گواهینامه ثبت ملی نسخه خطی ”سیرالملوک” اعطا شد

 

سیرالملوک یا سیاست‌نامه به معنای روش پادشاهان اثر خواجه نظام الملک طوسی، وزیر نامدار سلجوقی است که به فرمان پادشاه سلجوقی در قرن پنجم هجری نگاشته است. سبک این کتاب بسیار ساده و تهی از تصنع و تکلف بوده و یکی از شاهکار‌های زبان فارسی به شمار می‌آید.

 

قدیمی‌ترین نسخه کتاب، توسط مرحوم حاج محمد نخجوانی یکی از بنیانگذاران کتابخانه مرکزی تبریز و مجموعه داران کتب فرهنگی پیدا شده و در سال ۱۳۴۵ توسط خانواده وی به کتابخانه مرکزی تبریز اهدا شده است.

 

این کتاب در سال ۱۳۹۷ توسط کمیته ملی حافظه جهانی یونسکو در ایران به ثبت ملی رسیده و در روز ۲۳ آذرماه نیز گواهینامه ثبت آن به کتابخانه مرکزی تبریز اهدا شد.

 

مدیرکل کتابخانه‌های عمومی آذربایجان در آیین اعطای گواهینامه ثبت ملی نسخه خطی ”سیرالملوک” متعلق به مجموعه حاج محمد نخجوانی توسط کمیته ملی حافظه جهانی یونسکو در ایران، از وجود چهار هزار جلد نسخه خطی در استان خبرداد و افزود: برای معرفی این میراث مکتوب فرهنگی به تمام جهانیان باید اقدامات اساسی انجام دهیم تا خسران فراموشی گریبان فرهنگ ایران را نگیرد، زیرا فراموشی خواه یا ناخواه باعث می‌شود تا آیندگان از میراث‌های کشور در حوزه ادبی، اخلاقی و انسانی بی بهره بمانند. 

 

شهرام خدایی با اشاره به این‌که فرهنگ مهمترین رکن جامعه، گفت: بنای یک جامعه وجود فرهنگ در بشریت است. 

 

وی کتب نگاشته شده در چندین قرن گذشته را به عنوان میراث مکتوب برای نسل‌های بعدی مطرح کرد و گفت: کتاب سیرالملوک متعلق به مجموعه حاج محمد نخجوانی، یکی از میراث فرهنگی و معنوی ایرانی بوده که توسط حاج محمد نخجوانی پیدا شده است. 

 

وی با تاکید بر این‌که اگر جامعه در آینده از کتاب دور شود از اخلاقیات، ذهن و تفکر زیبا دور می‌شود، اظهار کرد: با ثبت ملی آثار گرانبهای ایرانی می‌توان زیبایی این کتب و تاریخ را به نسل بعد منتقل کرد.

 

در ادامه یک عضو هیئت علمی گروه تاریخ دانشگاه تبریز، گفت: فقدان تاریخ نویسی و تاریخ نگاری در دوران سلجوقی با سیاست‌نامه و اندرزنامه پر شده است.

 

عباس قدیمی افزود: منابع تاریخی ما طیف گسترده‌ای از آثار مکتوب را دربرمی‌گیرد که بخشی از آن منابع را آثار و رسائل نظری، حکمی و فلسفی ما هم‌چون اندرزنامه، ساسیت‌نامه و شریعت‌نامه را شامل می‌شود. 

 

وی ادامه داد: این آثار که بخش فکری و اندیشه میراث ما را شکل می‌دهند در زمان تبدیل ایران باستان به ایران اسلامی، منتقل شده است. 

 

وی با بیان این‌که در زمان ایران باستان اندرزنامه‌هایی نگاشته می‌شد، گفت: سیاست‌نامه خواجه نظام الملک طوسی نیز در تداوم اندرزنامه نویسی ایرانی در زمان پس از ورود اسلام به ایران قرار دارد که کتاب بسیار برجسته‌ای از نظر محتوای کتاب و نگارش محسوب می‌شود. 

 

قدیمی ادامه داد: این کتاب که در زمان سلجوقی نگاشته شده است، یک اثر برای بیان تاریخ نیست، زیرا سلجوقیان به تاریخ نگار هیچ علاقه‌ای نداشتند و این امر یک ابهام تاریخی است که چرا سلجوقیانی علاقه‌مند به زبان فارسی در راستای احیای فرهنگ ایرانی هیچ اهتمامی برای تاریخ نگاری نکردند. 

 

وی افزود: حتی خواجه نظام الملک یک معمار فرهنگ ایرانی در سده پنجم و در دوران سلوجیقان می‌زیست و اعتقادی به تاریخ نویسی نداشت و در میان فیلسوفان نیز می‌توان به غزالی اشاره کرد که تاریخ را تحقیر می‌کرد. 

 

وی در خصوص کتاب سیاست‌نامه، اظهار کرد: این کتاب در ۵۰ فصل و به خواست ملک‌شاه در خصوص آیین کشورداری، آموزش رسوم ملک‌داری، مناسبات حاکم و محکوم، شیوه کشاورزی، دستگاه دیوانی و از این قبیل نگاشته شده است که به عنوان یک شیوه‌نامه برای اداره مملکت نیز مطرح بود. 

 

این عضو هیئت علمی گروه تاریخ دانشگاه تبریز خواجه نظام الملک طوسی را فردی با تعصب مذهبی خواند و بیان کرد: او به گفتمان‌های خلاف دین خود اعتقادی نداشته و با دوات و قلم، پادشاهی می‌کرد. 

 

وی با اشاره به این‌که فرهنگ، بخش بزرگی از تاریخ ایران را شامل می‌شود، اظهار کرد:، اما فرهنگ در طول تاریخ، زیر سیطره شمشیر بوده است؛ در زمان‌هایی هم‌چون دوره سلجوقی که شمشیر و قلم دست به دست هم داده‌اند، شاهد رونق فرهنگی و ثبات سیاسی در تاریخ بوده‌ایم. 

 

وی ادامه داد: قدیمی‌ترین نسخه سیرالملوک در سال ۶۷۳ قمری و در دوره ایلخانان نسخه برداری شده است که امکان دارد این امر در تبریز روی داده باشد، زیرا کتاب موردنظر ۸۰ سال پس از سقوط سلجوقیان و در دوره شکوفایی فرهنگی و امنیت و ثبات است نگاشته شده است. 

 

 قدیمی افزود: کتاب سیرالملوک بر سنت فکری عقیدتی ایران سال‌های بعد تاثیر گذاشت و اندیشه‌های خواجه در بسیاری از کتب به عنوان امثال و حکم مطرح می‌شود.