عمارت تاریخی سلماسی دو طبقه است و آدمی را به ۱۶۰ سال قبل می‌برد و همچون پنجره‌ای به تاریخ، امکان دیدن تصاویری از گذشته‌های دور شهر تبریز را فراهم می‌کند. بنای این ساختمان تاریخی که ۸۷۵ مترمربع وسعت دارد با سردری بلند و سکو‌های طرفین و دیوار‌های آجری و نیز با ایوان‌هایی که با ستون‌های گچ‌بری شده تزئین شده‌اند، نمایی از معماری کهن آذربایجان را به نمایش می‌گذارند.
دیدارنیوز: شهر تبریز را باید پایتخت خانه‌های تاریخی ایران دانست. بسیاری از این خانه‌های تاریخی امروز تبدیل به موزه شده‌اند و بازدید از آن‌ها افزون بر تماشای جاذبه‌های معماری، امکان آشنایی با تاریخ و فرهنگ مردمان تبریز را فراهم می‌کند.
یکی از خانه‌های تاریخی تبریز که امروز تبدیل به موزه سنجش شده و تماشای آن جاذبه‌های خاص خودش را دارد، خانه-موزه سلماسی است. این خانه- موزه حکم پلی را دارد که آدمی را با تاریخ تبریز پیوند می‌دهد؛ ستون‌های سفید و بلند، حوض بیضی‌شکل و آبی‌رنگ میانه حیاط و آجرکاری‌های نمای بیرونی در کنار یکدیگر تصویری از خانه‌ای تاریخی در شهر تبریز در اواسط دوران قاجاریه را پیش چشم بازدیدکنندگان به نمایش می‌گذارد.
معماری بنا
عمارت تاریخی سلماسی دو طبقه است و آدمی را به ۱۶۰ سال قبل می‌برد و همچون پنجره‌ای به تاریخ، امکان دیدن تصاویری از گذشته‌های دور شهر تبریز را فراهم می‌کند. حوض خانه، آب‌انبار، مطبخ و اندرونی هر یک با ظرافت و ویژگی‌های هنرمندانه بنا شده‌اند. یکی از بخش‌های اصلی خانه سلماسی تالار زمستان است، این مکان آفتابگیر است و پنجره‌های ارسی آن باعث شده که انعکاسی از طیف رنگ‌های مختلف به داخل خانه تابانده شود. کمی آن سو‌تر تالار پاییزی با پنجره‌های مشبکش خودنمایی می‌کند و قرار گرفتن ساعت‌های تزئینی که هر یک به دوره‌های مختلف تاریخی مربوط هستند جلوه‌ای متفاوت به فضای آن داده‌اند. کمی آن سو‌تر از این تالار پله‌هایی چرخشی بازدیدکنندگان را به زیرزمین و تالار تابستانه هدایت می‌کنند. کنار پله‌های ورودی تالار یک ساعت آفتابی به نمایش گذاشته شده است. اگرچه این ساعت آفتابی در فصل تابستان زمان را با دقت بالایی نشان می‌دهد، اما در فصل زمستان باید برای فهمیدن ساعت یک ساعت و ۲۴ دقیقه از زمان نمایش داده‌شده کسر شود. در کنار این ساعت آفتابی طیف گوناگونی از فسیل‌های سنگی با قدمت زیاد قرار گرفته‌اند. درست روبه‌روی تالار زمستان، تالار بهار قرار گرفته است که با ورود به آن می‌توان تجربه‌ای از هوای مطبوع بهاری را احساس کرد.
در واقع خانه سلماسی با تالار‌هایی که با اسم فصول مختلف سال نامگذاری شده‌اند، امکان بهره‌مندی از هوای چهار فصل را برای بازدیدکنندگان فراهم می‌کند. کمد‌های اتاق‌ها و شومینه‌ها با گچ‌بری‌های زیبا آذین‌بندی شده‌اند. در قسمت زیرزمین خانه سلماسی نیز می‌توان هنر به کار رفته در تلفیق سنگ و آجر روی دیوار‌ها را به نظاره نشست.
بنای این ساختمان تاریخی که ۸۷۵ مترمربع وسعت دارد با سردری بلند و سکو‌های طرفین و دیوار‌های آجری و نیز با ایوان‌هایی که با ستون‌های گچ‌بری شده تزئین شده‌اند، نمایی از معماری کهن آذربایجان را به نمایش می‌گذارند.
آجر‌های به کار رفته در بنا مربوط به تفلیس هستند، دیوار‌های اتاق‌ها نیز تذهیب شده‌اند و آثاری از تذهیب‌های هنرمندانه را می‌توان در شومینه‌ها و دور طاقچه‌ها نیز مشاهده کرد. نقطه اوج هنرمندی معماران، اما مربوط به گچ‌بری‌ها و آیینه‌کاری‌هایی است که در داخل اتاق‌ها کار شده است.
تاریخچه بنا
خانه سلماسی در یکی از پیاده‌راه‌های شهر تبریز یعنی در مقصودیه و در کنج کوچه‌ای قدیمی قرار گرفته است. این خانه قدمتش به اواسط دوره قاجار می‌رسد و مالک آن یکی از تجار مواد غذایی سرشناس در تبریز به نام سلماسی بوده است.
بنا در سال ۱۲۵۳ هجری شمسی ساخته شده و به سبب اهمیت تاریخی و ویژگی‌های معماری شاخص آن از سال ۱۳۷۴ توسط سازمان میراث فرهنگی وقت خریداری شده و از سال ۱۳۸۱ نیز به عنوان موزه سنجش در حال فعالیت است. توجه داشته باشید که خانه- موزه سلماسی یگانه موزه تخصصی حوزه سنجش در کشور است که ابزار‌آلات و ادوات مربوط به سنجش و اندازه‌گیری در آن نگهداری می‌شود.
بازدید از این خانه تاریخی فرصت تماشای معماری قاجاری رایج در تبریز را فراهم کرده و به سبب مرمت مناسب صورت گرفته حال و هوای قدیم تبریز را می‌توان با بازدید از خانه سلماسی به خوبی حس کرد.
اشیای موزه
انواع ابزار‌آلات زمان‌سنج در خانه- موزه سلماسی به نمایش گذاشته شده‌اند و همچنین اسطرلاب‌های مسطح و کره‌های نجومی مربوط به عهد قاجار در آن به نمایش درآمدهاند. ابزار‌آلات به نمایش درآمده در موزه در گذشته برای محاسبات تقویمی و تعیین فاصله میان زمین، خورشید و سیارات به کار گرفته می‌شدند.
افزون بر این موارد قطب‌نما، قبله‌نما و بادنما‌های تاریخی نیز در موزه سنجش قابل مشاهده هستند. اگر از جمله علاقه‌مندان به نجوم باشید باید حتما از تالار دوم موزه سنجش دیدن کنید که تلسکوپ‌های قدیمی ساخت فرانسه در آن به نمایش درآمده است.
در بخش پاییزی خانه سلماسی نیز سه تالار به نمایش ساعت‌های ساخت فرانسه، سوییس و آلمان اختصاص یافته است. برخی از آن‌ها از جنس مفرغ بوده‌اند و روکشی از جنس طلا دارند و بعضی نیز چوبی یا سنگی هستند و می‌توان میناکاری‌های سرامیکی را روی آن‌ها دید.
این ساعت‌ها بین ۱۰۰ تا ۴۰۰ سال قدمت دارند و از انواع ساعت‌های رومیزی، جیبی تا ایستاده و دیواری را شامل می‌شوند. در بخش زیرزمین موزه نیز انواع ترازو‌ها به نمایش گذاشته شده است. از ترازو‌های ظریف زرگری تا ترازو‌های مخصوص خواروبار‌فروشی که تمامی آن‌ها ساخت روسیه هستند، فرصت آشنایی با شیوه‌های سنجش در دوران گذشته را برای بازدیدکنندگان موزه فراهم می‌کند.
جالب است بدانید که ترازو‌های مخصوص سنجش وزن نوزادان و ترازو‌های طبی و آزمایشگاهی نیز در این بخش وجود دارند. در این بخش همچنین مجسمه‌هایی از بقالان و بزازان هم به نمایش گذاشته شده که با دیدن آن‌ها فرصت تماشای تصویری از گذشته مشاغل در آذربایجان را خواهید یافت.
بخشی از خانه-موزه سلماسی به ایستگاه هواشناسی آن مربوط است که ابزار‌های مختلف هواشناسی و زمین‌شناسی همچون باران‌سنج و گونیا‌های مختلف در آن به نمایش درآمدهاند. در این بخش همچنین می‌توانید شاهد اولین نسل ماشین‌حساب‌های هندلی باشید که دیدن آن‌ها خالی از لطف نیست. فراموش نکنید که در اطراف خانه سلماسی جاذبه‌های تاریخی دیگری نیز نظیر موزه آذربایجان، حمام نوبر، خانه حیدرزاده و خانه نیکدل وجود دارند.
در نهایت باید اذعان کرد که بازدید از خانه-موزه سلماسی افزون‌بر امکان آشنایی با ابزار‌های سنجش فرصت تماشای خانه‌ای تاریخی را که با رنگ‌های متنوع آذین شده و جلوه‌ای از شکوه و معماری مهد آذربایجان را به نمایش می‌گذارد فراهم می‌کند.
نادر نینوایی - جهان صنعت
