و شاید بتوانیم بگوییم طلبکارانه با مخاطب برخورد می‌کنند.
رضوی: اجازه دهید پیرو سؤال قبلی از آقای دکتر رجایی خراسانی که استاد دانشگاه فردوسی مشهد بودند این خاطره را عرض کنم. ما هر سال در گروه ادب امروز، یک سمیناری با عنوان سمینار زبان معیار راه می‌انداختیم و در باغ فردوس برگزار می‌شد که اساتید مختلف در آنجا صحبت می‌کردند. آقای خراسانی می‌گفتند که می‌گویند زبان معیار، خب زبان معیار یعنی مثل آدم حرف بزنیم ـ خیلی آدم شوخ و طنازی بودند ـ یعنی به سادگی و خوبی و با ادا و اصول باشد. این که می‌فرمایید در رسانه‌های مختلف زبان گاهی تلخ است و گاهی لحن تندی با مخاطب دارد اشتباهی است که دوستان همکار ما در رسانه‌های مختلف انجام می‌دهند. اگر کسی گمان کند زمانی که پشت این صندلی و جلوی این دوربین نشست صاحب اختیار است و می‌تواند هر کاری که خواست انجام دهد، این حق را ندارد که به زبان ویژه‌ای یا فرم ویژه‌ای از زبان را بخواهد تداول دهد یا بخواهد برنامه را مشخص کند و متشخص کند و به این بهانه و با این فرمت زبانی برخورد کند. دیده می‌شود که گاهی برنامه‌های ادبی، لحن و لهجه ویژه‌ای دارند. انگار مدام شعر می‌خوانند یا مدام متن‌های عاشقانه می‌خوانند؛ در حالی که باید این‌ها از هم تفکیک شود و حرف معمولی که آدم می‌زند به شکل معمولی باشد. حال اگر خواست شعری بخواند، در کنارش شعر هم بخواند. از آن شعر هم باید به راحتی صحبت کند. اگر می‌خواهد آن شعر را نقد کند و یا از آن تعریف کند به راحتی صحبت کند. اما حق ندارد به بهانه‌ای که شعر مطرح است دوباره زبانش کج و معوج شود به آداب دانی و مغالطه کردن و به لفظ قلم حرف زدن بیخودی بپردازد.
دیدارنیوز: برخی از گویندگان و برخی از نویسندگان ما هستند که می‌خواهند یک سری از واژگان قدیمی که در یک منطقه یا در یک محلی بوده آن را به عنوان یک تکه کلام یا تشخص برای خودشان بیاورند و جا بیاندازند. حال این را ما هم در رسانه‌های مکتوب می‌بینیم و در برخی از رسانه‌های دیداری و شنیداری شاهد آن هستیم. با توجه به صحبت‌های شما، همه این‌ها را رد می‌فرمایید و می‌گویید که آن زبان، زبان معیار است و زبان معیار بر نمی‌تابد که ما هر چه دلمان می‌خواهد بگوییم و یا به سلیقه شخصی عمل شود. امروز یک مشکلی که به نظر می‌آید خیلی کسانی که صاحب نظر هستند و با رسانه‌ها برخورد می‌کنند و تحلیل و نقدی دارند می‌گویند این است که اگر گفت و شنودی که امروز در جامعه بین افراد متداول است مقداری پرخاش در آن است این پرخاش به خاطر رسانه‌ها است و به خاطر ادبیاتی است که مجموع رسانه‌های کشور از طریق آن صحبت می‌کنند.
رضوی: حال رسانه‌ها می‌توانند بگویند این حاصل جمع همین خلق و خوی اخلاقی است که در جامعه منتشر است. الان همه مردم گرفته و عبوس و عصبی هستند و در نتیجه اخمو و پرخاشجو هستند. می‌تواند دو طرفه باشد اما رسانه به عنوان یک رسانه، وظیفه‌ای دارد. رسانه درست است که باید مردمی باشد، اما به خاطر مردمی بودن نباید لحن و لهجه مردم را تکرار کند. رسانه آمده که این لحن و لهجه را احتمالاً اصلاح کند، نه اینکه آن را الگو قرار دهد. مثل برخی از برنامه‌ها به خاطر جوان گرایی یا به خاطر این که مد روز است و به خاطر این که جذب شنونده شود شروع می‌کنند به لودگی‌ها و نوعی حرف زدن‌هایی که درخور یک مجموعه فرهنگی نیست و برازنده یک برنامه رادیویی نیست و در شأن جامعه رسانه‌ای ما نیست که چنین لحن و لهجه‌ای را در برنامه‌ها حاکم کنیم به این خاطر که می‌خواهیم بگوییم مردمی است و می‌خواهیم بگوییم ما به مردم نزدیک شده‌ایم و داریم از لحن و لهجه مردم استفاده می‌کنیم. در یک نمایش یا برنامه نمایشی روا است و می‌توان این کار را کرد اما گوینده رسانه که در واقع نماینده رسانه است، حق ندارد که چنین برخوردی داشته باشد و در جایگاهی نیست که بخواهد الگودهی کند و بخواهد به مردم نمونه دهد. ما اشتباه نکنیم. به عنوان مجری تلویزیون وظیفه ما این نیست و ما حق نداریم چنین دخالت‌هایی کنیم.
دیدارنیوز: این خرده را جای دیگری به خود ما می‌گیرند و می‌گویند شما در گزینش افراد و در سر کار آوردن افراد و اینکه یک آدمی را مجری می‌کنید و یک آدمی را نویسنده می‌کنید ـ حال چه در رسانه‌های مکتوب و حتی تئاتر و سینما ـ می‌گویند قبل از این که شما به کسی به عنوان نویسنده و به عنوان یک فرد اثر گذار در عرصه هنر سمت یا شخصیت دهید، آزمایش بگیرید و تست بگیرید و آموزش دهید تا ایشان بداند که دارای چنین شرایطی باید باشد.
رضوی: همیشه اولین راه برای پیشرفت و ترقی اهالی مطبوعات در هر رشته‌ای از مطبوعات، رسیدن به رسانه رادیو و تلویزیون بود. شاید هنوز هم باشد. یعنی تلقی یک نویسنده مطبوعاتی در رسیدن به رادیو و تلویزیون یک لوازمی را می‌طلبید که آن نویسنده باید آن را اجرا و ادا می‌کرد. نویسنده‌ای که در مطبوعات به گونه‌ای می‌نویسد وقتی می‌آید برای رادیو می‌نویسد، متوجه هست که دارد برای یک رسانه دیگر می‌نویسد. چون حرفه‌ای است این را به خوبی و به زودی تشخیص می‌دهد و در کار‌های خودش عمل و اعمال می‌کند. گاهی هم نویسنده‌های تازه و کم سابقه و بی سابقه حرفه‌ای در جای دیگری وارد رادیو و تلویزیون می‌شوند. خب ادبیات و تحصیلات دانشگاهیشان هم تصادفاً خوب است و می‌توانند برای رادیو بنویسند و این صلاحیت را دارند حال این جا به سلیقه آن‌ها هم بستگی دارد.
دیدارنیوز: چگونه؟
رضوی: به این خاطر که وقتی با این رسانه به عنوان یک نویسنده برخورد می‌کند، این تشخیص باید در او باشد که این رسانه‌ای که من سال‌ها دیدم و شنیدم و حال می‌خواهم خودم در آن کار کنم، کجای آن را من که شنیدم پسندیدم و کجای آن را نپسندیدم و بر اساس تجارب شنیداری خودش می‌تواند مشی برای خودش انتخاب کند و به آرامی خودش را به عنوان نویسنده یک رسانه بشناساند. هر رسانه‌ای ویژگی‌های خودش را دارد. ممکن است کسی برای رادیو فرهنگ خوب بنویسد، اما نتواند برای رادیو جوان بنویسد، چون مخاطبانشان فرق می‌کنند و نویسندگانشان هم طبیعتاً با در نظر گرفتن همین نکات است که برای آن رادیو می‌نویسند.
دیدارنیوز: به نکته خاصی اشاره کردید و آن بحث تخصص است. به نظر می‌آید که آن آموزش‌ها می‌تواند در این زمینه مؤثر باشد. حال نکته بعدی که مد نظر است و برخی از کارشناسانی که در رسانه با هم کار می‌کنیم و یا دیدگاه‌های گوناگون دارند یا در همین نشست‌هایی که به صورت گپ برگزار می‌کنیم ـ حال چه در دیدارنیوز، چه در رادیو و تلویزیون و در محافل دیگری که مورد نقد و بررسی قرار می‌گیرد ـ می‌گویند آن کسی که در رسانه قرار می‌گیرد باید دارای خمیر مایه و ذات هنری باشد. اگر نباشد نوع نگاهش و نوع رفتارش مغایر با رسانه است. چقدر این نکته را باور دارید؟
رضوی: اساساً من گمان می‌کنم کسانی که به هر عنوان وارد رسانه می‌شوند، قبل از ورود به رسانه، به رسانه توجه داشتند و با این رسانه ارتباط برقرار کردند و از این کار خوششان آمده است. از این که نوشته آن‌ها را میلیون‌ها نفر بشنوند، لذت می‌برند.
دیدارنیوز: اما آیا توان این کار را دارند؟
رضوی: این در عمل مشخص می‌شود و بعد هم در ورودی باید امتحانی از این‌ها گرفته شود.
دیدارنیوز: مشکل اینجا است که می‌گویند امتحانی نیست.
رضوی: حتماً باید باشد. ممکن است نباشد، اما حتماً باید باشد. البته برای گویندگی تست‌هایی دارند اما من گمان می‌کنم که اعضای کمیته انتخاب باید تنوع بیشتر و یا تعداد بیشتری داشته باشند که تنوعی در انتخاب‌هایشان بوده باشد. می‌گویند که همه مجری‌های رادیو صدایشان یک جور است و قابل تشخیص نیستند؛ در حالی که در گذشته تا صدا در می‌آمد معلوم بود که این فلانی است و صدا‌های شاخص و مشخصی بود. آن زمان تعداد کمتر بود و گزینش نوع دیگری صورت می‌گرفت و توجهات دیگری مورد نظر بود. برای مثال آقای تقی روحانی گوینده می‌شد. مرحوم مانی انتخاب می‌شد. خانم اربابی انتخاب می‌شد. الان معیار و انتخابات نمی‌دانم چه می‌تواند باشد ـ صرف نظر از موارد جدی و رسمی که در همه ادارات دیگری می‌تواند رعایت شود که مثلا طرف مسلمان باشدـ که آن شخص برای مثال می‌خواهد مجری برنامه رادیو تهران باشد.
ادامه دارد...
