مروری بر سیر تاریخی اقتصاد ایران از دهه ۴۰ تا به امروز

دیدارنیوز _ لیلا قصاب زاده: برنامه گفت و گوی اقتصادی دیدار نیوز، میزبان دکتر وحید شقاقی شهری دانش آموخته دکتری اقتصاد و عضو هیأت علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه خوارزمی تهران، مولف پنج کتاب در حوزه توسعه، آینده اقتصادی و اقتصاد مقاومتی و مشاور اقتصادی وزرا در دولت‌های مختلف، بود که در ادامه می‌بینید و می‌خوانید.

ویدیوی این گفت و گو را می توانید اینجا، یوتیوب و آپارات ببینید.

وحید شقاقی در این برنامه مروری داشت بر سیر تاریخی اقتصاد ایران از دهه ۴۰ تا به امروز.

دهه ۴۰ آغاز اصلاحات اقتصادی در ایران

شقاقی با تاکید بر اینکه آگاهی از روند تاریخی اقتصاد ایران برای حرکت رو به جلو بسیار مهم است، بیان کرد: کشور ما تا آغاز دهه چهل، یک نظام مبتنی بر کشاورزی داشت و نظام ارباب رعیتی در آن حاکم بوده است. اما در دهه چهل تیم اقتصادی حاکم در آن زمان تصمیم می‌گیرند آرام آرام به سمت اقتصاد صنعت محور مبتنی بر بخش خصوصی حرکت کنند؛ بنابراین دهه ۴۰ آغاز اصلاحات اقتصادی در ایران بود.

این اقتصاددان با اشاره به اینکه ایران در دهه ۵۰ شاهد بالاترین رشد نقدینگی بود گفت: در این دهه نفت جایگاه ویژه‌ای در اقتصاد ایران پیدا کرد به طوری که نفت از بشکه‌ای ۲ دلار به بشکه‌ای ۱۲ دلار رسید.ولی هنوز ساختار‌ها و نهاد‌های عقلانی در کشور شکل نگرفته بود و ما آمادگی ورود به این دوران نفتی را نداشتیم.

وی افزود: در این دوران واردات محوری با رویکرد مونتاژ محوری در کشور آغاز شد و به یک باره تورم در سال ۵۳ به ۱۵ درصد و در سال ۵۶ به ۲۵ درصد رسید که این تورم در ایران بی سابقه بود.

شقاقی در مورد دهه ۶۰ ادامه داد: در این دهه وارد جنگ تحمیلی هشت ساله شدیم و با کمبود شدید درآمد‌های ارزی و افت قیمت نفت مواجه شدیم و به دلیل نزدیکی ما به شوروی رگه‌های یک اقتصاد دولت محور در کشور شکل می‌گرفت. همچنین اواخر دهه ۶۰ و همزمان با شروع برنامه اول توسعه و برنامه تعدیل اقتصادی نیز آغاز شد و سیاست‌های تثبیت اقتصادی نیز از سوی دولت اجرا شد.

شقاقی گفت: در دهه ۶۰ فساد و رانت محدود و روحیه انقلابی بین آحاد جامعه حاکم بود.

وحید شقاقی در توضیح اقتصاد در دهه ۷۰ اظهار داشت:در سال ۷۲ یکسان سازی نرخ ارز انجام شد و قیمت دلار شد ۱۷۵ تومان. در این دوران برخی عوامل مانند سررسید بدهی‌های خارجی در پی جنگ تحمیلی، باعث شد بالاترین نرخ تورم ایران در سال ۷۴ با عدد ۴۹.۴ درصد ثبت شود و در پی فشار‌های نهاد‌های مختلف سیاست‌های تثبیت از سر گرفته شد تا رسیدیم به سال ۷۶ و دولت اصلاحات.

در دولت اول آقای خاتمی بیشتر سیاست‌های اجتماعی و فرهنگی و دردولت دوم سیاست‌های اقتصادی نمود پیدا کرد.

این استاد دانشگاه ادامه داد: در اولیل دهه هشتاد بانک‌ها و بیمه‌های خصوصی تاسیس شد و اجازه دادند بخش خصوصی نفسی تازه کند. همچنین در سال ۸۱ یکسان سازی نرخ ارز با دلار ۸۰۰ تومان انجام شد و این بار تجربه موفقی را رقم زدیم. در سال ۸۴ هم برنامه چهارم را نوشتند که مصادف شد با سند چشم انداز.

وی افزود: بعد از آن وارد دولت عدالت و مهرورزی آقای احمدی نژاد شدیم. در این دولت مسکن مهر، بنگاه‌های زودبازوه و هدفمندی یارانه‌ها کلید خورد و نفت هم با قیمت بالایی به فروش می‌رفت و پمپاژشدید درآمد‌های نفتی به دولت آغاز شده بود.

شقاقی تصریح کرد:، ولی دولت دوم آقای احمدی نژاد با تحریم‌ها، کاهش قیمت نفت و بحران مالی آمریکا مواجه شد و ورق برگشت.

وحید شقاقی شهری بیان کرد: در اوایل دهه ۹۰ با توجه به تشدید تحریم‌ها شاهد تورم دورقمی بالای ۲۰ درصد بودیم و بالا رفتن قیمت دلار باعث شد قیمت دارایی‌ها هم افزایش پیدا کند و دولت تدبیر و امید آقای روحانی در سال ۹۲ روی کار آمد.

شقاقی گفت: بیشتر وقت دولت اول آقای روحانی مصروف مذاکرات هسته‌ای شد و اقتصاد ایران در شرایط انتظار سپری شد و تورم‌های پایینی را در دولت اول داشتیم. ولی با پیروزی ترامپ و رویکرد تهاجمی به ایران شدیدترین نوع تحریم‌ها با عنوان قانون کاتسا آغاز شد و بعد از آن ترامپ از برجام خارج شد؛ و در نهایت دولت آقای روحانی دلار را با قیمت ۲۵ هزار تومان تحویل دولت شهید رییسی داد.

شقاقی یادآور شد: در این دهه بروز بیماری کرونا، کاهش صادرات، افت شدید قیمت نفت، بالارفتن ریسک سرمایه گذاری در ایران و تشدید تحریم‌ها و ... شرایط ویژه و سختی را بر اقتصاد کشورمان تحمیل کرد.

ولی در دولت آقای رییسی و دوران پسا کرونا و جنگ اکراین و روسیه قیمت نفت ایران افزایش پیدا کرد و به ایران یک تنفسی داده شد و حمایت‌هایی برای تنش زدایی برای کشور‌های منطقه صورت گرفت و بر شدت تحریم‌ها افزود نشد.

وی در پایان گفت: میانگین نرخ تورم دوره طی ۷ سال گذشته، به بیش از دو برابر تورم بلندمدت یعنی بیش از ۴۰ درصد افزایش یافته است. از طرف دیگر در طول یکصدسال اخیر اقتصاد ایران، بیشترین طول دوره تورم‌های بالا، بیشتر از تورم بلندمدت، یعنی ۷ سال تورم بالای پشت سر هم اتفاق افتاده است.