استارلینک، تجارت جدید کاسبان vpn و تحریم؟!

دیدارنیوز ـ اسفندیار عبداللهی: از روزی که در ایران بحث فیلتر کردن مطرح شد، تنها ابزار دور زدن این اقدام حاکمیتی استفاده از فیلتر شکن بود. مردم ایران هم آموختند که چگونه به اینترنت جهانی راه یابند، به گونه‌ای که گاه در رتبه اول جهان از نظر استفاده از vpn قرار می‌گیرند. از آن سو، اما مانند کاسبان تحریم - که تجارت خود را بر تحریم‌های غرب علیه ایران بنا کرده بودند- یک صنف کاسب جدید ظهور کرد که اینبار ممانعت دولت از دستیابی مردم به اینترنت جهانی، بازار آن‌ها را داغ و پر رونق کرده است و به نظر می‌رسد کاسبان فیلتر از همان قبیله کاسبان تحریم باشند.

روزنامه جمهوری اسلامی درباره کاسبان تحریم نوشته بود: «کاسبان داخلی تحریم که خوب می‌دانند برای دور زدن تحریم‌ها نیاز به عدم شفافیت است؛ و این عدم شفافیت در بروکراسی و مبادلات مالی می‌تواند دستاویز مناسبی برای سودجویی هرچه بیشتر آن‌ها باشد».

همانگونه که کلمه برجام اولین بار از زبان محمد جواد ظریف خارج شد، رییس او حسن روحانی رییس جمهور سابق جمهوری اسلامی هم اصطلاح کاسبان تحریم را خلق کرد. منظور او از کاسبان تحریم کسانی بود که به انحاء مختلف مانع توافق هسته‌ای ایران با آمریکا و دیگر طرف‌های برجام بودند و بیشتر این افراد در دولت‌های محمود احمدی‌نژاد، سیدابراهیم رییسی و مجلس‌های نهم، دهم و یازدهم فعال بوده یا هستند.

کاسبان مد نظر حسن روحانی امروز اکثریت نمایندگان مجلس شورای اسلامی را تشکیل می‌دهند. پیروان مرحوم مصباح یزدی در جبهه پایداری، یاران محمود احمدی‌نژاد، یاران محمدباقر قالیباف و مسئولان سابق و کنونی آستان قدس رضوی، که در دولت سیزدهم سید ابراهیم رییسی سهام دارند، مواضع روشنی در مورد برجام و مذاکره با آمریکا داشتند و رفتارهای آنها در تاریخ سیاسی ایران ثبت و ضبط شده است. البته بعد از استقرار رییسی در پاستور همین کاسبان تحریم خود مسئول مذاکرات برای رفع تحریم‌ها شدند که به نظر بزرگترین نقض غرض آشکار در عرصه سیاسی ایران را به وجود آورند.

کاسبی بزرگ و به ظاهر غیر قانونی دیگر، بازار داغ وی‌پی‌ان فروشی است که در سطح کشور به راحتی رواج دارد و برای هر کاربر در ماه بسته به برند vpn از ۲۰۰ تا ۲ میلیون تومان آب می‌خورد، علاوه بر این بخش زیادی از مردم از فیلتر شکن‌های مجانی (Free filter breaker)، ولی ضعیفی استفاده می‌کنند که سود خود را از تبلیغات موجود در آن و مصرف اینترنت کاربران بر می‌دارند.

آقازاده وی‌پی‌ان فروش!

۱۴ شهریور ۱۴۰۱ مهدی خزعلی (برادر انسیه خزعلی) در گفتگو با سرویس سیاسی دیدارنیوز خبر مهاجرت حمیدرضا رضازاده فرزند انسیه خزعلی معاون زنان سید ابراهیم رییسی را تایید کرد. به دنبال انتشار این خبر دیدار، رسانه‌های داخلی و خارجی بیش از پیش بر این خانواده متمرکز شدند و در اظهارات بعدی نزدیکان خانم انسیه خزعلی مشخص شد که فرزند او، علاوه بر اینکه چندین سال در کانادا زندگی می‌کند و فرزند او در آنجا به مدرسه می‌رود، به شغل شریف vpn فروشی مشغول است! شغلی که مادرش از آن به عنوان فعالیت دانش بنیان فرزند یاد کرده بود.

کاربران به جستجوی سوابق حمید، آقازاده انسیه خزعلی پرداختند و بعضی کاربران اینترنت ادعا کردند حمید رضازاده پسر انسیه خزعلی که در کانادا به سر می‌برد، در شرکت نرم‌افزاری بترنت «betternet» مشغول به کار است. جست‌وجو‌ها نشان می‌داد شرکت betternet در حوزه وی‌پی‌ان و فیلترشکن فعالیت می‌کند.

توضیح درباره اینکه حمید رضازاده در شرکت «بترنت» فعالیت دارد، در پرفایل خود او هم ذکر شده بود، اما بعد از اینکه مشخص شد این شرکت در کار فروش فیلترشکن است، او پروفایل خود را غیرفعال و رزومه‌اش را مخفی کرد.

حال که طبق اخبار و گزارش‌های رسمی و غیر رسمی برخی از فرزندان مسئولان دولت رئیسی در تجارت فیلترشکن هستند و همین خاستگاه، معروف به کاسبان تحریم بودند، شاید بخشی مشخصی از بازار پر درآمد vpn را هم در اختیار داشته باشند. این در حالی است که همین افراد خود مدافع فیلتر کردن برخی از سایت‌ها و اَپ‌های محبوب کاربران ایرانی بوده و هستند و مثلا از سال‌ها پیش تا کنون از فیلتر شدن تلگرام، توییتر، یوتیوب، اینستاگرام و واتساپ استقبال کرده و در عین حال همه آنها، از پلتفرم‌هایی که خودشان فیلتر کرده‌اند، استفاده می‌کنند. این رفتار‌های کاسب کارانه و استاندارد‌های دوگانه، انسان را به شک وا می‌دارد و این سوال را به ذهن متبادر می‌کند که آیا همین جنس افراد و این خاستگاه معروف، ممکن است در تجارت تجهیزات ماهواره‌های اینترنتی از جمله استارلینک هم ورود کنند یا دست داشته باشند؟

در حالی که ایلان ماسک گفته بود فقط ۱۰۰ دستگاه گیرنده استارلینک در ایران فعال است، رئیس اتحادیه دستگاه‌های مخابراتی با نقل‌قول از یک مقام مسئول گفت ۸۰۰ دستگاه اینترنت ماهواره‌ای استارلینک در ایران فعال است.

«مهدی محبی»، رئیس اتحادیه دستگاه‌های مخابراتی ارتباطی و لوازم جانبی تهران در گفتگو با تسنیم، فروش تجهیزات اینترنتی ماهوار‌های استارلینک در تهران را تأیید کرد و گفت: «خرید و فروش این کالا غیرقانونی است.»

محبی دستگاه‌های فعال استارلینک در ایران را به نقل از یک مقام مسئول تا ۸۰۰ عدد عنوان کرد و افزود: «ورود این دستگاه‌ها به‌صورت قاچاق است و به همین علت امکان استفاده از این دستگاه رشد زیادی خواهد داشت.» او با بیان اینکه جلوگیری از فعالیت دستگاه‌های استارلینک در حوزه وزارت ارتباطات است، از دستگاه‌های مربوط خواست تا ورود این تجهیزات به کشور را مدیریت کنند.
اواسط مردادماه سال گذشته که اینترنت ماهواره‌ای بر سر زبان‌ها افتاده بود، همین آقای محبی هشدار داده بود که اگر خود دولت تجهیزات استارلینک را وارد نکند، قاچاقچیان این کار را می‌کنند و اکنون این کار به آرامی در حال انجام است و مشخص نیست چه کسانی و کدام گروهِ معافِ! از عواقب حقوقی، در حال مدیریت و بهره برداری از بازار جذاب و گران استارلینک هستند؟ آیا باز همان کاسبان تحریم و vpn که از هفت دولت آزادند، این بازار قاچاق و غیر قانونی را در اختیار خواهد گرفت؟ پاسخ به این پرسش گرچه نمی‌تواند قطعی و متقن باشد، اما با تجارب، مطالعات و مشاهداتی که وجود دارد، ناخواسته انگشت اشاره به سمت خاصی نشانه می‌رود و شاید نیاز به زمان بیشتری باشد که گوشه‌ای از پرده حجاب کاسبان اصلی تجهیزات ماهواره استارلینک نیز کنار زده شود.