بی‌توجهی به برند گردشگری ایران و غفلت از اهمیت جاری بودن آب در زاینده‌رود، در حالی اتفاق می‌افتد که اصفهان تاریخی همواره طرف توجه چهره‌های فرهنگی مهم و بین‌المللی بوده است.
دیدارنیوز: تصاویر و ویدئو‌هایی که اخیرا از جاری شدن دوباره آب در زاینده‌رود منتشر شد، گویای اهمیت این مساله برای مردم اصفهان، گردشگری ایران و میراث فرهنگی کشور بود. حسرت عمیق مردم و گردشگران از خشک بودن این رود در بیشتر ایام سال حکایت تلخی است که سال‌هاست ادامه داشته و گویا قصد تمام شدن ندارد.
آن‌طور که یک کارشناس میراث فرهنگی گفته قطع بودن جریان آب در زاینده‌رود به سازه سی‌وسه پل و پل خواجو آسیب می‌زند و از سوی دیگر جاری نبودن آب در مسیر رودخانه مساله فرونشست در اصفهان را تشدید کرده و خطر تخریب بنا‌های تاریخی و شهری اصفهان را بیش از پیش می‌کند.
در کنار تمام این‌ها تصاویر و ویدئو‌های تبلیغاتی که اصفهان را به عنوان برند گردشگری ایران به جهانیان معرفی می‌کنند، بیشتر با تکیه بر وجود آب و انعکاس تصاویر پل‌های تاریخی اصفهان منتشر شده‌اند و وقتی گردشگری خارجی یا داخلی به این شهر سفر کرده و با زمین بی‌آب و ترک خورده مواجه می‌شود، تصویر ذهنی‌اش فرو می‌ریزد. طبیعی است ادامه روند کنونی می‌تواند ضربه‌ای جدی به گردشگری اصفهان وارد کرده و موجب ریزش گردشگران ورودی به این شهر و حتی به ایران شود.
بی‌توجهی به برند گردشگری ایران و غفلت از اهمیت جاری بودن آب در زاینده‌رود، اما در حالی اتفاق می‌افتد که اصفهان تاریخی همواره طرف توجه چهره‌های فرهنگی مهم و بین‌المللی بوده و حتی «پاسکال مرسیه» نویسنده سرشناس آلمانی در مهم‌ترین اثر خود یعنی «قطار شبانه به لیسبون» زیبایی‌های تاریخی و شکوه اصفهان را می‌ستاید. در حال حاضر، اما بیم آن می‌رود که این ستایش‌ها از اصفهان، زاینده‌رود و میراث تاریخی آن، به سبب برخی سوء‌مدیریت‌ها بی‌نتیجه شده و امکان بهره‌مندی از ظرفیت‌های بالای ایجادشده در حوزه گردشگری اصفهان از دست برود.
اثرات منفی قطع آب زاینده‌رود
جدای از اثرات مخرب زیست‌محیطی قطع و وصل‌های مکرر آب زاینده‌رود، این روند بر میراث فرهنگی این شهر تاریخی اثرات منفی قابل‌توجهی دارد.
محمدمهدی کلانتری- دبیر پویش ملی نجات بافت‌های تاریخی ایران- درخصوص پیامد‌های قطع و وصل‌های مکرر آب زاینده‌رود بر میراث فرهنگی و بافت تاریخی این شهر گفت: خشک بودن زاینده‌رود از چند جنبه به زیان میراث فرهنگی و گردشگری اصفهان است. در مرحله نخست سازه پل‌های تاریخی اصفهان از آنجایی که با ملات ساروج ساخته شده‌اند و ساروج یک ملات آب‌دوست است، باید به صورت غرقاب باشد تا مقاومت خود را حفظ کند. زمانی که ساروج در مجاورت آب نباشد به مرور خشک شده و ترک بر‌می‌دارد؛ بنابراین در مرحله نخست خشک بودن زاینده‌رود به سازه پل‌های تاریخی آسیب می‌زند و این موضوع مهمی است. توجه داشته باشید که این خشک شدن دائم یا صرفا جاری شدن یک‌ماهه آب برای مصارف کشاورزی، نمی‌تواند نیاز موجود پل‌های تاریخی اصفهان را برطرف کند. در واقع خشک شدن و پرآب شدن مداوم و چندباره زاینده‌رود در طول سال هیچ تاثیر مثبتی نداشته و روند تخریب ادامه پیدا خواهد کرد.
وی ضمن اشاره به تاثیر خشکی زاینده‌رود بر بروز فرونشست در شهر اصفهان گفت: وجود آب در زاینده‌رود باعث می‌شود آبخوان اصفهان در لایه‌های زیرین پرآب باشد؛ زمانی که زاینده‌رود خشک باشد، سطح آب‌های زیرزمینی و آبخوان پایین می‌آید و لایه‌های خاک روی همدیگر نشست کرده و تحکیم می‌یابند. نتیجه این فرآیند آن است که در بسیاری از مناطق با فرونشست یک‌باره خاک و زمین مواجه می‌شویم. نمونه این شیار‌های مربوط به نشست خاک در خارج از شهر اصفهان دیده شده و در شهر نیز آثار محدودی از فرونشست را می‌بینیم؛ هرچند هنوز این روند باعث تخریب کامل یک اثر تاریخی نشده است. با توجه به روند فعلی هیچ بعید نیست که یک‌چنین اتفاق ناگواری در اصفهان بیفتد و یک گودال عظیمی باز شده و هر آنچه روی زمین یک محدوده است، تخریب و نابود شود.
کلانتری ضمن اشاره به تاثیر منفی خشک بودن زاینده‌رود بر گردشگری اصفهان افزود: وجود زاینده‌رود و جاری بودن آب در آن موجب رونق گردشگری در اصفهان می‌شود. گردشگری که به اصفهان رفته و با آثار تاریخی این شهر که در گذشته در جوار آب بوده و امروز در جوار خاک خشک است مواجه می‌شود، خواه ناخواه دلسرد می‌شود. به هر روی یکی از جاذبه‌های اصفهان تاریخی همین وجود زاینده‌رود و جاری بودن آب در آن است، بنابراین نبود آب در این رود تاریخی گردشگری را نیز با مخاطره مواجه می‌کند. توجه داشته باشید در همان زمان‌های محدودی که اعلام شده آب در زاینده‌رود جاری می‌شود با انبوه گردشگرانی مواجه می‌شویم که از سراسر ایران می‌آیند تا آثار تاریخی اصفهان را در جوار زاینده‌رود ببینند. طبیعتا اگر این جریان دائمی باشد در طول سال با چنین استقبال گردشگر بالایی مواجه خواهیم بود.
گردشگری اصفهان در مخاطره
نبود آب در زیر سی و سه پل و پل خواجو فرصت گوش سپردن به نوای دلنشین گذر آب و تماشای انعکاس سازه‌های تاریخی در زاینده‌رود را از مردم گرفته و همین امر طبیعتا تصویر ساخته شده در ذهن گردشگران از اصفهان را مخدوش می‌کند.
میلاد نایینیان فعال گردشگری و تورگردان درخصوص اثرات قطع شدن جریان آب زاینده‌رود در بیشتر مقاطع سال بر گردشگری اصفهان گفت: باید در نظر داشت که تمام آن زیبایی و سازه‌های زیبایی که در دوره صفویه در اصفهان ایجاد شده است همگی حول محور زاینده‌رود هستند. اگر قرار باشد زاینده‌رود در قلب بافت تاریخی اصفهان جاری نباشد با توجه به اینکه اصفهان شهر شماره یک گردشگری ایران است با ریزش گردشگر خارجی مواجه می‌شویم و در گام بعد شاید گردشگران داخلی خود را هم از دست بدهیم.
نایینیان ضمن تاکید بر این نکته که اصفهان به عنوان برند گردشگری ایران شناخته می‌شود، ادامه داد: اصفهان و شیراز برند‌های گردشگری ایران و گل سرسبد گردشگری کشور محسوب می‌شوند و به نظرم هرچقدر به این دو شهر توجه داشته باشیم و روی آن‌ها کار کنیم باز هم جای کار وجود دارد. چنانچه زاینده‌رود پرآب باشد جریان گردشگری راحت‌تر برقرار می‌شود و خیلی زود هزینه‌ای که (برای تامین آب) شده از محل حضور گردشگر به خزانه دولت بازمی‌گردد. از سوی مقابل اگر به مشکلات این برند‌های گردشگری توجه نکرده و چالش‌های آن‌ها را مرتفع نکنیم زیان این برخورد گریبانگیر خودمان خواهد شد.
این راهنمای گردشگری درخصوص واکنش گردشگران خارجی و داخلی که با خشکی مسیر زاینده‌رود مواجه می‌شوند، گفت: گردشگران خارجی عموما تصاویر بازتاب نور در زاینده‌رود در شب را دیده‌اند و به نظرشان فلسفه سی و سه پل و پل خواجو با این رود معنا پیدا می‌کند، لذا زاینده‌رود به نوعی هویت تاریخی اصفهان را بازگو می‌کند و وقتی زاینده‌رود نیست انگار یک جای کار می‌لنگد و گردشگر از دیدن این سازه‌های تاریخی بدون وجود رود هویت‌ساز اصفهان به رضایت مورد نظر خود دست نمی‌یابد.
نایینیان در خاتمه ابراز کرد: «به نظرم درخصوص مساله زاینده‌رود باید به بحث امنیت سازه‌ای ساکنان شهر اصفهان نیز توجه داشت. در نظر داشته باشید که بافت تاریخی اصفهان به گونه‌ای ساخته شده که این روان بودن آب و تامین آب‌های زیرزمینی در آن مدنظر قرار گرفته است. در این مدت که زاینده‌رود روان نبوده و سال‌های بی‌آبی داشته، بخش تاریخی شهر اصفهان دچار فرونشست شده است. همین مساله فرونشست برای تمام آثار تاریخی اصفهان و منطقه جلفا یک چالش و زنگ خطر جدی محسوب می‌شود.»
باتوجه به آنچه در خبر‌ها مطرح شد به نظر می‌رسد که قرار است آب زاینده‌رود به صورت کامل منحرف شده و برای مقاصد کشاورزی استفاده شود، اما با توجه به آنچه در این گزارش ذکر شد و نیز با نظر به تاثیر غیرقابل انکار زاینده‌رود بر گردشگری و میراث فرهنگی اصفهان این ایده کنونی، صحیح نیست. به هر حال اصفهان برند گردشگری ایران و ویترین کشور به حساب می‌آید و باید الزامات این شهر در حوزه گردشگری مد نظر مسوولان و سیاستگذاران قرار گیرد.
