شورای عالی انقلاب فرهنگی تصمیم گرفته از سال ۱۴۰۳ نام دو آیین ایرانی یعنی شب یلدا و چهارشنبه سوری را تغییر دهد؛ دیدار در گفت‌وگو با بابک دربیکی، فعال فرهنگی و استاد سابق دانشگاه آزاد اسلامی تاثیرات این تصمیم را بررسی کرد.
دیدارنیوزـ نسرین نیکنام: قرن‌هاست که نام‌هایی مانند آیین چهارشنبه سوری، شب یلدا، نوروز باستانی و رسوم زیبای دیگر در برگ برگ تقویم ایرانی جا خوش کرده بودند و هر کدام در پشت این نام‌ها کوهی از تاریخ و فرهنگ و ادب ایرانی را یدک می‌کشیدند اما حالا قرار است شب یلدا را با نام "روز ترویج فرهنگ میهمانی و پیوند با خویشان" و روز چهارشنبه سوری را با عنوان "روز تکریم همسایگان" بشناسیم و حالا اینکه آیا این تغییر نام مسبوق به سابقه بوده یا خیر یا اساسا این تغییر نام‌ها چه تاثیری بر تاریخ و فرهنگ ایرانی دارد را با بابک دربیکی، فعال فرهنگی و استاد سابق دانشگاه آزاد اسلامی مطرح کردیم که می‌خوانید.
استاد سابق دانشگاه آزاد اسلامی معتقد است: از همان ابتدای پیروزی انقلاب تلاش برای تغییر نام‌های ملی توسط جریان‌های افراطی صورت گرفت؛ این تلاش‌ها به ویژه با تبلیغات ضد ملی صِرف، به مسائل و رویکرد امت گرایانه به جای ملی گرایانه، اوج گرفت.
بابک دربیکی با اشاره به اینکه بسیاری از مناسبت‌های ملی از تقویم حذف شدند، می‌گوید: بسیاری از مظاهری که به ایران پیش از اسلام مربوط بودند، نه تنها مورد بی مهری قرار گرفته، بلکه تلاش مجدانه‌ای برای مقابله با آن‌ها نیز صورت گرفت.
او ادامه داد: درباره شب یلدا، چون بروز و نمود بیرونی چندانی نداشت و در منازل بود، مسئله‌ای ایجاد نکرد، اما داستان چهارشنبه سوری از همان ابتدای پیروزی انقلاب به یک چالش مهم خیابانی تبدیل شد و اگر مقاومت خیابانی جوانان نبود، این جشن قطعا از بین رفته بود. به نظرم بازتاب خشونت باری که از این جشن می‌بینیم، واکنش به همان برخورد تندی است که که از روز‌های اولیه پیروزی انقلاب با این جشن شد.
دربیکی با تاکید بر اینکه گرچه بسیاری از این رویکرد‌ها بعدا و به ویژه پس از پایان جنگ تحمیلی تا حدی تعدیل شدند، می‌افزاید:، اما برخی از آن‌ها به ویژه جشن‌های ایرانی – به جز نوروز - همچنان با بی مهری و بی توجهی مواجه شدند و تلاش شد تا جشن‌ها و عزاداری‌های دیگر، جایگزین مناسبت‌های ملی شده و یا حتی آیین‌های تاریخی شیعه، به علت رویکرد حمایتی به آن‌ها برجسته شدند.
این فعال فرهنگی می‌گوید: درباره نوروز هم به دلیل آن که نفوذ این آیین کهن در بین آیین‌های ایرانی و در منطقه بسیار قوی بود، کاری از پیش نرفت و تلاش کردند به جای حذف، آن را به شکل کلی حفظ کرده، از این رو اگر ریشه‌های عمیق نوروز در بین همه ایرانیان از کردستان و آذربایجان، تا اصفهان و بوشهر و مازندران و بلوچستان و خراسان، و همینطور در قفقاز و ماوراءالنهر و آسیای صغیر نبود، مطمئن باشید آن را هم از بین می‌بردند.
این استاد سابق دانشگاه آزاد اسلامی با اشاره به اینکه تغییر نام یک مناسبت ملی بدون توجه به ماهیت و هویتش، یعنی مقابله با آن، تصریح می‌کند: این یک خیابان یا یک محله تازه تاسیس در بیابان و بدون هیچ ریشه فرهنگی و یا جغرافیایی نیست؛ زیرا یک آیین ملی، ریشه در باورها، روابط فرهنگی و اجتماعی یک جامعه دارد. یلدا و چهارشنبه سوری در عین ریشه‌های بسیار کهن ملی، کارکرد‌های اجتماعی و فرهنگی دارند.
این فعال فرهنگی این را هم اضافه می‌کند که این آیین ها، جزئی از هویت یک ملت است و از سوی دیگر تاریخ یک ملت فقط یک برش از آن نیست ما تاریخ قوی و غرور آفرینی قبل از اسلام و بعد از آن هم داریم که بخش‌هایی از این تاریخ به ریشه‌های اسلامی مربوط است.
دربیکی ادامه می‌دهد: نمی‌توان بخشی از تاریخ یک ملت بزرگ چند هزار ساله را به سلیقه و رویکرد افراط گرایانه افراد از بین برد؛ تجربه نشان داده هویت یک ملت با هفت هزار سال تمدن و یک گستره مهم تمدنی و فرهنگی‌ای که از هم‌افزایی و تعامل ساکنان تاریخی‌اش اعم از خراسانی و آذربایجانی، عرب و بلوچ، کرد و گیلک، لر و بختیاری و ده‌ها فرهنگ متمدن دیگر شکل رفته و امروز فرهنگ ایرانی نامیده می‌شود، را نمی‌توان به سادگی از بین برد.
به گفته این استاد سابق دانشگاه، متاسفانه این رویکرد به هویت ملی ایرانیان، در کوتاه مدت تنها باعث ایجاد چند‌دستگی در بین ملت ایران و ایجاد تنش‌های مختلف می‌شود؛ و از طرفی رویکرد‌های ملی‌ای که می‌توانند شیعه و سنی، مسلمان و مسیحی و یهودی و زرتشتی و بی دین و با دین را به هم نزدیک کند کمرنگ می‌شود.
