دولت ایران معتقد است که با خروج آمریکا از برجام و بازگشت تحریم‌ها مذاکره با آمریکا بی‌معناست. مقامات ایرانی بارها گفته‌اند که وقتی ترامپ به تعهدات دولت آمریکا پایبند نیست چه اعتباری وجود دارد که به تعهد بعدی خود پایبند بماند. ایران می‌گوید برای بازگشت به میز مذاکره، آمریکا باید حداقل به برجام بازگردد.
دیدارنیوزـ پرستو بهرامی‌راد: در هفته‌های اخیر، تنش میان ایران و آمریکا به بالاترین سطح خود رسیده است. بوی شروع جنگ در خلیج فارس به مشام کشورهای منطقه رسیده است. برخی دولت ها به گونه‌ای به دنبال آرام کردن شرایط میان آمریکا و ایران هستند؛ البته در این بین نیز موش‌دوانی‌هایی صورت می‌گیرد.
تنش میان جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحده در سالگرد اعلام خروج آمریکا از برجام توسط ترامپ به اوج خود رسید. واشنگتن تحریم‌های دیگری را علیه صنایع فلزی و معدنی ایران وضع کرد و تهران نیز اعلام کرد که دیگر به برخی تعهدات خود در قبال برجام پایبند نخواهد بود. با ورود ناو گروه آمریکایی به خلیج فارس، گویی همگان نگران کوچک ترین رخدادی هستند که موجب آغاز جنگ بشود، حتی پیش بینی می شد تنش میان دو کشور با انفجار چهار نفتکش در آب‌های امارات متحده عربی وارد مرحله تازه ای شود؛ حادثه‌ای که ایران دخالت در آن را رد کرده و آن را "مشکوک" می‌داند.
از سوی دیگر، وزارت خارجه آمریکا به تمام کارمندان دولتی خود که حضورشان در عراق ضروری نیست دستور داد تا خاک آن کشور را ترک کنند. پیش از این نیز «بیل اوربان»، سخنگوی سنتکام از آماده‌باش کامل واحدهای نظامی آمریکایی در عراق خبر داده و گفته بود که سازمان‌های اطلاعاتی ایالات متحده و مؤتلفان آن به اطلاعاتی دال بر تهدیدهایی جدی دست یافته‌اند.
آمریکا می‌گوید جهت آمادگی برای واکنش در صورت حمله احتمالی ایران یا عوامل نیابتی آن به منافع آمریکا و متحدانش، اقدام به تقویت نیروهای رزمی دریایی و هوایی آمریکا در خلیج فارس کرده است. از این رو ایالات متحده با اعزام ناو هواپیمابر آبراهام لینکلن و بمب افکن‌های ب۵۲ به خاورمیانه، آرایش نظامی‌اش در منطقه را تقویت کرده است. علاوه بر این، وزارت دفاع آمریکا پنتاگون، یک سامانه دفاع موشکی پاتریوت و یک ناوگان رزمی نیروی دریایی که پیشتر آب‌های خلیج فارس را ترک کرده بود به منطقه بازگردانده است.
تب منطقه بالا رفته و بسیاری بر طبل جنگ می‌کوبند اما در میان به نظر نمی‌رسد که آمریکا و ایران مایل به تنش بیشتر باشند. در این بین از سوی کاخ سفید پالس‌هایی مبنی بر مذاکره می‌آید. در گام اول ترامپ شماره‌ای را به سوئیس (حافظ منافع آمریکا در ایران) داده تا در صورتی که مقامات ایران تمایل داشتند تماس بگیرند. رئیس جمهور آمریکا اولی مائورر، همتای سوئیسی خود را به کاخ سفید فراخواند تا برای حصول توافقی با ایران به منظور جلوگیری از وقوع درگیری با این کشور، از او درخواست کمک کند. همچنین نشریه سانانگلیس در گزارشی با اشاره به اینکه که رئیس‌جمهور آمریکا خواهان مذاکرات مستقیم با ایران است، نوشت: «دونالد ترامپ از همتای سوئیسی خود برای حصول توافقی به منظور جلوگیری از آن‌چه وقوع درگیری با ایران عنوان شده، درخواست کمک کرده است».
با این حال دولت ایران معتقد است که با خروج آمریکا از برجام و بازگشت تحریم‌ها مذاکره با آمریکا بی‌معناست. مقامات ایرانی بارها گفته‌اند که وقتی ترامپ به تعهدات دولت آمریکا پایبند نیست چه اعتباری وجود دارد که به تعهد بعدی خود پایبند بماند. ایران می‌گوید برای بازگشت به میز مذاکره، آمریکا باید حداقل به برجام بازگردد.
از طرف دیگر با طناب دونالد ترامپ نمیتوان به چاه رفت. وی امضاهای آمریکا را از پیمان های متعدد بین المللی پس گرفته است و مدام به رئیس جمهور سابق آمریکا به دلیل امضای برجام، بد و بیراه می‌گوید، وی حتی با رهبر کره شمالی هم مذاکره کرد و نهایتاً به همان نقطه صفر رسید. همه این مسائل باعث می‌شود که ایران از مذاکره با آمریکا دورتر شود.
چه کسی مذاکره کند؟
هرچند رهبر انقلاب اسلامی در سخنان اخیر خود، مذاکره با آمریکا را سمّ و مذاکره با دولت ترامپ را سمّ مضاعف بیان کردند و مقامات دولتی ایران بارها اعلام کرده اند که با آمریکا مذاکره نمی‌کنند و حسن روحانی نیز اخیراً اعلام کرده است که موافق مذاکره در شرایط کنونی نیست و دولت، مذاکره زیر سایه تحریم و فشار را نمی‌پذیرد و سردار قاسم سلیمانی نیز بیان کرده است که «مذاکره با دشمن در شرایط کنونی تسلیم شدن محض است»، اما بحث مذاکره میان سیاستمداران داخلی هنوز گرم است. یکی از بحث برانگیزترین اظهارنظرها در مورد مذاکره با آمریکا در مناظره «حجت‌الاسلام نبویان»، نماینده سابق تهران در مجلس شورای اسلامی و «مصطفی تاجزاده»، معاون وزیر کشور در دولت اصلاحات با موضوع «بررسی علل مشکلات فعلی کشور و راه‌های برون رفت از آن» که در دانشگاه صنعتی شریف برگزار شد مطرح شد.
نبویان درباره مذاکره با آمریکا گفت: «مذاکره با آمریکا را حاج قاسم سلیمانی باید انجام دهد نه آقای ظریف». اظهار نظر نبویان در حالی مطرح می‌شود که بسیاری معتقدند این سخنان نشان می‌دهد که مشکل اصولگرایان مذاکره با آمریکا نیست، بلکه مشکل آنها این است که چه کسی با آمریکا مذاکره کند.
نظام در شرایط کنونی به دنبال مذاکره نیست؛ زیرا برجام، توافقی بود که مورد تایید شورای امنیت قرار داشت و بخشی از قوانین بین المللی شده بود، اما ناگهان ترامپ گفت که این توافق را نمی‌خواهد و درخواست مذاکره جدید کرد. در این شرایط چه تضمینی وجود دارد که او بار دیگر پیمان شکنی نکند؟
زنگ خطر جنگ
همزمان با بالاگرفتن تنش بین ایران و آمریکا، تا کنون چند کشور از جمله عراق، عمان و کویت به عنوان گزینه‌های میانجی‌گری بین ایران و آمریکا مطرح شده‌اند. کشورهای منطقه بیش از پیش نگران تنش‌های به وجود آمده هستند. البته بالاترین مقامات ایران و آمریکا جنگ را رد کرده اند اما بازیگران ثالثی برای ویران کردن خاورمیانه عجله دارند. در قضیه فجیره به خوبی می‌توان به منتظران فرارسیدن زمان جنگ در منطقه پی برد.
محمدجواد ظریف، وزیر خارجه در مصاحبه‌ای با شبکه تلویزیونی فاکس‌نیوز مدعی شده بود که "گروه ب" (بنیامین نتانیاهو، بولتون، بن‌سلمان و بن‌زاید) در راستای دامن زدن به تنش میان ایالات متحده و جمهوری اسلامی تلاش می‌کند و می‌خواهد دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا را برخلاف خواسته‌اش به سمت جنگ با ایران بکشاند.
چندی پیش نیز آیت‌الله خامنه‌ای درباره تنش‌ها میان ایران و آمریکا گفتند: «این رویارویی، نظامی نیست؛ چون بنا نیست جنگی انجام بگیرد. نه ما دنبال جنگ هستیم، نه آنها؛ که می‌دانند که به نفعشان نیست».
روزنامه واشنگتن پست نیز به نقل از یک مقام ارشد دولت نوشت که ترامپ به شدت از برنامه‌ریزی‌های جنگی که خلاف تفکر اوست به خشم آمده است. این مقام آمریکایی افزوده است: «آنها در حال جلو افتادن هستند و ترامپ از آن ناراحت است». ترامپ هراس دارد مشاوران ارشد جنگ طلب او در حال سوق دادن آمریکا به سمت یک جنگ باشند، چیزی که خلاف وعده‌های انتخاباتی او مبنی بر جلوگیری از وقوع مناقشات هزینه‌بر برای آمریکا است. وی نگران است که وقوع هرگونه درگیری با ایران، انتخاب مجدد او در سال ۲۰۲۰ را با خطر مواجه کند.
نتیجه آنکه به نظر می رسد ترامپ دست به اقدامی نمی‌زند که دوره دوم ریاست جمهوری خود را به باد دهد. آغاز جنگ از سوی ترامپ علیه ایران بهترین بهانه برای جبهه مخالفان زخم خورده اوست که مانع دوره دوم ریاستش شوند؛ همچنان که جرج بوش پدر نیز به دلیل جنگ بی‌فرجام عراق نتوانست به ریاست جمهوری در دور دوم برسد. البته با بالا گرفتن تنش‌ها در منطقه شکی نیست که احتمال رودررویی نظامی ایران و آمریکا افزایش خواهد یافت.
با این وجود، سوالی که مطرح می شود آن است که در مسیر دو راهی جنگ یا مذاکره، اگر جنگ به عنوان گزینه منتخب، برگزیده نشود آیا شرایط مذاکره فراهم است؟ چه سازوکاری باید مدنظر قرار گیرد تا طرفین منازعه بار دیگر به مذاکره بپردازند؟ آیا راه سومی نیز وجود دارد؟
