برگزاری دور دوم انتخابات ترکیه در ۲۸ می ظاهرا به نفع رجب طیب اردوغان رئیس جمهور کهنه‌کار ترکیه است، اما احتمال چندانی نمی‌توان متصور شد که اردوغان شیوه‌های مستبدانه خود را تغییر دهد.
دیدارنیوز ـ سرویس بین‌الملل: این مطلب را با ترجمه اختصاصی دیدار بخوانید با این توضیح که لزوما مطالب درج شده در این مقاله مورد تایید دیدار نیست و تنها جهت اطلاع خوانندگان منتشر شده است.
منبع: شورای روابط خارجی آمریکا
نویسنده: استیون کوک (کارشناس شورای روابط خارجی)
مترجم: حمید رضا بابایی
گرچه اردوغان به دور دوم انتخابات راه یافته، آیا نخستین دور رقابت‌ها برای او پیروزی محسوب می‌شود؟
کمتر از دو هفته تا دور دوم انتخابات ترکیه باقی است که انتظار می‌رود عرصه رقابتیی شدید میان نامزد‌ها باشد. رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه در دور نخست انتخابات در روز یکشنبه، ۴۹.۵ درصد از آراء را کسب کرد تا از تمام امتیازات لازم برای حضور در دور بعدی برخوردار باشد.
این شرایط اردوغان را با اختلاف ۴ درصد، جلوتر از رقیب اصلی‌اش کمال قلیچدار اوغلو قرار داد. سینان اوغانِ ملی‌گرا با کسب حدود ۵ درصد آراء در رتبه سوم رقابت‌ها ایستاد. وی هرگونه حمایت از قلیچدار اوغلو و ائتلاف ملی را رد کرده، زیرا از حمایت حزب کُرد برخوردار است. اگر اوغان به حمایت از اردوغان روی آورد، پیروزی برای قلیچدار اوغلو دشوارتر خوهد شد.
آیا می‌توان روند انتخابات را آزاد و عادلانه دانست؟
بیشترین میزان مشکلات در این دور و انتخابات اخیر ترکیه، پیش از آن که ترک‌ها به پای صندوق‌های رای بروند، بروز کرده است. مثلا در دسامبر ۲۰۲۲، اکرم امام‌اوغلو شهردار استانبول و یکی از رقبای اصلی اردوغان، به اتهام آنچه که توهین به قضات شورای عالی انتخابات نامید شده بود، از حضور در عرصه سیاسی منع و به سه سال زندان محکوم شد. این مساله آشکارا تلاشی بود تا امام‌اوغلو از به چالش کشیدن اردوغان بازبماند. (این پرونده در مرحله استیناف قرار داد و امام‌اوغلو یکی از نامزد‌های مخالفان برای معاونت نخست وزیری است.) قوه قضاییه که در کنترل حزب عدالت و توسعه (AKP) قرار دارد تلاش کرده است حزب دمکراتیک خلق را ممنوع و اعضای عادی آن را برای مدت پنج سال از حضور در عرصه سیاسی منع کند. این حزب از حمایت کُرد‌ها برخوردار است.
دولت علاوه بر بسیج رسانه‌ها (که اکثریت مطلق آن در اختیار حزب عدالت و توسعه قرار دارد) برای تبلیغ رئیس جمهور اردوغان و حزب عدالت، از زبان تهدید هم استفاده کرده است تا ثابت کند روایت‌های رئیس جمهور غیرقابل چالش هستند. تنها یک روز پیش از انتخابات، مقامات ترک از توییتر خواستند مطالب برخی حساب‌های کاربری را مسدود کند و تهدید کردند در غیر این صورت خدمات توییتر در این کشور ممنوع خواهد شد. به نظر می‌رسید حساب‌های مدنظر به مخالفان رئیس جمهور و حزب حاکم تعلق داشته باشد که دنبال کنندگان فراوانی دارند.
در زمان رای‌گیری، مقامات حزب عدالت و توسعه تعداد زیادی از آراء را در مناطقی که ظاهرا مخالفان در آن از حمایت گسترده برخوردار بودند، باطل کردند. مشخص نیست که آیا آراء مورد نظر محاسبه شده بودند یا خیر.
نگرانی عمده رای دهندگان چه مسایلی بود و اهداف سیاسی دو نامزد اصلی چه بود؟
دشوار بتوان با اطمینان به این سوالات پاسخ داد. بسیاری از تحلیل‌گران بر چالش‌های اقتصادی ترکیه متمرکز شده‌اند، به ویژه بحران لیر و نرخ بالای تورم. واکنش کُند دولت به زلزله ۶ ریشتری ماه فوریه نیز هست. البته مساله توانایی‌های مالی مهم است، ولی قلیچدار اوغلو بر بازگشت ترکیه به نظام پارلمانی و دمکراسی تاکید کرده است. ترکیه پیشتر ترکیبی از نظام پارلمانی-ریاست جمهوری داشت و یک دمکراسی مستحکم نبود. اما قلیچدار اوغلو معتقد است با توجه به رویکرد "شدیدا مستبدانه اردوغان در یک دهه گذشته یا فراتر از آن"، دادن وعده برای چنین تغییر بنیادین، با اقبال شدید مواجه خوهد شد.
قلیچدار اوغلو همچنین وعده داده است در اداره کشور از رویکردی آرام‌تر بهره خواهد برد که کمتر پدرسالارانه باشد.
اردوغان در مبارزات انتخاباتی خود بر تداوم رویکرد کنونی، تداوم بی‌ثباتی در صورت پیروزی مخالفان و مسایل هویتی متمرکز بوده است. در هفته‌های منتهی به دور نخست انتخابات، اردوغان با تاکید بر ارزش‌های مذهبی و خانواده، علیه هم‌جنس گرایی به شدت موضع گرفت.
مشکلات اقتصادی کشور چقدر جدی است؟
ترکیه از حدود چهار سال گذشته تاکنون درگیر بحران ارزی بوده است. در بین سال‌های ۲۰۱۸ و ۲۰۲۱، بهای لیر واحد پول این کشور حدودا ۵۰ درصد کاهش یافت؛ و در دوازده ماه بین ژانویه ۲۰۲۱ و ژانویه ۲۰۲۲، لیر ۸۳ درصد ارزش خود را از دست داد. راهکار مقابله با کاهش بهای پول ملی و تورم ناشی از آن، افزایش میزان بهره‌ها از جانب بانک مرکزی ترکیه است. گرچه این بانک قرار است مستقل باشد، ولی اردوغان به شدت با افزایش بهره‌ها مخالف است. وی برای بازداشتن بانک مرکزی از افزایش بهره‌ها اعمال نفوذ کرده و ترجیح داده است به راهکاری غیرمتعارف روی آورد که به نظر وی رشد اقتصادی مبتنی بر صادرات را درپی خواهد داشت. وی نگران است که افزایش بهره‌ها به طبقه میانی ترکیه که مهم‌ترین پایگاه حامی وی هستند، آسیب برساند. گرچه این طبقه از مردم ترکیه درحال تجربه مشکلات اقتصادی فراوان ناشی از افزایش تورم هستند که به گفته منابع رسمی نرخ آن به ۸۸.۵ درصد رسیده است.
اگر اردوغان برنده دور دوم انتخابات باشد، آیا باید منتظر تغییرات عمده سیاست‌ها باشیم؟
ظاهرا این مساله بعید است. اردوغان دوست دارد پیروزی‌های انتخاباتی خود را به عنوان اقتدار (مهم نیست که نتایج رقابت‌ها چقدر نزدیک هم بوده است) و علامتی از تایید سیاست‌هایش ببیند. حل مشکلات اقتصادی، مهم‌ترین مساله است و انتظار می‌رود رئیس جمهور برای این منظور رویکردی متعارف را دنبال کند. اما پیروزی وی احتمالا رهبر ترکیه را متقاعد خواهد کرد که این شکل از رویکرد مردم پسند اقتصادی، کارآمد است. برخی شاید معتقدند این بهترین زمان برای تغییر مسیر اقتصادی است، ولی اردوغان بعید است تسلیم چیزی بشود که آن را "لابی نرخ بهره" می‌خواند.
در حکومت بعدی اردوغان، سیاست خارجی نیز احتمالا به همین شکل ادامه خواهد یافت. ترکیه در خصوص روسیه و اوکراین راهبرد منطقه خاکستری اتخاذ خواهد کرد، روابط خود را با کشور‌های خلیج فارس گسترش خواهد داد تا آن‌ها را به سرمایه گذاری در ترکیه ترغیب کند، از روابط رو به گسترش خود با اسرائیل استفاده خواهد کرد تا موقعیت ترکیه را نزد آمریکا بهبود دهد، در تلاش آشکار برای منزوی کردن یونان، روابط خود را با مصر بهبود خواهد داد؛ گرچه مناسبات آتن و آنکارا بعد از زلزله فوریه ۲۰۲۳ به صورت چشمگیر بهبود یافت. ترکیه همچنین به دنبال تعریف مجدد روابط با آمریکا خواهد بود.
عادی سازی روابط با سوریه و بازگرداندن آوارگان سوری به وطن شاید هرگز به این اندازه ضروری نبوده است، به خصوص با توجه به این که این مساله مدنظر مخالفان ترکیه بود که اردوغان آن را به نفع خود مصادره کرد، زیرا بسیاری از مردم طرفدار آن بوده‌اند.
اولویت‌های سیاست خارجی قلیچدار اوغلو بسیار دشوارتر از آن است که بتوان آن‌ها حدس زد. فراتر از عادی سازی روابط با بشار اسد رئیس جمهور سوریه و بازگرداندن آوارگان سوری به وطن. وی می‌خواهد مذاکرات با اتحادیه اروپا را با هدف عضویت ترکیه در این اتحادیه، احیاء کند، اما در خصوص مساله قبرس موضعی سرسخت گرفته است. وی در خصوص جنگ اوکراین موضعی اتخاذ نکرده است که بیانگر تغییری چشمگیر در موضع ترکیه باشد؛ و درباره روابط با آمریکا نیز سکوت کرده است.
