نورعلی تابنده؛ از وکالت برادر امام خمینی و حمایت از کروبی تا حصر خانگی

دیدارنیوز ـ نورعلی تابنده، قطب درویشان گنابادی امروز سوم دی ماه پس از یک دوره تحمل بیماری در سن ۹۲ سالگی درگذشت. گرچه هرگاه قرار بر آن باشد تا از او صحبت به میان آید، وی تحت همین عنوان معرفی می‌شود، اما در واقع شهرت عمده نورعلی تابنده از نگاه افکار عمومی در رابطه با این مکتب عرفانی نیست.

نورعلی تابنده با وجود آنکه دارای چهره علمی و سیاسی بود که در هر دو زمینه فعالیت‌های قابل توجهی را به نام خود ثبت کرده است، اما به نظر می‌رسد نام قطب دراویش گنابادی با حوادث سال ۹۶ یا به عبارتی دیگر اتفاقاتی که زمستان آن سال در خیابان پاسداران تهران روی داد، عجین شده است. در نظر گرفتن محدودیت‌هایی برای او در سال ۹۶ (پس از اعتراضات دی ماه) با اعتراضات پیروانش همراه شد که در نهایت هم با زندانی و کشته شدن تعدادی از دراویش، مردم و نیروهای انتظامی و بسیجی خاتمه یافت.

مهم‌ترین بخش اعتراضات نسبت به ایجاد محدودیت برای نورعلی تابنده و زندانی شدن یکی از هم مسلکان دراویش گنابادی، حرکت اتوبوس از بین نیرو‌های پلیس بود که به دلیل کشته شدن تعدادی از نیرو‌های پلیس، راننده آن با نام "محمد ثلاث" اعدام شد.

نورعلی تابنده در ۲۱ مهر ماه ۱۳۰۶ در شهر بیدخت در بخش مرکزی شهرستان گناباد استان خراسان رضوی زاده شد. جدش ملا سلطان‌محمد گنابادی قطب وقت سلسله نعمت‌اللهی سلطان علیشاهی گنابادی بود. کلمه نعمت‌اللهی از نام شاه نعمت‌الله ولی گرفته شده و چون در دوران او، پیروانش وی را «نعمت‌اللهی» می‌خواندند، این عنوان به کسانی که بعد از وی از عقاید و روش صوفیانه وی تبعیت کردند، داده شد.

فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی؛ از وکالت آیت الله پسندیده تا نامه به هاشمی رفسنجانی

تعلیم و تربیت اولیه نورعلی تابنده تحت سرپرستی پدرش «محمد حسن بیچاره بیدختی» ملقب به صالح علیشاه بود. او که در سال ۱۳۲۴ شمسی از دبیرستان علمیه تهران با رتبه اول دانشنامه دیپلم ادبی دریافت کرد، در دانشکده حقوق دانشگاه تهران تحصیلات دانشگاهی را ادامه داد و در نهایت برای ادامه تحصیل در مقطع دکترا به کشور فرانسه رفت.

نورعلی تابنده در ایام اقامت خود در کشور فرانسه هیچ فرصتی را برای آموختن از دست نداد، بطوریکه با اسلام‌شناس مشهور یعنی هانری کربن که علاقه به عرفان و معارف شیعه داشت، در تماس بود و در کلاس‌های درس وی حاضر می‌شد، حتی رساله‌ای به زبان فرانسه با موضوع «شرح مکتب و طریقه ملا سلطان محمد گنابادی و یک قرن مکتب او» در انستیتوی تحقیقات عالیه زیر نظر کربن را در دست گرفت و به ثبت رسانید.

قطب دروایش گنابادی در امور سیاسی هم دستی برآتش داشت. او ابتدا در وزارت امور خارجه مشغول به کار شد و پس از مدت کوتاهی به وزارت دادگستری انتقال یافت و این کار را تا زمان بازنشستگی ادامه داد، بطوریکه وکالت تعدادی از روحانیون مانند آیت‌الله پسندیده، آیت‌الله طاهری و دانشجویان مورد تعقیب در زمان حکومت محمدرضا شاه پهلوی را پذیرفت و حتی از برخی به طور رایگان در دادگاه دفاع می‌کرد. او پس از انقلاب نیز وکالت عباس امیر انتظام را پذیرفت و گرچه موفق نشد، اما در دفاع از امیرانتظام کوتاهی نکرد.

نورعلی تابنده با اعضای جبهه ملی و نهضت آزادی نیز رابطه خوبی داشت و در دولت مهدی بازرگان به مدت کوتاهی به سمت معاونت وزارت ارشاد و معاون وزیر دادگستری منصوب و به عضویت هیئت امناء و مدیریت سازمان حج و زیارت درآمد. او پس از بازنشستگی نسبت به اطراف خود بی‌تفاوت باقی نماند و از جمله امضاکنندگان نامه مشهور ۹۰ امضایی به آیت الله هاشمی رفسنجانی بود که به همین دلیل هم بازداشت شد و همسر خود را در زمان گذراندن دوران زندان از دست داد.

حوادث سال ۹۶

اما این سوال پیش می‌آید به کدام دلیل در سال ۹۶ دراویش گنابادی خارج از انتظار دست به اعتراضاتی زدند که نتایج تاسف‌باری به همراه داشت؟ به نظر می‌رسد این مسئله از زمان شروع دولت احمدی‌نژاد که روند تخریب حسینیه‌ها و بازداشت دراویش گنابادی را در فهرست کار‌های خود قرار داده بود، آغاز شد که به طور حتم یکی از دلایل حمایت نورعلی تابنده از مهدی کروبی نقد او به تخریب حسینیه دراویش گنابادی بود.

خیابان گلستان هفتم پاسداران محل زندگی نورعلی تابنده در بهمن سال ۹۶ پس از آنکه اعلام شد ورود و خروج او به منزل محدود شده است، ملتهب شد. پیروان او پس از حضور در این مکان اعلام کردند که نورعلی تابنده خط قرمز آنهاست و به نیرو‌های انتظامی و امنیتی نسبت به نزدیک شدن به منزل وی هشدار دادند، اما اعتراضاتی که بسیار خبرساز شد در پی بازداشت یکی از درویشان گنابادی در کلانتری ١٠٢ پاسداران بود، در نتیجه آن جمعی در مقابل کلانتری تجمع کردند که به دنبال تلاش برای پراکنده‌کردن جمعیت معترض، درگیری‌هایی بین نیروی انتظامی و تجمع‌کنندگان به وقوع پیوست و تنش پس از آن به خیابان «گلستان هفتم»، محل سکونت نورعلی تابنده، قطب درویشان گنابادی کشیده شد.

در همان زمان، خبرگزاری فارس وابسته به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در گزارش خود از حادثه خیابان پاسداران چنین نوشت: «در ناآرامی‌های خیابان پاسداران، تا ساعت چهار بامداد متأسفانه ۳۰ نفر از مأموران نیروی انتظامی مصدوم و مجروح شدند. همچنین علاوه بر شهادت سه مأمور ناجا، یک بسیجی با ضربات سلاح سرد و یک بسیجی دیگر به وسیله خودروی سمند اغتشاشگران به شهادت رسید. پلیس بعد از این ضرب‌الاجل وارد عمل شد و ٣٠٠ نفر از آشوبگران خیابان پاسداران و رانندگان خودرو‌های مرگ و عناصر و ضاربان اصلی شهادت سه مأمور ناجا و دو بسیجی را دستگیر کرد. لازم به ذکر است تلاش مضاعف پلیس برای مذاکره با سردمداران این آشوب، جواب نداد و پلیس بعد از پایان ضرب‌الاجل اعلام‌شده، بیش از ٣٠٠ نفر از آن‌ها را دستگیر کرد. متأسفانه در حادثه آشوب دراویش گنابادی، ٣٠ نفر از مأموران ناجا نیز مجروح شدند؛ البته تعدادی از آشوبگران نیز مصدوم شدند. پاک‌سازی محل و خیابان‌های اطراف تا ساعت ٠٤:٣٠ بامداد انجام شد.»

پس از حوادث گلستان هفتم شرایط برای او خوب پیش نرفت و همچنان در حصر خانگی به سر برد، حتی زمانی که پس از یکسال و نیم حصر خانگی در شهریور امسال به زادگاهش بیدخت رفته بود، اجازه ملاقات دراویش با نورعلی تابنده داده نشد و گرچه اخبار ضدونقیضی در رابطه با اعتصاب غذای او به دلیل وجود این محدودیت‌ها به انتشار درآمد، اما نتیجه این کار در صورت صحت برای قطب دراویش گنابادی، اعتصاب غذای تعدادی از پیروانش بود.