دیدارنیوز ـ «تقریبا یکصدسال قبل، بعد از آن‌که سه، چهار شبانه‌روز متوالی باران باریده بود و بام و برزن را گل کرده در نیمه‌شب که همه کس به‌خواب بود زمین متزلزل شد و کل خانه‌ها را شکسته و خراب کرد و قریب به‌نصف مردم هلاک شدند و آن‌ها از آن حادثه جان به‌کنار بردند نظر با آن‌که قریب یک‌ماه زمین قرار نداشت و شبانه‌روزی دو، سه نوبت متحرک می‌گردید همه در قبرستان‌ها و ویرانه‌ها مسکن ساخته آنچه از اموات یا سدر و کافور به‌قاعده؛ به‌خاک پیوستند؛ سی‌هزار به‌قلم رسیده بود و آنچه در نقاب تراب ماندند و شاید که بعد از چندین‌سال پیدا شدند غیرمعلوم ماند و از این قرار قریب یک ثلث بیشتر جان به‌کنار نبردند».
این گوشه‌ای از تاریخ کاشان است که به قلم «کلانتر ضرابی» درباره آنچه پیش از قاجار بر اوضاع کاشان گذشته است در کتابی با همین عنوان آمده است.
کاشان؛ نخستین خاستگاه تمدن بشری که تپه‌های سیلک در آن سندی روشن و مبرهن از تاریخ این دیار است، و در روزگاری که مردم در تمام دنیا در غار‌های دست ساخته کوه‌ها مشغول گذران عمر و زندگی بودند؛ مردمانی در سیلک و کاشان شهر ساختند و تمدن بشری را پایه گذاری کردند؛ تمدنی که به قدمت هفت هزار سال از تاریخ زندگی بشر است.
زلزله‌ای مهیب در آن تمدن پرشکوه مردمانش را به اطراف سوق داد و یادگاری از آن دوران در تپه‌های سیلک به جا گذاشت.
از آن زمان سال‌ها و قرن‌ها گذشت تا لرزشی دوباره آتش بر زندگی مردمان دیار نخستین‌ها انداخت و آن‌ها را در فراق عزیزانشان نشاند. زلزله مهیب و دهشتناکی که کاشان را یکسره ویران کرد و فاجعه‌ای دردناک را آفرید؛ زلزله شب سه شنبه ۲۵ ذیقعده ۱۱۹۲ بود که ناگهان تمامی شهر به لرزه درآمده و کاشان را به تلی از ویرانه تبدیل کرد و باعث شد بیش از ۱۲ هزار نفر از شهروندان کاشان جان ببازند؛ پس لرزه‌های زلزله در چهارم ذیحجه همان سال و شب ۱۵ محرم ۱۱۹۳ ه. ق. باقی مصیبت زدگان را نیز رهسپار دیار باقی کرد.
غرش زمین برای مردم کاشان تمامی نداشت و در طول سال‌های سال به نسبت شدت کم و زیاد همیشه مهمان سرزده مردم این دیار و سرزمین بوده است. از زمین و آسمان بر کاشان و مردمانش بلا می‌آمد. آنچه در این سال‌ها در اثر سیل نیز بر مردم کاشان و مناطق اطراف آن می‌آمد تمامی نداشت. سیل‌های کاشان هم کمی از زلزله‌های آن نداشت. اما سوال جدی این است که چگونه در بلایای آسمانی مانند سیل که قابل پیش بینی نیز است اینگونه مردم را به مخاطره می‌افتند و این امر باعث فوت بعضی از همشهریانمان می‌شود.
بلایای طبیعی جزیی از زندگی بشریت در تمام دوران بوده و جزء لاینفک طبیعت بشری است، ولی آنچه اهمیت دارد کاهش اثرات این بلایا بر زندگی مردم و محل زندگی آدمیان است. اثراتی که با اقدامات پیشگیرانه و فرهنگسازی توسط حکومت و مردم به حد زیادی می‌توان امید به کنترل آن داشت.
سیل و زلزله بیشترین سهم را در خسارت به انسان از بلایای طبیعی دارا هستند
رییس نظام مهندسی کاشان ضمن اشاره به اینکه با اینکه سیل و زلزله بیشترین سهم را در خسارت‌های مالی و جانی از حوادث طبیعی به خود اختصاص داده است، اظهار داشت:کاهش اثرات و مخاطرات رویداد‌های طبیعی با اتخاذ روش‌های پیشگیرانه و نظارت بر حسن اجرای آن از وظایف این سازمان است.
وی با بیان اینکه علاوه بر خسارت‌های جانی و مالی بر هموطنان، زیر ساخت‌های کشور هم در این حوادث دچار آسیب جدی می‌شود، ابراز داشت: آنچه مهم است باید اقداماتی توسط مردم و مسئولین انجام شود تا این خسارات در موقع حوادث به کمترین حد خود برسد.
حسین توفیقی نظارت بر ساختمان‌ها برای رعایت استحکام آنان، آموزش‌های عمومی در زمینه استفاده از فن آوری‌های نوین و سیستم‌های هشدار دهنده را از جمله اقدامات و وظایف نظام مهندسی در این زمینه دانست.
آموزش و فرهنگسازی یکی از مهمترین عوامل کاهش اثرات بلایای طبیعی است و برای کودکان و نوجوانان اهمیتی دوچندان دارد به نوعی که آموزش و پرورش در تمام دنیا مهمترین جامعه هدف برای آموزش است. وی با بیان اینکه این سازمان در کاشان بیش از یک هزار عضو دارد که وظیفه کنترل و احداث ساختمان‌های کاشان را در شاخه‌های عمرانی و تاسیساتی بر عهده دارند، اظهار داشت: در کنار فعالیت‌های سازمان‌ها و ارگان‌های مربوط، فرهنگسازی مردم در زمینه کاهش اثرات بلایای طبیعی نقش انکار ناپذیری دارد.
رییس سازمان نظام مهندسی کاشان افزود: رشد اطلاعات و دانسته‌های مردم در زمینه استفاده از ساختمان‌های مقاوم و مستحکم به حدی رسیده است که حتی موقع خرید و فروش ساختمان در آژانس‌های املاک، یکی از مهمترین شاخص‌های خرید و فروش، استحکام بنا و مقاوم سازی آن‌ها در برابر زلزله است.
آموزش و فرهنگسازی مهمترین عوامل کاهش اثرات بلایای طبیعی
آنچه مسلم است آموزش و فرهنگسازی یکی از مهمترین عوامل کاهش اثرات بلایای طبیعی است. آموزش برای همه اقشار جامعه حتی آن‌هایی که شخصیت آنان شکل گرفته است، مهم است. بحث آموزش، اما برای کودکان و نوجوانان اهمیتی دوچندان دارد. آموزش و پرورش در تمام دنیا مهمترین جامعه هدف برای آموزش است. آموزش آمادگی برای مقابله با حوادث طبیعی به کودکان، خود می‌تواند زمینه فرهنگ سازی توسط ایشان را برای دیگران مهیا کند. آموزش‌های امداد و نجات و همچنین مقابله با حوادث غیرمترقبه و کنترل اوضاع می‌تواند از مهمترین آموزش‌های مذکور در این زمینه باشد.
برگزاری دوره‌های آموزشی مدون و مداوم برای دانش آموزان مدارس کاشان
رئیس اداره آموزش و پرورش کاشان با بیان اینکه آموزش‌های مستمر و مداوم با همکاری دیگر ارگان‌های مربوطه مثل آتش نشانی و هلال احمر در کاشان انجام می‌شود، اظهار داشت: سال گذشته طرح ملی دادرس در ده مدرسه از مدارس مقطع متوسط اول کاشان برگزار شد.
حسین مقنی با اشاره به اینکه زنگ زلزله هم آذرماه در مدارس نواخته می‌شود، ابراز داشت: برای آموزش نونهالان مهدکودک هم طرح‌هایی برنامه ریزی می‌شود که از آن جمله نمایش فیلم‌های آموزشی برای نونهالان است.
وی افزود: علاوه بر دانش آموزان، دوره‌های آموزشی مستمری را برای کادر آموزش و پرورش و همچنین خدمتگزاران مدارس ترتیب داده ایم به طوری که در سال گذشته برای مقابله با حوادث طبیعی و کاهش اثرات آن‌ها ۳۲۰ نفر از خدمتگزاران مدارس طی دوره‌های آموزش ضمن خدمت اصول لازم را فرا گرفتند.
ساخت و ساز غیرمجاز در بستر رودخانه‌ها یکی از مهمترین عوامل تشدید خسارت بر اثر سیل است
در این بین هشدار‌های اساتید دانشگاه و همچنین کارشناسان مطلع کاشان بار‌ها توجه مردم و مسئولین را به آنچه ممکن است اتفاق افتد گوشزد کرده است. در ابتدای سال جاری و همچنین سال‌های پیش از آن در اثر وقوع سیل در کاشان آسیب‌های زیادی را برای مردم و طبیعت و همچنین زیرساخت‌های شهری به همراه داشته و حتی باعث درگذشت چند تن از همشهریان شده است.
کاشان مستعد زلزله‌های بسیار بزرگ و حتی بزرگ‌تر از زلزله بم است و خطر وقوع چنین حادثه‌ای در کاشان به دلیل وجود بافت تاریخی و سنتی در کاشان بیش از پیش باید مورد توجه قرار گیرد
ساخت و ساز‌های غیرمجاز در بستر رودخانه‌ها که متاسفانه هنوز هم در بخشی از مناطق کاشان وجود دارد می‌تواند یکی از مهمترین علل وقوع سیل و حوادث ناگوار بعد از آن باشد. در این بین در بعضی از مناطق اطراف کاشان و در شهر‌ها و روستا‌های ییلاقی هم این اتفاق در دامنه کوه‌ها در حال رخ دادن است که توجه جدی مسئولین شهری و روستایی را برای مقابله با این حوادث می‌طلبد.
کاشان مستعد زلزله‌های بسیار مهیب حتی بزرگ‌تر از زلزله بم است
یک استاد دانشگاه با بیان اینکه کاشان مستعد زلزله‌های بسیار بزرگ و حتی بزرگ‌تر از زلزله بم است، اظهار داشت: خطر وقوع چنین حادثه‌ای در کاشان به دلیل وجود بافت تاریخی و سنتی در کاشان بیش از پیش باید مورد توجه قرار گیرد.
بابک فخیمی با اشاره به اینکه کاشان به لحاظ لرزه‌خیزی مستعد زلزله‌ای بسیار بزرگ است و نباید با عینک خوش‌بینی این واقعیت را انکار کنیم، ابراز داشت: نباید بگوییم گسل‌های کاشان مخفی است و چنین اتفاقی نمی‌افتد و از اقدامات پیشگیرانه غافل شویم.
بی توجهی و بی تعهدی باعث بروز فاجعه می‌شود
وی با بیان اینکه چیزی که موجب خطر می‌شود زلزله نیست بلکه نوع تفکر برخی افراد به ویژه بعضی مدیران شهری است، ابراز داشت: زلزله رخدادی جدا نشدنی از طبیعت است و آنچه موجب تخریب می‌شود، جهالت انسان‌هاست که با صحیح کار نکردن و بی‌توجهی و بی‌تعهدی به اصول شرایط فاجعه را فراهم می‌آورند.
فخیمی وجود پدافند غیرعامل را وظیفه تمام سازمان‌ها و ارگان‌ها دانست و افزود: خوشبختانه این مهم در چند سال اخیر بسیار مورد توجه قرار گرفته است که در این زمینه مانور‌هایی هم برای مقابله با حوادث و بلایای طبیعی در کاشان انجام گرفته است.
وی مقاوم‌سازی زیرساخت‌ها را به عنوان راهکاری مهم در مقابله با حوادث دانست و تصریح کرد: مقوله مقاوم‌سازی باید در تمام زیرساخت‌ها اعم از مخازن آب، پست‌های برق، شبکه گاز، شبکه‌های ارتباطی، خدمات آتش‌نشانی و خدمات بهداشت مورد توجه قرار گیرد که این امر موجب کاهش قابل توجه اثرات بلایای طبیعی می‌شود.
از ماست که بر ماست
برداشت بی رویه آب از منابع زیرزمینی یکی از عواملی است که ممکن است در روی دادن حوادث طبیعی مثل سیل و زلزله نقش داشته باشد. به گفته کارشناسان این برداشت بی رویه و غیرکارشناسی می‌تواند باعث از بین رفتن سفره‌های آب زیرزمینی، فرو ریزش لایه‌های آهکی، آب شدن یخ‌ها، فعالیت‌های معدنی و نفتی و در نهایت منجر به فرونشست زمین شود.
زلزله و سیل از جمله ناگوارترین حوادث طبیعی است که می‌توان با اقدامات پیشگیرانه و برخوردی مناسب با طبیعت اطرافمان خسارت‌های ناشی از این بلای طبیعی را به حداقل کاهش داد. در مورد سیل نیز این مهم باید بسیار مورد توجه مردم و مسئولین قرار گیرد. عدم ساخت و ساز در جوار رودخانه ها، عدم تخریب درختان و فضای سبز برای گسترش ساختمان سازی بخصوص در مناطق ییلاقی، آزاد سازی معابر آب در شهر‌ها می‌تواند اقدامات موثری برای کاهش خسارات ناشی از سیل است.
زندگی شهری و جدید با تمام محاسن و شگفتی‌هایی که دارد متاسفانه قهر انسان‌ها را از طبیعت به همراه برخورد نه چندان مناسب با طبیعت را به همراه داشته است که این منجر به وقوع حوادث ناگواری برای انسان‌ها شده است. به راستی مگر چیزی غیر از این است که انجام هر اقدامی اثر و نتیجه اش به خود ما برمی گردد... پس اگر مواظب خود و طبیعتمان باشیم نیز نتایج آن در نهایت به خودمان بر می‌گردد.
«هادی نجف زاده»
