در دنیای امروز، اعتبار گذرنامه یکی از مهم‌ترین عوامل در تسهیل سفر‌های بین‌المللی و به جریان افتادن گردشگری است؛ با این حال جایگاه ۹۶ ایران در فهرست معتبرترین گذرنامه‌های جهان نشان می‌دهد که برای شهروندان ایرانی بدون دریافت ویزا، امکان سفر به بیشتر کشور‌های جهان فراهم نیست.
دیدارنیوز: اخیرا موسسه هنلی فهرست معتبرترین گذرنامه‌های جهان را اعلام کرد و براساس این رده‌بندی، ایران در جایگاه ۹۶ از فهرست ۱۰۶ کشور مورد بررسی قرار گرفته است.
نگاهی به این فهرست مشخص می‌کند که کشور‌های افغانستان، سوریه، عراق و یمن در انتهای لیست قرار گرفته‌اند. همچنین باید اذعان داشت که باتوجه به اعتبار کنونی گذرنامه ایران، برای شهروندان ایرانی بدون دریافت ویزا، امکان سفر به بیشتر کشور‌های جهان فراهم نیست.
کشور‌های ارمنستان، ترکیه، گرجستان، تونس، تاجیکستان، ونزوئلا، بولیوی، قطر و عمان مهم‌ترین کشور‌هایی محسوب شوند که امکان سفر بدون دریافت ویزا را برای ایرانیان ارائه می‌دهند. این در حالی است که در صدر فهرست معتبرترین گذرنامه‌های جهان نام کشور سنگاپور دیده می‌شود که کشوری بسیار کوچک محسوب می‌شود.
باید توجه داشت که گذرنامه‌ها منافع بین‌المللی کشور‌ها را منعکس می‌کنند. در واقع کشوری که دارای روابط دیپلماتیک قوی‌تری است، قاعدتا گذرنامه قدرتمندتری دارد. به طور معمول سیاستمداران کشور‌ها به طور متقابل قرارداد‌های مربوط به لغو روادید دو جانبه را امضا می‌کنند. ایران در دولت سیزدهم، اما با هدف تسهیل ورود گردشگران به کشور، به صورت یک‌طرفه با بیش از ۳۰ کشور جهان لغو روادید داشته است.
نگاهی به قوی‌ترین گذرنامه‌ها
امسال سنگاپور دارای قدرتمندترین گذرنامه در جهان است و شهروندان این کشور می‌توانند به ۱۹۵مقصد از مجموع ۲۲۷مقصد جهانی بدون ویزا سفر کنند.
ایالات‌متحده و بریتانیا در مقایسه با سال گذشته در فهرست نزول کرده‌اند. گذرنامه بریتانیا در یک‌سال گذشته از رتبه چهارم به پنجم سقوط کرده است در حالی که این کشور در سال۲۰۱۵ در صدر فهرست قرار داشت. شهروندان بریتانیا به همراه شهروندان بلژیک، نیوزیلند، سوییس و پرتغال می‌توانند به ۱۹۰کشور بدون نیاز به ویزا وارد شوند.
ایالات‌متحده نیز در این رتبه‌بندی سقوط کرده است، از رتبه هفتم به نهم، با دسترسی به ۱۸۶ کشور بدون ویزا، اما هنوز فاصله زیادی با رتبه‌بندی سال۲۰۱۴ دارد؛ زمانی که این کشور به همراه بریتانیا در صدر قرار داشت.
در فهرست کشور‌های بازنده این شاخص، کانادا نیز قرار دارد که طی یک دهه اخیر از رتبه چهارم به رتبه هفتم نزول کرده است. استرالیا در جایگاه ششم باقی‌مانده است و به ۱۸۹کشور بدون ویزا دسترسی دارد.
این فهرست توسط شاخص Henley Passport منتشر شده که براساس داده‌های انحصاری از انجمن بین‌المللی حمل‌ونقل هوایی (IATA) است. این شاخص بررسی می‌کند که دارندگان گذرنامه‌ها به چند کشور می‌توانند بدون نیاز به ویزا وارد شوند.
خیز بلند گذرنامه ژاپنی
مطالعه جدید نشان می‌دهد که ژاپن دومین گذرنامه قدرتمند جهان را دارد و شهروندان این کشور به ۱۹۳کشور بدون ویزا سفر می‌کنند. جمعیت کشور‌های فنلاند، فرانسه، آلمان، ایتالیا، اسپانیا و کره‌جنوبی (همه در جایگاه سوم مشترک) به ۱۹۲کشور بدون ویزا دسترسی دارند. چهار کشور فرانسه، آلمان، ایتالیا و اسپانیا نسبت به سال گذشته دو رتبه نزول کرده‌اند.
گروهی از هفت کشور اتحادیه اروپا که همگی به ۱۹۱مقصد بدون ویزا دسترسی دارند- اتریش، دانمارک، ایرلند، لوکزامبورگ، هلند، نروژ و سوئد- در جایگاه چهارم قرار دارند.
باقی رتبه‌های ده‌تای برتر عمدتا توسط کشور‌های اتحادیه اروپا پر شده، به جز استرالیا، کانادا، ایالات‌متحده و امارات‌متحده عربی. امارات یکی از بزرگ‌ترین صعودکنندگان در دهه اخیر بوده و از سال۲۰۱۵ به ۷۲ مقصد جدید دسترسی یافته است. این کشور اکنون در جایگاه دهم با دسترسی به ۱۸۵مقصد بدون ویزا قرار دارد. افغانستان همچنان در انتهای این فهرست قرار دارد و امتیاز دسترسی بدون ویزای آن ۲۶ است (که از ۲۸سال گذشته کاهش یافته). این نشان‌دهنده بزرگ‌ترین شکاف در تاریخ ۱۹ساله این شاخص است. به این ترتیب شهروندان سنگاپور می‌توانند به ۱۶۹مقصد بیشتر از دارندگان گذرنامه افغانستان بدون ویزا سفر کنند.
نیاز به بازنگری در مفهوم تابعیت
کریستین کلاین، رییس هیات مدیره Henley & Partners در خصوص اعتبار گذرنامه‌های جهان و اثرات آن گفت: «مفهوم تابعیت به بازنگری اساسی نیاز دارد، زیرا تغییرات اقلیمی باعث افزایش دما، بلایای طبیعی و جابه‌جایی جوامع می‌شود. همزمان بی‌ثباتی‌های سیاسی و درگیری‌های مسلحانه در مناطق مختلف باعث می‌شود بسیاری از مردم خانه‌های خود را ترک کرده و به دنبال امنیت و پناهگاه بگردند.»
در رتبه‌بندی اخیر و در ردیف ضعیف‌ترین گذرنامه‌ها، پس از افغانستان، کشور‌های سوریه (۲۷)، عراق (۳۱)، یمن (۳۳)، پاکستان (۳۳) و سومالی (۳۵) قرار دارند که در مجموع شش کشور با ضعیف‌ترین گذرنامه‌های جهان را تشکیل می‌دهند.
در مقابل چین یکی از بزرگ‌ترین صعودکنندگان است که از جایگاه ۹۴ در سال۲۰۱۵ به جایگاه۶۰ در سال ۲۰۲۵ صعود کرده است. امتیاز دسترسی بدون ویزای چین به ۴۰ مقصد افزایش یافته است.
شاخص Henley Passport شامل ۱۹۹گذرنامه است و اطلاعات جامع و قابل اعتماد در مورد دسترسی جهانی و تحرک به کاربران ارائه می‌دهد. با داده‌های تاریخی که طی ۱۹سال جمع‌آوری شده و تحلیل‌های روزآمد از تغییرات قدرت گذرنامه‌ها، این شاخص منبعی ارزشمند برای شهروندان جهانی و ابزار مرجع استاندارد برای سیاست‌های دولتی در این زمینه است.
اهمیت جایگاه گذرنامه و امید به آینده
باید در نظر داشت که در دنیای امروز، اعتبار گذرنامه یکی از مهم‌ترین عوامل در تسهیل سفر‌های بین‌المللی و به جریان افتادن گردشگری است. یک گذرنامه معتبر به فرد اجازه می‌دهد که به کشور‌های مختلف سفر و به راحتی و بدون نیاز به ویزا از مرز‌ها عبور کند.
اعتبار گذرنامه همچنین نقش بسیار مهمی در فرآیند مهاجرت و سرمایه‌گذاری ایفا می‌کند. افرادی که گذرنامه‌های معتبر دارند، می‌توانند بدون دغدغه برای کار یا تحصیل به کشور‌های مختلف سفر کنند. افراد با گذرنامه معتبر همچنین می‌توانند به راحتی برای شروع کسب‌وکار یا انجام فعالیت‌های تجاری در کشور‌های مختلف اقدام کنند. به عبارت دیگر فرصت‌ها در کشور‌هایی با گذرنامه‌های معتبر، آسان‌تر و سریع‌تر در دسترس است.
افزون بر این موارد، کشور‌هایی با گذرنامه‌های معتبر به دلیل روابط دیپلماتیک و اقتصادی خود می‌توانند دسترسی راحت‌تری به بازار‌های جهانی داشته باشند.
در نهایت باید اذعان داشت باتوجه به اینکه دولت چهاردهم بنای خود را بر تعامل و گفتگو با جهان گذاشته است، این امیدواری وجود دارد که با به سرانجام رسیدن گفتگو‌های دیپلماتیک، زمینه لازم برای بهبود وضعیت گذرنامه ایران نیز فراهم شود.
