دیدارنیوز ـ
مرضیه حسینی: ازدواج سفید در ایران به زندگی مشترک یک زوج با توافق دونفره گفته میشود که بدون گذراندن مراحل شرعی و قانونی ازدواج و ثبت آن، صورت می‌گیرد. این نوع از رابطه در ایران غیرقانونی بوده و نوعی هنجارشکنی و تخطی از قواعد مذهب و سنت تلقی می شود، با این حال طیفی از افراد و به ویژه جوانان در ایران و در کلان شهرها به انجام آن مبادرت کرده اند.
ازدواج سفید مساله ای امنیتی است؟
«ازدواج» منجر به تشکیل پایه‌ای‌ترین نهاد اجتماعی می شود، اتفاقی که زندگی و روابط یک زوج را به عرصه وسیع تری متشکل از خانواده ها، دوستان و مجموعه ای از قوانین و نهادها مرتبط می کند. روابط میان زوجین در واقع محصول قواعد حقوقی و قانونی، عرفی، مذهبی و سنتی برخاسته از فرهنگ هر جامعه است بنابراین هنجارها و ارزشهای مرتبط با ازدواج، همچنین مشروع بودن یا نبودن روابط میان زن و مرد، از جامعه ای به جامعه دیگر متفاوت است و به دلیل تاریخی بودن و دیرپا بودن این ارزشها تخطی از آنها در قالب اشکال دیگر ازدواج، ناهنجاری و آسیب تلقی شده و پاسخ سختی دریافت می شود.
مواجهه با فرهنگ های دیگر به ویژه فرهنگ غربی و همچنین تغییر الگوی زندگی افراد در دنیای جدید، گاه هنجارهای سنتی و نهادینه شده در جامعه را با چالش مواجه کرده و دچار تغییراتی می کند، تغییراتی که به ویژه در ایران اغلب در تعارض با سنت های فرهنگی و هنجارهای مذهبی قرار می گیرد. به همین دلیل، برخی تغییرات مانند آنچه در ازدواج سفید اتفاق افتاده، طرد می شود اما این طردشدن سبب نمی شود که افراد از گرایش به آن بازبمانند، اتفاقی که می افتد این است که سبک های جدید زندگی مانند همین ازدواج سفید،به شکل پنهانی و زیرزمینی در می آید و این پنهانی انجام شدن، میزان آسیب های مرتبط با آن را به ویژه برای زنان افزایش می دهد.
عدم درک درست از چرایی رواج رفتارهایی از قبیل ازدواج سفید به عنوان سبک جدیدی از روابط زن و مرد سبب شده است که در ایران، این درهم آمیختگی و تنوع سبک های زندگی به خوبی درک نشده و با عناوینی چون آسیب، تخلف و ازدواج سیاه مورد خطاب قرار گیرد و با امنیتی کردن مساله به عنوان توطئه دشمنان، از تحلیل علمی و چاره جویی باز بماند.
سیاست نفی و خودداری از باور به وجود این پدیده و تحلیل درست آن از ابتدای ظهور این پدیده اجتماعی در سال‌های گذشته و خلأ قانونی در مورد نحوه برخورد با آن، معضل هویت کودکان حاصل از این ازدواج را به نگرانی‌های پیشین مسئولان در خصوص کاهش باروری در میان زنان و تحت الشعاع قرار دادن ازدواج رسمی، اضافه کرده است.
چرا ازدواج سفید؟
یکی از مهمترین دلایلی که افراد به سمت ازدواج سفید رفته اند، شیوه‌های متکثری است که بر روابط انسانی و بین فردی در دنیای جدید حاکم است. حامیان این نوع از روابط معتقدند که ارزشها و الگو‌های گذشته در روابط زن و مرد، کارکردهای خود را از دست داده و لازم است شیوه‌های زیست جدیدی اتخاذ شود. آنچه برای این افراد مهم است، زندگی کردن با علاقه و تلاش برای رفع نیاز‌های جنسی و غیرجنسی خود است، آنها اهمیت چندانی به اینکه این باهم بودن چگونه محقق میشود نمی‌دهند.
اغلب کسانی که وارد ازدواج سفید شده اند می گویند در ایران؛ هم ازدواج و هم طلاق دارای آیین ها، مناسک و سختی های زیادی است، فراهم کردن شرایط آن، سالها طول می کشد، بدتر از آن پیامدها و دشواری های طلاق است و چنانچه در یک ازدواج رسمی به مشکل برخورد کنی و از زندگی ات رضایت نداشته باشی، به سختی می توانی از آن خلاصی یابی و در صورت متارکه باید تاوانی به اندازه همه عمرت بدهی، اما هم‌باشی این امکان را می‌دهد که با هزینه‌های فرهنگی و اجتماعی کمتری، زندگی کنی و در صورت بروز بحران در رابطه نیز هزینه‌های کمتری پرداخت کنی. در واقع کسانی که مبادرت به ازدواج سفید می کنند سیالیت و تساهل آن را به گرفتاری در تنگناهای ساختاری و فرهنگی ازدواج رسمی ترجیح می دهند؛ هرچند آینده نامعلومی برای ازدواج سفید متصور باشند.
دلیل دیگر این نوع از زوجین که اغلب جوانان و یا دختران و پسران تنها در پایتخت را شامل میشود، تامین هزینه‌های زندگی و به ویژه رهن و اجاره مسکن است. آذین که ۶ ماه است وارد ازدواج سفید شده می‌گوید: به تنهایی نمی‌توانستم خانه رهن و اجاره کنم، الان که با محسن هستم، هم هزینه‌ها نصف شده و هم کار‌های خانه.
موافقین ازدواج سفید یا زندگی مشترک بدون قرارداد رسمی، نوع ازدواج خود را واسازی ازدواج دائم ـ که قرن هاست بر روابط جنسی افراد حاکم بوده ـ می دانند و معتقدند این نوع از رابطه، کارکردهای ازدواج رسمی را حتی به شکل ساده تری در اختیار افراد قرار می دهد، حال آنکه اینگونه نیست.
در غرب، این ازدواج کاملا قانونی، پذیرفته شده و هنجاری است. زن و مرد دارای حق و حقوق بوده و مهم تر از همه، فرزندانی که حاصل این ازدواج هستند قانونی بوده و حتی در صورتی که والدینشان از پذیرش آنها سرباز زنند، دولت مراقبت از آنها را برعهده می گیرد.
در ایران با توجه به ساخت فرهنگی خاص جامعه و اینکه ازدواج سفید، پدیده ای غربی است که نسبتی با جامعه ایرانی ندارد و حتی کارکردها و دلالت های این نوع رابطه با آنچه در غرب است کاملا متفاوت است، نمی تواند برای طولانی مدت رضایت طرفین را جلب کند.
افزایش مشکلات اقتصادی و به تبع آن؛ بالا رفتن سن ازدواج و ناتوانی در فراهم کردن شرایط ازدواج رسمی، در کنار گسترش جذابیت های جنسی محرک در جامعه، موجب شده تا برخی از جوانان به راهکارهای جایگزین برای تداوم زندگی خود روی بیاورند؛ راهکارهایی که یکی از آنها ازدواج سفید است که نه بنیان مستحکمی دارد و نه آینده روشنی.
