هادی خامنه‌ای: به هیچ‌وجه نمی‌توان نگاه‌های تبعیض‌آمیز به زنان را به دین نسبت داد

دیدارنیوز - حجت‌الاسلام والمسلمین سید‌هادی خامنه‌ای سخنران دومین شب مراسم فاطمیه در موسسه فرهنگی مذهبی دارالزهرا(س) بود که طی سخنانی با اشاره به اینکه امروز مسأله مهم و حیاتی جامعه ما «مسأله زنان» است، گفت: باید به این مساله از جنبه‌ها و منظرهای گوناگون نگاه کرد. نخست به لحاظ حقوق انسانی، شهروندی و اساسی، دوم به لحاظ حقوق مقایسه‌ای زنان نسبت به مردان، سوم به لحاظ حقوق آنها در مقایسه با همسران و چهارم به لحاظ بلوغ جنسی و حقوق سیاسی و اجتماعی، پنجم به لحاظ حقوق مالی و ارث و درآمد از طریق کسب و کار، ششم از منظر تفاوت‌های حقوقی دو جنس، هفتم دیدگاه ادیان و اسلام درباره مسائل مزبور و درباره خود زن، هشتم نگاه ادبیات بومی ما در این باره، نهم از این منظر که حضرت فاطمه زهرا(س) مهم ترین الگو و نشانه نگاه اسلام به زن است و دهم تاکید بر نقش تربیتی زن در جامعه و بد طرح شدن این نقش و مسئولیت برای او، به طوری که آن را به منزله خانه نشینی و عدم ورود به جامعه دانسته‌اند و لذا بسیاری از زنان از ازدواج و بچه دار شدن گریزانند و فکر می‌کنند این کار، زن را به بردگی می‌کشاند.

وی افزود: این ده مورد حدوداً همان سرفصل‌هایی هستند که در این زمینه می‌تواند مورد مطالعه باشد. شاید بسیاری از صاحبان قلم سعی‌کنند نگاه محدودکننده به زنان را ناشی از دید ادیان و از جمله اسلام به آنها بدانند. در حالی که به هیچ‌وجه نمی توان این نگاه ها را به دین نسبت داد و بیشتر باید کم عمقی در مطالعه و کم‌کاری در فهم اسلام را مقصر اصلی این موضوع دانست وگرنه کدام عقل و انصاف می‌پذیرد اسلام که خود منادی قسط و عدالت در جامعه و جهان است و خود فرموده که پیامبران دارنده ماموریت حاکم ساختن عدل و قسط در جامعه هستند، حقوقی نابرابر برای بشر وضع کند. بنابراین چنین اسلامی که عدل و عدالت و قسط در آن، صفت بارز خالق هستی است، نمی‌تواند چنین تبعیضی قائل شود و زنان را از بخشی از حقوق اجتماعی‌شان که برابر است، محروم سازد.

دبیرکل مجمع نیروهای خط امام ادامه داد: قرآن نیز صریحاً هرگونه تبعیض را رد می‌کند و فقط تقوا را معیار فضیلت و برتری بعضی بر بعضی می‌شمارد. در این جایگاه، سخن گفتن درباره موقعیت زنان در جامعه می‌تواند با دو انگیزه انجام شود. نخست دفاع از حقی که نادیده گرفته شده و دوم دفاع از دین که عده‌ای نظریات و سلیقه‌های محدود کننده خود را به آن نسبت داده و می‌دهند. من می‌خواهم از هر دوی این موارد سخن بگویم. زیرا از طرفی بنابر وظیفه انسانی، خود را مدافع حقی می‌دانم که نادیده گرفته می‌شود و از سویی به عنوان یک طلبه دینی معتقدم که پژوهشگران دینی باید به عنوان کنش‌گر، عمیق‌تر و پرحوصله‌تر از گذشته در متون دینی به جست‌وجوی چنین مطالبی بپردازند.

وی با بیان اینکه زنان در همه ادیان حقوقی برابر دارند، گفت: هرجا تفاوتی مشاهده می‌شود بر اساس احساس نیاز با اولویت‌های بیشتر است که باعث می‌شود بخشی از مسئولیت‌ها اختصاصاً به زنان و برخی نیز به مردان تعلق داشته باشد. یعنی با اینکه تفاوت وجود دارد، اما تبعیض‌آمیز نیست. البته همان اولویت‌ها نیز گاهی بر حسب شرایط اجتماعی و گاهی شرایط سیاسی و فرهنگی همیشه یکسان نیست. موقعیت‌های زنان در برخی کشور‌های اسلامی به گونه‌ای است که در کشور‌های دیگر متفاوت است. 

خامنه‌ای با بیان اینکه شرایط فرهنگی و اجتماعی اقتضائاتی دارد، گفت: شرایط زمان نیز به همین ترتیب است، بدین نحو که در تمام دنیا، حتی در اروپا دوران‌هایی نظیر زن شاهی و مردشاهی بوده است. اشاره به این نکته بدین منظور بود که بدانیم شرایط مختلف و نوع به نوع شونده تاریخ و جغرافیا و شرایط سرزمینی در بی‌اهمیت ترین و عمده‌ترین مسائل تاثیر گذار بوده است که البته مساله مورد بحث ما در این مراسم نیز جزو مهم‌ترین‌های آن است.

وی ادامه داد: امام امت راجع به این مساله صحبت کردند که در عین اینکه ما باید فقه جواهری را محترم شمریم، اما نباید از تاثیر زمان و مکان در تصمیمات فقهی غافل بمانیم. برای نمونه، در گذشته متدینین ما فکر می‌کردند که شطرنج حرام است و سال‌های طولانی آن را یک عمل حرام یا همان قمار می‌پنداشتند. ولی پس از پیروزی انقلاب اسلامی، حلال شد و مشخص شد که از اول هم حرام نبوده است. همچنین مساله ورود زنان به عرصه سیاسی و انتخابات، قبل از انقلاب به گونه دیگری بود، یعنی عده‌ای یکی از مباحثی که در مقابله با رژیم گذشته مطرح می‌کردند همین مساله بود و حتی یکی از فضلای قم کتابی باعنوان زن و انتخابات در رد این موضوع نوشت و مضمونش محکومیت شرکت زنان در انتخابات بود. اما امروز، انتخابات حق طبیعی همه شهروندان از جمله زنان است و عده‌ای مانند خود بنده معتقدند که برای عضویت زنان در عرصه انتخابات سهم قائل شدن غلط است و همانطور که مردان می‌توانند بر مبنای لیاقت به هر میزان که می‌توانند وارد شوند، زنان نیز از این حق برخوردارند.

دبیرکل مجمع نیروهای خط امام بیان کرد: قبلاً مقدسین مخالف تحصیل دختران بودند و تحصیلات بالاتر از دبستان را اجازه نمی‌دادند و تحصیلات عالیه نیز برای آنها جزو محرمات اولیه بود، ولی امروز دیگر این گونه نیست. من زمانی را به یاد می‌آورم که حتی برای پسران نیز تحصیل بالاتر از مقطع ابتدایی گرچه قانوناً ممنوع نبود، اما مقدسین آن را کاری ناپسند می‌دانستند.

وی در بخش دیگری از سخنانش با اشاره به تدریس امام خمینی(س) در حوزه علمیه قم گفت: بزرگانی مانند امام و علامه طباطبایی علاوه بر تدریس اصول و فقه، فلسفه و حکمت را نیز تدریس می‌کردند و این کار را ضروری می‌دانستند و معتقد بودند که فلسفه می‌تواند اندیشه را تقویت کرده و اندیشیدن را برای فرد تسهیل کند.

وی ادامه داد: این بزرگان شاگردانی را هم تربیت کردند، ولی بعضی از مقدسین و مبتلایان به مرض جهل مقدس، امام را تکفیر می‌کردند و همانطور که خود ایشان نقل کردند از کوزه آبی که فرزند ارشد ایشان مرحوم حاج آقا مصطفی آب خورده بود نمی‌نوشیدند. این مسأله خود گویاست که چه بر بزرگان فلسفه می‌گذشت. علامه طباطبایی را نیز به همین دلیل منزوی کردند. اما امروز می‌بینیم علما و بزرگانی در عداد مراجع، دارای مزاج عرفانی و فلسفی هستند و در قم تدریس می‌کنند و مشکلی هم وجود ندارد و این نشان می‌دهد که شرایط عوض شده است. امثال آقایان جوادی آملی، حسن‌زاده آملی، مصباح یزدی، مرحوم انصاری شیرازی بودند و هستند. البته بعضی از آنها به لحاظ پاره‌ای از نظریات سیاسی با یکدیگر متفاوت هستند.

خامنه‌ای اظهار کرد: از سوی دیگر، علیرغم اینکه سخنرانی‌های مرحوم دکتر شریعتی در حسینیه ارشاد دانشجویان مسلمان را فوج فوج جمع می‌کرد و در مسیر انقلاب اسلامی قرار می‌داد، می‌شد به پاره‌ای از اندیشه‌های ایشان خدشه‌ای هم وارد کرد. ولی این مساله باعث نمی‌شد که شخصیت عالم و فقیه بزرگی مانند شهید مطهری علیرغم دقت و وسواس روی ریزترین مباحث دینی و اعتقادی، از وجود چنین فرد مناسب و مغتنمی صرف نظر کرده و از او در حسینیه ارشاد استفاده و دعوت نکند، بلکه باعث و بانی دعوت از دکتر شریعتی و پدر ایشان، آقای مطهری بود. درست در همان زمان که دکتر شریعتی در تهران مشغول فعالیت بود، مقدسینی در اینجا و آنجا تحت تاثیر افکار جامد و مریض، تصمیم به لعنت ایشان گرفتند، در صورتی که همین دکتر شریعتی آمادگی داشت تا مردم در ارتباط با اندیشه‌های او وارد مباحثه شوند تا در صورت لزوم بتواند در بعضی افکار تجدیدنظر کند.

دبیرکل مجمع نیروهای خط امام(ره) در بخش دیگری از سخنانش اظهار کرد: غربی‌ها حجاب را عامل محدودیت زنان می‌دانند، ولی از طرف دیگر کیفیت برخورد پاره ای از کارشناسان دینی به گونه‌ای است که این ادعا را تایید می‌کند. درست همانند مساله دموکراسی که غربی‌ها معتقدند دموکراسی و مردم سالاری در اسلام نیست و عده‌ای هم در داخل همین حرف را زده و تایید می‌کنند. در صورتی که ده‌ها شاهد و دلیل برای شما می‌آورم که معلوم شود دموکراسی در اسلام هست.

خامنه‌ای ادامه داد: متاسفانه برخی ناخودآگاه افکار و اندیشه‌های غربی را در کشور تایید می‌کنند و طوری مسأله حجاب را مطرح می‌کنند که نتیجه آن محدودیت ناخواسته‌ای است که برای نیمی از جمعیت بشر در دنیا می‌شود در نظر گرفت. بنابراین باید اعتراف کنیم که این مساله باید بیشتر در حوزه‌ها مورد بررسی قرار گیرد تا متناسب با شرایط امروز و نه رسوم یک قرن پیش، شیوه‌های سالم و حداقلی را اتخاذ کنیم. نباید سیاست‌گذاری در این زمینه را به مجریان دسته‌چندم واگذار کرد تا بنابر فهم و سلیقه خودشان در موضوع امربه معروف و نهی از منکر را تصدی کنند و در برابر آثار سوء رفتار خود جوابگو نبوده و پاسخگو نباشند. در چنین حالتی، علل اصلی نه تنها درمان نمی‌شود، بلکه مانند غده‌ای چرکین باقی خواهد ماند.

وی افزود: آثار و شواهد بسیاری است که وقتی امام‌خمینی(س) در پاریس بودند، ملاقات‌هایی داشتند و از جمله وقتی دختران دانشجوی مقیم فرانسه به خدمت ایشان رفتند، از امام پرسیدند حجاب ما از نگاه شما چگونه است؟ ایشان فرمودند همین حجابی که الان دارید؟ آنها گفتند بله، فرمودند «همین قدر که مفسده نباشد درست است.» بنابراین معیار مفسده بوده و این سخن یک فقیه است. به نظر شما حجاب دختران ما در پاریس درآن زمان چطور بوده است؟ امام همان را دیدند و چنین فرمودند. شاید اگر همان حجاب در کشور ما باشد باعث مفسده شود، بنابراین زمان و مکان در مفسده نقش دارد. از باب مثال، مسأله حضور زنان در ورزشگاه‌ها نیز مسأله‌ای نیست که هر کس بتواند در باره آن نظر داده و در اینکه خلاف شرع است یا نه، اظهار نظر کند. چنین موضوعات مهمی باید در محافل مناسب و در سطح بالا مورد بررسی قرار گیرد.

حجت الاسلام والمسلمین خامنه‌ای با بیان اینکه مساله فمنیسم خود معلول افراط در ایجاد محدودیت برای زنان بوده، گفت: همین فمنیسم هم در همه‌جا به صورت افراطی از حقوق زنان دفاع می‌کند که البته دست پنهان استعمار هم در این میان بی تأثیر نیست. باید روشی به کار گرفته شود که هیچ تفاوتی میان زن و مرد نباشد و نگاهی بشری به آنها وجود داشته باشد. طبیعتاً تندروی در محدود‌نگری به زنان باعث شده که حتی زنان متدین نیز چنین رویکردی را قبول نداشته باشند. زنان نباید از حقوق اجتماعی خود محروم شوند ولی متاسفانه مردان و مسئولین ما به این مسأله توجهی نشان نداده‌اند. 

وی در پایان گفت: اولاً هیچ‌کس حق ندارد دیگری را به دلیل تفاوت فکری منحرف بنامد. ثانیاً اگر حوزه‌های علمیه، خود را متولی حل این مسائل می‌دانند، باید همزمان با راه اندازی بیش از 300 درس خارج، جوابگویی منطقی به سوالات فراوانی را هم بر عهده گیرند. همین که حضرت فاطمه زهرا(س) در آن شرایط سخت وارد عرصه سیاست شدند، درسی مهم و واضح است که نشان می‌دهد رسالت و ماموریت زنان در خانه‌داری و تربیت فرزند خلاصه نمی‌شود و نشان می‌دهد که آنها مسئولیت‌های مهم تر دیگری هم دارند و ما نباید بگذاریم که نقش زنان در دنیای امروز محدود به نقش تعریف شده آنها در گذشته بماند. از این رو، همانگونه که در گذشته زنان وزیر نبودند، اما الان می‌شوند و بسیاری از سمت‌های دیگر را هم می‌توانند داشته باشند.