ستون دیدار در حوزه بین‌الملل به نام «ترکیه، از فراز گالاتا»، تمثیلی است از برج قدیمی گالاتا در استانبول که قرن‌ها دیدبان این کشور بوده و این ستون نیز رسانه‌های ترکیه را رصد و ترجمه برخی مطالب را منتشر می‌کند.
دیدارنیوزـ سرویس بین‌الملل: این مطلب را با ترجمه اختصاصی دیدار بخوانید با این توضیح که لزوما مطالب درج شده در این مقاله مورد تایید دیدار نیست و تنها جهت اطلاع خوانندگان منتشر شده است.
نویسنده: سدات ارگین (پرمخاطب‌ترین ستون نویس ترکیه در حوزه سیاست خارجی)
منبع: روزنامه حریت (میانه‌رو)
مترجم:رضا قنبری/ روزنامه نگار حوزه ترکیه
در شماره اول این رشته یادداشت‌ها برای ارزیابی روابط روسیه و ترکیه در سال‌های اخیر از مثال اوج گرفتن آرام یک هواپیما استفاده کردم. روابطی که در جریان جنگ اوکراین با شتاب بیشتری به هم نزدیک شد. به نظرم برای بررسی روابط ترکیه و آمریکا در سال گذشته هم می‌توان از همین استعاره استفاده کرد. هواپیمایی که در دست اندازی‌های متعدد گیر افتاده و دائما ارتفاعش را از دست می‌دهد!
با نگاهی به روابط دو طرف در سال ۲۰۲۲ به سختی به توان نقطه‌ای روشن یافت. هر چند هنوز استثنا‌هایی هم وجود دارد. کنگره آمریکا در بررسی بودجه دفاعی ملی سال ۲۰۲۳ محدودیت فروش و نوسازی ۴۰ تا ۸۰ فروند اف ۱۶ ترکیه را از متن نهایی خارج کرد. موضوعی که احتمالا تا حدودی شرایط را نرمال‌تر خواهدکرد. اما برای خوشبینی درباره گشایش روابط دو طرف، کمی صبر بیشتر لازم است.
در برنامه دیدار‌های رسمی مقامات عالی رتبه آمریکا در سال ۲۰۲۲ خبری از سفر به ترکیه نبود. از سوی دیگر مقامات سیاسی ترک هم سفر رسمی به آمریکا نداشته اند. تنها چاووش‌اوغلو و بلینکن ماه می‌گذشته جلسات راهبردی دو کشور در نیویوک را پی گرفتند. در مقابل نخست وزیر و وزیر دفاع یونان در ماه می و جولای با مقامات آمریکا در واشنگتن دیدار کردند.
در واقع تماس‌های رسمی مقامات ترکیه و آمریکا تنها به نشست‌های بین‌اللملی محدود می‌شد. چه آنکه نخستین دیدار بایدن و اردوغان در جلسه سران ناتو در مادرید صورت گرفت. دیداری پس از موافقت اولیه ترکیه درباره عضویت فنلاند و سوئد در ناتو که بیشتر حول مسئله فروش اف ۱۶ آمریکا می‌چرخید. بایدن و اردوغان پس از آن در اجلاس جی ۲۰ اندونزی با هم دیداری کوتاه داشتند. هرچند اتفاقات پس از این اجلاس بیشتر توجه‌ها را جلب کرد. پس از اصابت موشک به لهستان بایدن به جای دعوت از رئیس جمهور ترکیه، کیشیدا رهبر ژاپن را به جلسه اصظطراری ناتو در بالی فرا خواند. اردوغان هم در واکنش اظهار داشت: احتمالا فرصت تماس وجود نداشته است، هرچند موضوع مهمی نبوده و نباید سراغ کار‌های بی اهمیت برویم. اتفاقاتی که به عقیده ناظران، عمق بحران بی اعتمادی بایدن به ترکیه را نشان می‌دهد.
یکی از نقاط ضعف روابط دو کشور عدم نیاز آمریکا برای حفظ تعادل دیپلماتیک در رفتار با ترکیه و یونان است. فرش قرمز برای نخست وزیر یونان در سفر به واشنگتن در حالی که میتسوتاکیس در جریان سخنرانی اش در کنگره، ۳۷ بار مورد تشویق قرار گرفت نشانه‌هایی از این ماه عسل شیرین است. چه آنکه آمریکا برای مقابله با محدودیت عبور و مرور کشتی هایش در تنگه‌های ترکیه در پی تقویت ظرفیت نظامی بندر گالیپولی یونان و ایجاد گذرگاه نظامی برای لجستیک تجهیزات به شرق اروپا از این منطقه است.
رفع تحریم‌های نظامی قبرس جنوبی و آغاز آموزش نظامیان این کشور از دیگر اقدامات آمریکا در فاصله گرفتن از سیاست تعادل است. به هرحال در مثلث آمریکا، ترکیه و یونان عقربه قطب نمای غربی‌ها دائما به سمت یونان می‌چرخد. واقعیتی که با بعضی حمایت‌های خفیف و موضعی واشنگتن از آنکارا تغییر نخواهد کرد.
به غیر از موضوع یونان دو کشور در رفع بقیه مشکلات مزمن دیگر هم پیشرفت چندانی نداشته‌اند. مثلا فتح‌الله گولن و عادل اوکسوز از رهبران کودتای ۲۰۱۶ همچنان در پنسیلوانیای آمریکا اقامت دارند و علی‌رغم تمام درخواست‌های ترکیه، آمریکا همچنان بدون هیچ محدودیتی از نیرو‌های نظامی مرتبط با پ ک ک در شمال سوریه حمایت‌ها می‌کند. یکی دیگر از حوادث ناگوار به جا مانده از سال ۲۰۲۲ بمباران اطراف تاسیسات نظامی آمریکا در شمال سوریه توسط نیروی هوایی ترکیه بود. چه آنکه در طول این مدت رهبران ایالات متحده با صرف انرژی فراوان با هرگونه عملیات نظامی تازه در این منطقه مخالفت کردند.
بخش مهمی از پرونده روابط دو کشور در سال گذشته به نحوه پایان یافتن پرونده مذاکرات اف ۱۶ اختصاص داشت. زیرا یونان پیش از ترکیه مذاکرات خرید هواپیما‌های رافال را از فرانسه آغاز کرده و اگر ترکیه برنامه آماده‌سازی ناوگان هوایی‌اش را به موقع پیش نبرد در چند سال آینده تعادل نظامی منطقه اژه به نفع یونان تغییر خواهد کرد. با آنکه ترکیه در خواست فروش هواپیما‌های اف ۱۶ را در تاریخ ۳۰ سپتامبر ۲۰۲۱ به دولت آمریکا تسلیم کرده، اما بایدن هنوز برای شروع روند واگذاری آن‌ها با کنگره، نامه‌نگاری نکرده است. البته با برداشتن محدویت فروش این هواپیما به طرف ترک از سوی قانون بودجه ملی، تا حدی از نگرانی‌ها کاسته شده، ولی برای به نتیجه رسیدن این جریان موافقت کنگره هم لازم است. ساختمانی که متاسفانه بخش بزرگی از ساکنانش در کنار یونان قرار گرفته‌اند؛ بنابراین باید دید دولتمردان و کنگره آمریکا اراده سیاسی لازم را برای عبور از این بحران نشان خواهند داد؟ زیرا در صورت به خطر افتادن پروژه اف ۱۶ احتمالا روابط رو به کاهش دو طرف به یک بحران وارد می‌شود.
در بررسی روابط آمریکا و ترکیه نحوه گفتمان رهبران دو کشور هم مهم است. در حالی که حدود دو سال از تغییر رئیس جمهور آمریکا می‌گذرد، اما هنوز روابط کاری رهبران دو طرف با انتظارات اردوغان فاصله زیادی دارد. چه آنکه بایدن، چون ترامپ از ایجاد کانال مستقیم تلفنی با ترکیه سر باز زد و ریس جمهور ترکیه بار‌ها ناراحتی‌اش را از این موضوع در رسانه‌ها اعلام کرده است. به همین خاطر بایدن با راه اندازی مکانیسم گفتگو‌های استراتژیک سعی در برداشتن گام‌های در جهت بهبود روابط داشت. تلاش‌های که کارایی مورد انتظار را به بار نیاورد.
نکته قابل توجه آنکه حتی جنگ داغ شرق اروپا هم نتوانسته به روابط سرد ترکیه و آمریکا چشم انداز تازه‌ای ببخشد. از سوی دیگر، ادامه سنگ اندازی ترکیه در راه ملحق شدن فنلاند و سوئد به ناتو احتمالا در نوع نگاه رهبران آمریکا نسبت به ترکیه مشکلاتی تازه بیافریند. هم زمانی تقویت روابط اقتصادی ترکیه و روسیه با افزایش انتقادات نسبت به نقش میانبر ترکیه در مقابله با تحریم‌های غرب علیه روسیه حساسیت‌ها نسبت به آنکارا را بیشتر کرده است. با کنار هم قرار دادن این مشکلات و نزدیک شدن به موسوم انتخابات ریاست جمهوری ترکیه چشم انداز‌های مبهم روابط دو کشور بهتر آشکار خواهد شد.
