حفاری‌هایی که اخیرا در کاخ نیاوران انجام‌شده حاشیه‌ساز شده و برخی ابهامات درخصوص آن مطرح است. در کاوش‌های تاریخی اصولا هرگونه عملیات اجرایی با هماهنگی پژوهشگاه میراث فرهنگی و توسط متخصصان امر انجام می‌شود.
دیدارنیوز: درخصوص حفاری‌های کاخ نیاوران، اما تصاویر منتشرشده این‌طور نشان می‌دهد که کارگران و نیرو‌های نامرتبط در حال حفاری هستند.
مشخص نیست حفاری در کاخ نیاوران براساس چه گمانه‌زنی و با چه هدفی و بر چه مبنایی انجام شده است. همچنین مشخص نیست که آیا برای حفاری در کاخ نیاوران مجوز‌های مکتوب مربوطه اخذ شده و به شکل روشن و قانونی این کار انجام شده یا رویه به شکل دیگری بوده است.
عزت‌الله ضرغامی وزیر میراث فرهنگی در مواجهه با پرسش‌ها درخصوص حفاری‌های حاشیه‌ساز در کاخ نیاوران، کاوش برای دستیابی به اشیای تاریخی و دفینه‌های باستانی را وظیفه ذاتی وزارت میراث فرهنگی دانسته، اما درخصوص اینکه حفاری در نیاوران برچه اساس و مبنای علمی و با چه مجوزی صورت گرفته توضیحات روشنی ارائه نکرده است.
شرح ماجرا و پاسخ‌های وزیر
عکس‌ها و نوشته‌های منتشرشده در فضای مجازی حاکی از آن است که حفاری‌هایی در کاخ نیاوران و در نزدیکی باغ کتیبه‌ها واقع در ضلع شرقی مجموعه نیاوران و در نزدیکی مرکز اسناد، شده است. گفته می‌شود پیش از این و در دوران یکی از مدیران قبلی نیاوران، صحبت‌هایی درخصوص امکان وجود دفینه در این قسمت کاخ مطرح شده بود و شاید به همین علت حفاری‌های اخیر شائبه‌هایی را به وجود آورده است.
در عکس‌های منتشرشده افرادی با لباس نیروی خدماتی و با لباس پرسنل سایر بخش‌ها و البته کارگری که به نظر می‌رسد از اتباع غیر‌ایرانی و از کشور‌های همسایه باشند در حال حفاری دیده می‌شوند. این در حالی است که کاوش‌های باستان‌شناسی و تاریخی نه توسط کارگران و نیرو‌های خدماتی یا سایر نیرو‌های غیر‌متخصص، بلکه توسط باستان‌شناسان و با دقت نظر و نگاه علمی انجام می‌شوند.
حاشیه‌های به وجود آمده درخصوص کاخ نیاوران عزت‌الله ضرغامی را مجبور به واکنش کرده است. وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی در حاشیه یک همایش، در مواجهه با خبرنگاران، پاسخ به پرسش‌ها را با این سخن آغاز کرد که «فهمیدید در نیاوران چه خبر است؟ عجله نکنید». اشاره ضرغامی به حفاری‌هایی بود که به تازگی در محوطه کاخ نیاوران اتفاق افتاده و ابهام‌ها و حاشیه‌هایی را درباره دلیل آن ایجاد کرده است.
او درباره اینکه با توجه به نامه جامعه باستان‌شناسان درباره توقف این شیوه از حفاری‌ها، این قول داده شده بود که دیگر حفاری حاشیه‌سازی انجام نشود، با اشاره مستقیم به حفاری‌های اخیر نیاوران گفت: کاوش به منظور دستیابی به اشیاء تاریخی و دفینه‌های ارزشمند باستانی جزو وظایف ذاتی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی است، یعنی هر روز این کاوش‌ها انجام می‌شود و گزارش کاوش‌ها هم به اطلاع مردم می‌رسد. انشاءالله اگر اعتبارات خوبی داشته باشیم کاوش‌های باستان‌شناسی باید خیلی بیشتر از آن چیزی باشد که امروز انجام می‌شود. در بازدید‌های استانی‌ای که دارم قول می‌دهم به محض فراهم شدن اعتبارات، آن‌ها را در اولویت قرار دهم.
وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی ادامه داد: براساس گزارش‌هایی که می‌رسد و تحقیقاتی که انجام می‌شود اگر جمع‌بندی این باشد که ممکن است یک دفینه ارزشمند و شیء تاریخی در جایی باشد براساس پروتکل وزارتخانه، با یک تیم متشکل از پژوهشگاه میراث فرهنگی و یگان حفاظت و مدیر آن مجموعه مثل نیاوران، حراست و بخش‌های مختلف، برنامه‌ریزی مشترک می‌شود تا براساس اطلاعاتی که به‌دست آمده است با یک عملیات و کاوش مقدماتی اول راستی‌آزمایی کنند تا در صورت صحت اقدامات بعدی را انجام دهند. تمام فعالیت‌های ما بر این اساس شکل می‌گیرد.
ضرغامی درباره حفاری‌های بدون نظارت مطابق با برخی اسناد موجود که در اختیار رسانه‌ها قرار گرفته است، گفت: اطلاعات آن را بدهید که کدام کاوش بوده است تا توضیحات آن داده شود. الان وقت محدودی برای پاسخگویی دارم و باید در جمع دیگری باشم، وگرنه عشق من جواب دادن به این سوالات است.
وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی درباره جمع‌آوری و انتقال اسناد کاخ سعدآباد و حفاری‌های حاشیه‌ساز اظهار کرد: درباره کاوش‌ها توضیح دادم. کلا کاوش برای دستیابی به یافته‌های تاریخی و اشیاء باستانی و ارزشمند جزو وظایف وزارت میراث فرهنگی است و اگر این کار را انجام ندهیم باید مورد سوال قرار بگیریم. هر کدام که به جمع‌بندی رسید و قابل ذکر بود گزارش می‌دهیم.
او در این گفتگو که در حاشیه همایش هفته پژوهش و نمایشگاه دستاورد‌های یک‌ساله پژوهشگاه میراث فرهنگی انجام شد، سوالات مطرح‌شده درباره وقایع اخیر سعدآباد، از جمله سرنوشت شیء تاریخی کشف‌شده در این کاخ، علت قطع درختان مجموعه و نیز دلیل انتقال مرکز اسناد سعدآباد را بی‌پاسخ گذاشت.
غیرعلمی بودن حفاری‌های نیاوران
مساله حفاری‌های صورت گرفته در نیاوران به سبب شکل حفاری‌ها و استفاده نکردن از نیروی متخصص برای حفاری، ابهام و سوالات زیادی را به وجود آورده است. برای بررسی دقیق‌تر موضوع به سراغ یک باستان‌شناس رفتیم و درست یا اشتباه بودن چنین حفاری‌هایی را به لحاظ علمی جویا شدیم.
دکتر عبدالرضا مهاجری‌نژاد، باستان‌شناس ضمن تاکید بر غیر‌قانونی بودن چنین حفاری‌هایی، با نقد عملکرد وزارت میراث فرهنگی و توضیحات مطرح شده از سوی ضرغامی گفت: این حفاری‌ها با پوششی به نام قانون و اختیارات ذاتی انجام می‌شود! به نظر می‌رسد آقای ضرغامی کاوش‌های علمی و باستان‌شناسی را با گنج‌یابی و دفینه‌یابی اشتباه گرفته‌اند. در کجای قانون از اختیارات وزیر و وظیفه ذاتی وزارتخانه در دفینه‌یابی (ذکری) آمده است؟ آیا با توجه به عکس‌های منتشرشده از حفاری‌ها در نیاوران می‌توانیم بر حفاری‌های انجام‌شده نام کاوش بگذاریم؟ آیا برای حفاری کاوش‌های باستان‌شناسی مخفیانه کار می‌کنند یا برای بازدید به بازدیدکنندگان اطلاع‌رسانی می‌کنند؟
این عضو هیات علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی ضمن مطرح کردن ابهام‌ها و پرسش‌های بیشتر درخصوص حفاری‌های انجام‌شده در نیاوران و اماکن دیگر، نقد‌هایی را به عملکرد وزارت میراث فرهنگی و نیز به حضور برخی مسوولان در هنگام انجام حفاری در نیاوران وارد کرد.
عکس‌ها و مطالب منتشرشده از حفاری‌های صورت گرفته در نیاوران خواه‌ناخواه ابهاماتی را برای افکار عمومی به وجود آورده و لازم است مسوولان امر درخصوص علت انجام این حفاری‌ها و چرایی استفاده از کارگر و نیروی خدماتی برای کاوش توضیح دهند و ابهام‌زدایی کنند.
