سفر‌های دیپلماتیک به تهران برای کاهش تنش میان ایران و آمریکا است

دیدارنیوز ـ اسفندیار عبداللهی: بعد از شهادت سردار سلیمانی و همراهان وی در خاک عراق توسط دولت آمریکا، ایران دست به اقدامی تلافی جویانه زد و بزرگترین پایگاه نظامی آن کشور در منطقه را موشک باران کرد و خسارات زیادی به آن پایگاه وارد نمود. طی این کنش و واکنش، نگرانی فراوانی در سطح منطقه مبنی بر شعله ور شدن جنگی تمام عیار بین ایران و آمریکا به وجود آمد. تقریبا همه کشور‌های دنیا به نوعی دو کشور را به خویشتنداری دعوت کردند که البته در مجموع، از رفتار ایران و آمریکا می‌شود این نتیجه را دریافت کرد که دو طرف تلاش دارند از جنگ فاصله گیرند اما با این وجود سطحی از نگرانی همچنان باقی است.

طی روز‌های گذشته شاهد رفت آمد‌های مهمی در تهران بودیم که مهمترین آن سفر امیر قطر بود. وی با رهبر معظم انقلاب و رییس جمهوری دیدار و گفتگو کرد و پیرامون مسائل مختلف ـ که البته همه ابعاد گفتگو‌ها و مباحثی که مطرح شد روشن نیست ـ رایزنی کرد. از جمله گمانه‌هایی که مطرح می‌شود این است که امیر قطر، حامل پیامی از طرف آمریکایی‌ها برای ایران بوده است.

 

پس از امیر قطر، وزیر خارجه پاکستان و نخست وزیر سوریه نیز به ایران سفر کردند که تحلیل ها و گمانه‌زنی های فراوانی در رابطه با این سفرها مطرح شده است. برای بررسی بیشتر تحرکات دیپلماتیک روز‌های اخیر که تهران مرکز و محور آن بوده است، دیدارنیوز با مصیب نعمیمی کارشناس مسائل خاورمیانه به گفتگو پرداخته است.
 
نعیمی پیرامون مسائل اخیری که در منطقه به وقوع پیوسته و فواید سفر‌های دیپلماتیک این روزها گفت: بعد از شهادت سردار قاسم سلیمانی شرایط منطقه و ایران مقداری متشنج شد. با توجه به انواع تجزیه و تحلیل‌ها و پیش بینی‌هایی که در ارتباط با کنش و واکنش ایران و آمریکا نسبت به یکدیگر وجود داشته و دارد، همه کشور‌های منطقه و فرا منطقه نگرانند. امیر قطر هم در همین راستا به صورت پیش‌بینی نشده ولی به صورت رسمی به تهران سفر کرد و با رئیس جمهور و رهبری دیدار کرد.

وی افزود: امنیت و آینده منطقه و تاثیر منفی اقدامات آمریکا یکی از عناصر اصلی مباحثی است که در سفر امیر قطر به تهران انجام شد. در راستای این موضوع که یکی از پایگاه های نظامی آمریکا در قطر است و این دولت بار‌ها وعده داده که آمریکا نمی‌تواند از پایگاه خود در قطر علیه منافع ایران استفاده کند و اجازه نخواهد داد، این سفر انجام شده است. از طرفی هم آمریکایی‌ها خیلی ملاحظه کشور میزبان را نمی‌کنند، همانگونه که در عراق بدون توجه به دولت آن کشور، عملیات تروریستی علیه سردار سلیمانی و افراد همراهش را انجام دادند؛ لذا امیر قطر در این شرایط به ایران آمد و مباحثی را در این خصوص مطرح کرد و به نظر می‌رسد که می‌خواهد بگوید که ما موافق با همه اقدامات آمریکا نیستیم.

 این کارشناس مسائل منطقه با بیان اینکه کیفیت اجرایی شدن طرح صلح هرمز هم مورد بحث است، ادامه داد: بحث امنیت تنگه هرمز که رئیس‌جمهور مطرح کرد نیز از محور‌های بحث امیر قطر با مقامات ایرانی بود ولی ظاهرا جزئیات بیشتری از این صحبت‌ها وجود ندارد، چون دو کمیته مشترک تخصصی را تشکیل دادند که بتوانند ادامه فرآیند همکاری‌های قطر و ایران را در ابعاد دوجانبه و منطقه‌ای و اقتصادی دنبال کنند.
 
نعیمی در این رابطه که آیا قطر قرار است وام‌های مالی به ایران بدهد گفت: کشور‌ها می‌توانند به یکدیگر کمک کنند و چون ایران در شرایط خاصی قرار دارد ممکن است قطر چنین پیشنهادی هم بدهد، ولی اصل این موضوع که سفر امیر قطر در این راستا بوده، رسماً تکذیب شده است، ولی فکر می‌کنم مهم‌تر از همه این بحث ها، موضوع  آینده منطقه است که اگر این روند ادامه پیدا کند قطعاً آسیب آن بر فرایند اقتصادی منطقه وارد خواهد شد. این منطقه منبع نفت و گاز دنیاست و هر نوع درگیری بین ایران و آمریکا برای همگان، آسیب به همراه خواهد داشت و برای همین است که کشور‌های منطقه خلیج فارس؛ حتی آن‌هایی که نسبت به ایران نظر بدی دارند نیز این روز‌ها با ایران ارتباط برقرار می‌کنند که امکان این درگیری‌ها را کاهش دهند. بیش از ۴۰ درصد انرژی و سوخت دنیا در این منطقه تولید می‌شود و منطقه خلیج فارس هم در همین محدوده، محل عبور این انرژی است.
 
نعیمی ادامه داد: آن چیزی که در سفر امیر قطر به تهران مهم است این است که چگونه می‌توان سرکشی و قلدری آمریکا را کنترل کرد به طوری که آسیب‌های آن به ایران و به منطقه وارد نشود. آقای ترامپ می‌خواهد به هر قیمتی منطقه را به آشوب بکشد که برای انتخابات، برگ برنده داشته باشد و از آن استفاده کند. پیش از این ایران به همه همسایگان، بروز  چنین حوادث و چنین تلاش‌هایی را هشدار داده بود، ولی شاید خیلی از این کشور‌ها آن را باور نمی‌کردند ولی اکنون که بین ایران و آمریکا شبح جنگ ظاهر شده است، همه متوجه خطرات جنگ منطقه‌ای شده اند.
 
وی اضافه کرد: امیر قطر که به ایران سفر کرد حتی ممکن است با طرف آمریکایی هم هماهنگی‌هایی کرده باشد و احتمالاً سفری هم به آمریکا خواهد داشت. حتی فکر می‌کنم اگر فوت سلطان قابوس پیش نمی‌آمد عمان هم یکی از کشور‌هایی بود که بین ایران و آمریکا و در جهت آرام کردن جو تشنج آمیز منطقه فعال می‌شد. مطرح کردن این که امیر قطر برای دادن کمک مالی به ایران آمده است واقعاً یک موضوع حاشیه‌ای است، چون برای کمک مالی نیاز نیست که خود امیر شخصاً به تهران بیاید، اگر قرار بود پولی هم جابجا بشود یا به ایران کمک مالی در این مقطع بشود این کار می‌تواند از طریق هیئت‌های دیگر و از مجاری بانکی انجام شود، بنابراین حضور امیر قطر در ایران و دیدار با مقام معظم رهبری و رئیس جمهوری ابعاد بزرگتری دارد که فکر می‌کنم رایزنی‌ها و گفتگو‌های دوطرفه بین ایران و آمریکا توسط قطر، بخشی از آن است.
 
این کارشناس مسائل خاورمیانه یادآور شد: محور مقاومت اعلام کرد که تلافی خون شهدا را از آمریکا خواهد گرفت، از این رو این مسئله خیلی حساس است و از طرفی مذاکره احتمالی بین ایران و آمریکا کمرنگ شده است، لذا به نظر می‌رسد با توجه به اینکه منطقه، نیاز به آرامش دارد نقش قطر می‌تواند موثر باشد. ایران به همان میزان که در مقابل زورگویی آمریکا ایستادگی می‌کند و کرنش نمی‌کند، به همان میزان و شاید بیشتر از آن امنیت منطقه برایش مهم است و  بنا ندارد که با یک اقدام واکنشی، آسیبی به امنیت منطقه برسد مگر اینکه برخی از کشور‌های منطقه تحت تأثیر آمریکا قرار گیرند و خودشان را در این بحران‌ها دخالت بدهند.

وی ادامه داد: خویشتنداری آمریکا در برابر ایران نیز می‌تواند کمک کند، زیرا آمریکا نمی‌تواند مسئولیت امنیت کل منطقه را یک تنه به عهده بگیرد و به همین خاطر سعی می‌کند که وزنه‌ها و معادلات منطقه حفظ شود. اگر ایران ضعیف شود بی نظمی و عدم امنیت در منطقه بیشتر می‌شود و آمریکا به دنبال این نیست.
 
نعیمی در پاسخ به این پرسش که وزیر خارجه پاکستان و نخست وزیر سوریه هم به ایران آمدند، این کشورها چگونه می‌توانند به معادلات منطقه کمک کنند گفت: در مراحل گذشته آمریکایی‌ها سعی داشتند از طریق همه کشور‌های همسایه نوعی پیام غیر مستقیم به ایران برسانند، پاکستان با توجه به روابط و مرز مشترکی که با ایران دارد و با توجه به مسائل فرهنگی که وجود دارد، دارای ظرفیت‌هایی است که می‌تواند از آن استفاده کند و از طرفی هم روابطی هم با آمریکا دارد که می‌تواند منتقل کننده پیام‌های دو طرف باشد. تاکید دولت پاکستان مبنی بر این که اجازه نخواهد داد هیچ دولت خارجی از خاک این کشور علیه ایران استفاده کند نیز بحث مهمی است.  قبلاً بحث بر این بود که سعی می‌شد بین ایران و پاکستان کدورتی ایجاد شود، ولی مقامات دو کشور با هوشمندی این مسئله را پشت سر گذاشتند. تنش در منطقه برای هر کشوری که پیش آید، بر دیگر کشور‌ها هم تاثیر می گذارد. همانگونه که مسائل ایران مستقیما بر عراق تاثیر دارد، پاکستان و افغانستان نیز از این قاعده مستثنی نیستند. کشور‌هایی که با هم مرز زمینی دارند نسبت به همدیگر نوعی تاثیر پذیری و تاثیرگذاری دارند از این رو وزیر امور خارجه پاکستان در راستای تقویت منافع مشترک به ایران سفر کرده است. پاکستان قبلا هم تلاش کرده بود که بین ایران و عربستان یک رابطه ایجاد کند که کاهش تشنج را در پی داشته باشد، ولی با فشار آمریکا این کار به سرانجام نرسید، بنابراین اگر پاکستان بخواهد بین ایران و عربستان هم آشتی انجام دهد نیاز به مجوز آمریکا دارد.
 
وی خاطرنشان کرد: اگر قرار است آرامشی در منطقه شکل بگیرد باید همه کشور‌های منطقه در آن سهیم و شریک باشند و همه در جریان مخاطرات احتمالی قرار بگیرند و در جهت امنیت و ثبات منطقه با هم تلاش کنند که اگر یک کشور در منطقه سرکشی و ایجاد مشکل  کرد بقیه می‌توانند مانع آن شوند. وقتی اکثریت در کنار هم باشند مشکل پیش نمی‌آید.

نعیمی در پایان افزود: بحران اقتصادی ناشی از تنش و جنگ، گریبان همه را می‌گیرد و روند فعالیت‌ها و انتقال انرژی که بزرگترین عنصر مالی و اقتصادی برای بیشتر کشور‌های منطقه است را متوقف می‌کند که هیچ یک از کشور‌های منطقه چنین شرایطی را نمی‌خواهند.