مذاکرات هسته‌ای؛ اهمیت روایت سازی با کمک هوش مصنوعی

دیدارنیوز-اعظم ملایی* : در هفته‌های اخیر مذاکرات هسته‌ای ایران و آمریکا به یکی از مهم‌ترین اخبار بین المللی تبدیل شده و با توجه به اهمیت نتایج حاصل از آن، روایت سازی‌های رسانه‌ای متفاوتی نیز پیرامون آن شکل گرفته و حامیان و مخالفان این فرایند، با جدیت در حال شکل دهی به فضای رسانه‌ای برای تحقق اهداف و منویات خود هستند. در دنیای کنونی که رسانه‌ها و فضای مجازی نقش تعیین‌کننده‌ای در شکل‌دهی به افکار عمومی و سیاست‌های بین‌المللی دارند، این روایت‌های دیپلماتیک به ابزاری کلیدی برای پیشبرد منافع ملی تبدیل شده‌اند.

ایران، به‌عنوان کشوری استقلال طلب، با داعیه‌های رهبری منطقه‌ای و دارای موقعیت ژئوپلیتیک حساس، همواره در برابر روایت‌های غربی که اغلب با سوگیری و تحریف همراه بوده‌اند، با چالش‌هایی مواجه بوده و این مسأله در پرونده هسته‌ای کشور و مذاکرات پیرامون آن نیز نمود خاصی یافته است. در این شرایط، هوش مصنوعی به‌عنوان یکی از پیشرفته‌ترین فناوری‌های قرن حاضر، می‌تواند به ایران کمک کند تا روایت‌های دیپلماتیک خود را تقویت کرده و در برابر روایت‌های رقیب، به‌ویژه از سوی غرب، جایگاه قوی‌تری در صحنه جهانی به دست آورد.

یکی از مهم‌ترین کاربرد‌های هوش مصنوعی در دیپلماسی، تحلیل داده‌های کلان (Big Data) است. رسانه‌های غربی، از طریق شبکه‌های اجتماعی، خبرگزاری‌ها و پلتفرم‌های دیجیتال، روایت‌های خود را درباره ایران به‌صورت هدفمند منتشر می‌کنند. این روایت‌ها اغلب بر محور‌هایی مانند پنهان کاری ایران در مسائل هسته‌ای، اهداف ایران برای دستیابی به بمب هسته‌ای یا نقش منطقه‌ای ایران متمرکز هستند و با استفاده از تکنیک‌های رسانه‌ای، تصویری یک‌جانبه و منفی از کشورمان ارائه می‌دهند. همچنین، رسانه‌های غربی اغلب در مواقع بالا گرفتن تنش‌های منطقه‌ای، روایت‌هایی را منتشر می‌کنند که با هدف تضعیف جایگاه ایران طراحی شده‌اند. هوش مصنوعی می‌تواند به ایران کمک کند تا در این شرایط به‌سرعت واکنش نشان دهد.

هوش مصنوعی می‌تواند با استفاده از الگوریتم‌های پردازش زبان طبیعی (NLP) و یادگیری ماشین، حجم عظیمی از داده‌های متنی، تصویری و ویدیویی را تحلیل و الگوها، موضوعات اصلی و استراتژی‌های روایی رسانه‌های غربی را شناسایی کند. ابزار‌های هوش مصنوعی می‌توانند با تحلیل احساسات، رویکرد‌های غالب در اخبار و پست‌های شبکه‌های اجتماعی درباره ایران را بررسی و مشخص کنند که چه موضوعاتی بیشتر با احساسات منفی همراه هستند. همچنین هوش مصنوعی می‌تواند با شناسایی منابع اصلی روایت‌ها، شبکه‌های انتشار اطلاعات را ردیابی و مشخص کند که کدام رسانه‌ها، افراد یا سازمان‌ها در شکل‌دهی روایت‌های ضدایرانی نقش کلیدی دارند. این فناوری نو ظهور قادر است با تحلیل داده‌های تاریخی و جاری به پیش‌بینی روند‌ها بپردازد و تصمیم سازان ایرانی را آگاه کند که چه موضوعاتی در آینده به محور روایت‌های غربی تبدیل خواهند شد.

دستگاه سیاست خارجی ایران می‌تواند از این تحلیل‌ها برای طراحی روایت‌های جایگزین، پاسخ‌های هدفمند و پیش‌دستانه استفاده کند. برای مثال، اگر هوش مصنوعی نشان دهد که رسانه‌های غربی در حال تمرکز بر یک موضوع خاص مانند فعالیت‌های منطقه‌ای یا برنامه موشکی ایران هستند، دستگاه دیپلماسی می‌تواند با تولید محتوای چندزبانه و انتشار آن در پلتفرم‌های جهانی، روایت‌های جایگزین منطبق با اهداف و منافع کشور ارائه دهد.

از سوی دیگر، یکی از چالش‌های اصلی ایران در دیپلماسی عمومی، تولید محتوای جذاب و متناسب با مخاطبان بین‌المللی است. هوش مصنوعی می‌تواند در این زمینه نقش تحول‌آفرینی ایفا کند. ابزار‌های تولید محتوا مبتنی بر هوش مصنوعی، مانند مدل‌های زبانی پیشرفته، قادر به تولید متن، تصویر و ویدیو با کیفیت بالا هستند که می‌توانند برای مخاطبان جهانی جذاب باشند. دستگاه دیپلماسی ایران همچنین می‌تواند از ابزار‌های ترجمه مبتنی بر هوش مصنوعی برای تولید محتوای دیپلماتیک به زبان‌های مختلف استفاده کند. این ابزار‌ها نه‌تنها ترجمه دقیق ارائه می‌دهند، بلکه می‌توانند محتوای تولیدی را با فرهنگ و حساسیت‌های مخاطبان محلی تطبیق دهند.

هوش مصنوعی می‌تواند ویدیو‌های کوتاه و حرفه‌ای درباره تاریخ و فرهنگ صلح طلب ایران، دستاورد‌های علمی- فنی و اهداف سیاسی – امنیتی کشورمان در منطقه تولید کند که برای انتشار در پلتفرم‌هایی مانند یوتیوب، اینستاگرام و تیک‌تاک مناسب باشند. این ویدیو‌ها می‌توانند به‌صورت هدفمند برای مخاطبان خاص، مانند جوانان غربی، طراحی شوند. ایران همچنین می‌تواند با استفاده از هوش مصنوعی، کمپین‌های دیجیتال چندزبانه‌ای راه‌اندازی کند که دستاورد‌های علمی، فرهنگی و اجتماعی کشور را برجسته کرده و در عین حال به شبهات مطرح‌شده توسط رسانه‌های غربی پاسخ دهد. الگوریتم‌های هوش مصنوعی می‌توانند رفتار کاربران در شبکه‌های اجتماعی را تحلیل و محتوای پیام‌های دیپلماتیک ایران را به‌گونه‌ای تنظیم کنند که با علایق و نیاز‌های مخاطبان خاص هم‌راستا باشد.

سیستم‌های هوش مصنوعی می‌توانند از طریق نظارت لحظه‌ای (Real-Time Monitoring)، به‌صورت ۲۴ ساعته شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های جهانی را رصد کنند و به‌محض انتشار محتوای منفی راجع به ایران و روند مذاکرات، هشدار دهند. این امکان به دستگاه دیپلماسی ایران اجازه می‌دهد تا قبل از فراگیر شدن یک روایت، پاسخ مناسب ارائه دهد. ضمن اینکه ابزار‌های هوش مصنوعی می‌توانند در عرض چند دقیقه بیانیه‌ها، مقالات یا پست‌های شبکه‌های اجتماعی تولید کنند که به شبهات پاسخ داده و دیدگاه واقعی ایران را توضیح دهند. در صورت پیچیده شدن شرایط نیز، هوش مصنوعی می‌تواند سناریو‌های احتمالی بحران را شبیه‌سازی کرده و پاسخ‌های مناسب برای هر سناریو را پیشنهاد دهد. این امر به دیپلمات‌های ایرانی کمک می‌کند تا برای شرایط مختلف آماده باشند.

در شرایطی که در جهان امروز، ترکیب هوش مصنوعی و رسانه‌های اجتماعی به آوردگاهی مهم برای کشور‌های قدرتمند تبدیل شده تا بواسطه آن به افکار عمومی جهانی شکل دهند، دستگاه دیپلماسی ایران نیز می‌تواند از این جهش فناورانه برای تقویت حضور خود در پلتفرم‌های دیجیتال استفاده کند. هوش مصنوعی می‌تواند محتوای دیپلماتیک ایران را برای الگوریتم‌های پلتفرم‌هایی مانند گوگل، یوتیوب و شبکه‌های اجتماعی بهینه کند تا دیده شدن آن افزایش یابد. دستگاه دیپلماسی ایران می‌تواند با کمک هوش مصنوعی افراد تأثیرگذار در شبکه‌های اجتماعی (اینفلوئنسرها) که با دیدگاه‌های ایران هم‌راستا هستند را شناسایی کرده و پیشنهاد‌هایی برای همکاری با آنها ارائه دهد.

بر این اساس، هوش مصنوعی می‌تواند به ایران کمک کند تا در میدان دیپلماسی عمومی و روایت‌سازی، از یک بازیگر منفعل به یک بازیگر فعال و تأثیرگذار تبدیل شود. با استفاده از ابزار‌های هوش مصنوعی برای تحلیل داده‌ها، تولید محتوا، مدیریت بحران و تقویت دیپلماسی دیجیتال، ایران می‌تواند روایت‌های خود را به‌صورت مؤثرتری به مخاطبان جهانی ارائه دهد و در برابر روایت‌های غربی که اغلب با تحریف همراه هستند، موضع قوی‌تری اتخاذ کند. با این‌حال، موفقیت در این مسیر نیازمند رعایت ملاحظات اخلاقی است؛ جمهوری اسلامی ایران باید از استفاده از هوش مصنوعی برای انتشار اطلاعات نادرست یا دستکاری افکار عمومی پرهیز کند، زیرا این امر در میان مدت و بلند مدت به اعتبار کشور و اعتماد افکار عمومی جهانی به مواضع ایران آسیب می‌زند.

از سوی دیگر، هوش مصنوعی به دلیل ارتباط با اینترنت جهانی، می‌تواند به ابزاری خطرناک و دردسر آفرین نیز تبدیل شود؛ از آنجا که ابزار‌های هوش مصنوعی رایج و در دسترس غالباً تولید کشور‌های غربی هستند، باید بسیار مراقب بود که اولا اطلاعات محرمانه کشور در اختیار آنها قرار نگیرد و ثانیا احتمال حمله سایبری از طریق این ابزار‌ها و دستکاری و تحریف اطلاعات ارائه شده از سوی هوش مصنوعی همواره به صورت جدی در نظر گرفته شود.

با وجود کاربرد‌های مؤثر و مفیدی که ابزار‌های هوش مصنوعی در دسترس و موجود در مقطع کنونی برای کشورمان دارند، ایران برای بهره‌گیری کامل و امن از این فناوری‌ها به ویژه در نهاد‌های حاکمیتی، نیاز به تولید ابزار‌های بومی هوش مصنوعی دارد و این هدف با توجه به قابلیت‌های علمی- فنی کشور و نخبگان برجسته ایرانی، چندان بلندپروازانه و دور از انتظار نیست. سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های فناوری، تقویت شرکت‌های دانش بنیان، افزایش بودجه پژوهشی دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی، مشارکت با بخش خصوصی و همکاری با شرکت‌های معتبر بین‌المللی می‌تواند مقدمات این امر را فراهم کند. هر چند همه این موارد مستلزم بازگشت آرامش به فضای سیاست خارجی کشور، رفع تحریم‌ها و عادی شدن روابط سیاسی – اقتصادی ایران با جهان است؛ امری که مجدداً اهمیت به نتیجه رسیدن مذاکرات هسته‌ای جاری و روایت سازی‌های دیپلماتیک مؤثر کشورمان در این اثنا را نشان می‌دهد./ دیپلماسی ایرانی

*استاد دانشگاه و پژوهشگر روابط بین‌الملل