تهران پایتخت بماند یا نه!

دیدارنیوز ـ  دهه 60، دهه 70 و بعدتر حتی در دهه 90، دولت‌ها تلاش کرده‌اند تا بار سنگین پایتخت بودن تهران را سبک کنند، اما هر کدام از طرح‌ها و برنامه‌هایی که برای انتقال پایتخت در این دوره‌ها اعلام شده، شکست خورده است. اصفهان، سمنان، اراک، همدان و شهرهای جدید مثل پرند جدی‌ترین گزینه‌های پایتختی بعد از کلانشهر تهران بوده‌اند. اصفهان با سابقه پایتختی 150 سال در دوران صفویان، قطعاً مهم‌ترین رقیب تهران در طول همه این سال‌ها معرفی می‌شود.با وجود این همچنان بحث انتقال پایتخت، یکی از مهم‌ترین چالش‌های پیش روی سیاستمداران است. انتقال پایتخت، در شرایطی که این جابه‌جایی هزینه‌های سنگینی را به دولت متحمل می‌کند، البته تصمیم‌گیری درباره آن را سخت و پیچیده کرده است. سؤال این است انتقال پایتخت از تهران چه هزینه‌ای دارد؟ در دهه 70، این هزینه 30 هزار میلیارد برآورد می‌شد، اما در اوایل دهه 90 رقم هزینه‌ها از 78 هزار میلیارد تا 100 هزار میلیارد تومان متغیر شد. اگرچه این هزینه‌ها از زبان مسئولان وقت در آن دوره اعلام می‌شود، اما می‌توان گفت که جزئیات آن هیچ وقت به شکل دقیق محاسبه نشده است! طرح انتقال پایتخت البته منحصر به ایران نیست. کشورهای زیادی همچون مالزی، برزیل، آلمان، ترکیه و انگلیس هم این طرح را به چالش کشیده‌اند. اما جز تعدادی که پیش از دهه 50 میلادی به سراغ این جابه‌جایی رفته‌اند، سایرین چندان از آن رضایت نداشته‌اند.

رئیس شورای شهر تهران در حاشیه جلسه دیروز شورای شهر درباره این‌که آیا با انتقال پایتخت موافق است، می‌گوید: ما به عنوان شورای شهر با انتقال پایتخت مخالفیم و به نظر می‌آید هزینه‌ای را که برای انتقال پایتخت لازم است اگر در تهران صرف کنیم مشکلات آن برطرف می‌شود. به گزارش ایسنا، محسن هاشمی در پاسخ به این پرسش که چرا با وجود آن‌که نتایج مطالعات انتقال پایتخت منفی است باز هم این مطالعات انجام می‌شود، می‌افزاید: هر دولتی که آمده یک بار انتقال پایتخت را بررسی کرده و نظر شورا و شهرداری تهران را نیز جویا شده است. نگاه شورا و شهرداری این است که این هزینه برای حل مشکلات تهران صرف شود. شهربانو امانی خطاب به وی تأکید می‌کند: ۸۰ سال است که می‌خواهند پایتخت را منتقل کنند، اما نمی‌توانند.

محمد محمودی شاه نشین، عضو کمیسیون شوراهای مجلس با بیان این‌که بحث انتقال پایتخت از سال‌های دور با عناوین مختلف مطرح شده است، در گفت وگو با «ایران» می‌گوید: تهران به علت تعدد بالای وزارتخانه‌ها، ادارات و دستگاه‌ها بسیارحجیم شده، هدف اصلی طراحان هم کاستن از این حجم بالا بوده است، در دوره‌ای استان مرکزی مورد بحث بود، بعد قرار شد تا هر وزارتخانه‌ای به یک استان برود، اما هر کدام از این گزینه‌ها نقاط پیچیده و گنگ و مبهمی دارد که به این سادگی قابل اجرا نیست. به گفته این نماینده مجلس، مسأله مهم هزینه این جابه‌جایی است که به علت قرار گرفتن زیرساخت‌های بنیادی در تهران بسیار سنگین می‌شود. از طرفی کلانشهری مثل اصفهان هم اگرچه از نظر زیرساخت فقیر نیست، اما شلوغی و جمعیت، نمی‌گذارد، گزینه خوبی برای پایتخت بعدی باشد.

وی با بیان این‌که طرح انتقال پایتخت از اساس خوب است، اما قابل اجرا نیست، می‌گوید: در کمیسیون شوراهای مجلس، حدوداً 2 ماه پیش طرح هر استان یک وزارتخانه مطرح شد که رأی نیاورد. این‌که هر وزارتخانه‌ای در یک استان قرار بگیرد در ظاهر خوب است، اما تردد از این استان به آن استان برای کارهای مختلف، هزینه و خسارتی به مراتب بالاتر به دولت تحمیل می‌کند. وی با بیان این‌که با محسن هاشمی، رئیس شورا موافق است، تأکید می‌کند، من هم با ایشان هم‌نظر هستم که همین هزینه جابه‌جایی، صرف شهر تهران شود. البته می‌توان بخش‌ها و تشکیلات غیر ضروری را از تهران خارج کرد. مثلاً تشکیلات مرتبط با بنادر و شیلات یا معادن که حضورشان در تهران کارآیی زیادی ندارد. یا می‌توان دفاتر و شرکت‌هایی را که کارخانجاتشان در استان دیگر است به همان استان منتقل کرد. مثلاً دفاتر سیمان در کنار کارخانه سیمان باشد. چرا باید عوارض و مالیات این دفاتر در تهران هزینه شود و مردم یک استان دیگر خاک و غبار آن کارخانه را بخورند! وی ادامه می‌دهد: این طرح نیاز به مطالعات جامع و آمایش سرزمینی دارد. با وضعیت اقتصادی فعلی که یک سوم منابع درآمدی دولت مبتنی بر چاپ اوراق بهادار و قرض الحسنه است، نمی‌توان به هزینه‌های اضافی فکر کرد.

قاسم میرزایی نکو، دیگر عضو کمیسیون شوراهای مجلس با بیان این‌که زلزله و گسل‌های پر خطر تهران، جمعیت بالا، ترافیک و معضلات زیست محیطی از عمده دلایل انتقال پایتخت از تهران محسوب می‌شود، به «ایران» می‌گوید: در طول این سال‌ها، طرح‌های مختلف زیادی اعلام شده، اما هیچ کدام به مرحله اجرا نرسیده است، چرا که در هر شرایطی، امکانات و وضعیت متفاوت از دوره قبل بوده و حالا هم که شرایط به مراتب بدتر شده است.اما می‌توان تصمیمات بخشی گرفت. در دنیا هم چنین موضوعی رایج است. مثل ساخت شهرهای صنعتی، دانشگاهی، اداری.... و یا شهری را به قطب علم و پژوهش تبدیل کرد که همه این طرح‌ها هم نیاز به بودجه و هزینه جداگانه دارد و هیچ درآمد ویژه‌ای را نصیب دولت نمی‌کند. به گفته وی، صرف هزینه انتقال برای تهران هم از جمله پیشنهاداتی است که می‌توان درباره آن فکر کرد. میرزایی با بیان این‌که بحث جابه‌جایی پایتخت، هم‌اکنون کمیته مستقل و مصوبه دارد، می‌گوید: این بحث چندین بار در هیأت دولت مطرح و در آمایش سرزمینی هم دیده شده است. اما اگر آن زمان، هزینه 100 هزار میلیارد برآورد شده، حالا با توجه به شرایط اقتصادی باید آن را 3 برابر کرد که من فکر می‌کنم به 5 سال آینده هم نرسد. وی با اشاره به گران شدن پایتخت از موج مهاجرت‌ها به شهرهای اطراف و شهرک‌های اقماری خبر داده و می‌گوید: براین اساس اگر روی این شهرها و شهرک‌ها سرمایه‌گذاری کنیم، با توجه به وضعیت فعلی شهر تهران که بسیار گران شده است، مردم زیادی میل مهاجرت پیدا می‌کنند. شما می‌بینید که در 40 کیلومتری تهران 5-6 مجتمع سکونتگاهی ساخته شده است که مؤید این مطلب است. میرزایی معتقد است که باید به جای انتقال پایتخت به استان‌های دیگر به شهرهای نزدیک تهران فکر کرد.