خراسان شمالی اگرچه در اخبار می‌خوانید که ایران تأمین‌کننده ۹۰ درصد زعفران دنیا است، اما از آنجا که راه قاچاق باز است لذا سود کاشته ایرانی‌ها به جیب خارجی‌ها می‌رود و زعفران‌کاران، همچنان مظلوم واقع شده‌اند.
دیدارنیوز: مشکلات بسیاری از جمله خشکسالی، افزایش هزینه‌ها و سود و ضرر قیمت زعفران ناشی از دلالی بخش خصوصی و خصولتی همواره کشاورزان خراسانی را آزرده است، اما موضوعی که امروز مورد بحث ما در این گزارش است بحث صادرات و ارزش این محصول گران‌بهاست که به بهای ناچیزی فروخته می‌شود و هرسال بازار‌های بسیاری را از دست می‌دهیم.
متأسفانه مشکلات مربوط به تعرفه صادرات به کشور‌هایی مانند هندوستان و چین، ۀ بازگشت ارز به سامانه نیما و همچنین موانع تجاری با سایر کشورها، دست‌به‌دست هم داده تا بازار صادرات هرسال محدودتر از سال گذشته شود و دلالان بین‌المللی جای تجار واقعی و صادرکنندگان ایرانی را بگیرند.
تعهدات ارزی و مقررات دست و پاگیر، میزان قاچاق زعفران را به کشور‌های همسایه به‌ویژه افغانستان افزایش داده و ماجرای قاچاق زعفران از کشور به قصه‌ای پرغصه و تکراری تبدیل شده است که هر از گاهی مسئولان دولتی با ابراز نگرانی برای آن از کنارش رد می‌شوند.
فریدون ناصری یکی از صادرکنندگان زعفران در خراسان شمالی است که در گفتگو با ایسنا، در ارتباط با مشکلات موجود در حوزه زعفران اظهار کرد: یکی از مشکلات موجود جلوی پای صادرکنندگان زعفران بحث عوارض صادراتی است که سبب شده تا صادرات این محصول ارزشمند برای تجار ارزش اقتصادی نداشته باشد.
وی گفت: در واقع این امر سبب شده تا قاچاق زعفران در کشور صورت گیرد و این محصول به صورت قاچاق از کشورمان خارج، به افغانستان ارسال و سپس به نام زعفران افغانستان به سایر کشورها صادر شود.
وی افزود: در حال حاضر قاچاق زعفران از ایران به شهر هرات در افغانستان کیلویی ۳ میلیون تومان هزینه دارد (بابت هزینه حمل) و سپس این محصول با گواهی مبدا افغانستان صادر می‌شود.
ناصری ادامه داد: ایران صادرات زعفران را به افغانستان ممنوع نکرده، اما افغانستان واردات زعفران را به کشور خود ممنوع کرده است، در کشور افغانستان ۴۰ تن زعفران تولید می‌شود، اما مابقی صادرات صورت گرفته از این کشور مربوط به زعفران‌های ایران است که به صورت قاچاق به آن کشور ارسال شده است.
وی تصریح کرد: در حال حاضر تعرفه صادرات زعفران از افغانستان برای کشور‌های چین، هند و ترکیه صفر است. این در حالی است که هزینه تعرفه صادرات زعفران از ایران برای کشور‌های چین و هند ۴۰ و برای ترکیه ۵۵ درصد است.
این صادرکننده زعفران استان، بیان کرد: تعرفه گمرکی برای صادرات زعفران از ایران کیلویی ۱۰ میلیون تومان بوده، اما از افغانستان صفر است.
وی گفت: میزان تولید زعفران در سال گذشته حدود ۲۵۰ تن بوده که ۵۰ تن در داخل کشور استفاده شده و حدود ۱۰۰ تن به صورت رسمی صادر شده، اما مابقی زعفران‌های تولیدی کجا رفته است؟
وی خاطرنشان کرد: در واقع قاچاق زعفران سبب شده تا قیمت این محصول در بازار‌های جهانی به شدت کاهش یابد.
وی در ادامه به خرید حمایتی زعفران توسط سازمان تعاون روستایی اشاره کرد و افزود: بهتر آن است که خرید حمایتی صورت گرفته از سوی سازمان تعاون روستایی به صورت گل زعفران باشد تا زعفران خشک. در واقع بیشتر عواید حاصل از خرید حمایتی زعفران به جیب دلال می‌رود تا جیب کشاورز.
این صادرکننده زعفران به حق آب نیز اشاره کرد و ادامه داد: اگر قیمت سوپر نگین ۱۳۰۰ دلار باشد باید ۵ در هزار آن که معادل ۶.۵ دلار است در گمرک پرداخت شود.
وی با بیان اینکه عوارض گمرکی در گذشته برای زعفران وجود نداشته و از سال ۱۴۰۱ اعمال شده است، خاطرنشان کرد: محصولاتی همچون هندوانه، سیب زمینی، گوجه فرنگی و ... آب بر هستند، اما برای زعفران آب چندانی استفاده نمی‌شود که بابت آن حق آب پرداخت شود.
وی بیان کرد: پرداخت این تعرفه شاید برای یک کیلوگرم زعفران عدد چندانی نباشد، اما برای حجم بالای آن، رقم زیادی است که به عنوان مثال برای ۱۰ کیلوگرم زعفران باید ۶۵ دلار پرداخت شود.
وی در ادامه با اشاره به اینکه بهتر است تا صادرات زعفران به صورت هوایی صورت گیرد، گفت: در واقع صادرات این محصول به صورت هوایی موجب می‌شود تا نظارت‌های بیشتری بر روی آن صورت گیرد، اما در نحوه زمینی و دریایی ممکن است نظارت‌ها به خوبی صورت نگیرد. در حال حاضر نیز قاچاق زعفران به صورت زمینی انجام می‌شود.
میزان بهره وری زعفران در هکتار افزایش یابد
ناصری همچنین خاطرنشان کرد: افزایش قیمت زعفران مشکلی را حل نخواهد کرد بلکه باید میزان بهره وری در هکتار افزایش یابد تا برای کشاورز و صادرکننده توجیه اقتصادی داشته باشد.
به گفته وی میزان تولید زعفران در هر هکتار در خراسان شمالی ۵ کیلوگرم است که می‌تواند با روش‌های نوین کشاورزی و استفاده از مکانیزاسیون در تولید، حتی به ۱۵ کیلوگرم در هکتار افزایش یابد.
وی ادامه داد: روش‌های سنتی کشت، داشت و برداشت این محصول سبب می‌شود تا هزینه‌هایی همچون هزینه‌های کارگری به شدت افزایش یابد. به عنوان مثال در حال حاضر برای برداشت محصول در هر هکتار نیاز به ۱۵ نفر نیروی کارگری است که با استفاده از مکانیزاسیون می‌توان تعداد کارگر‌ها را کاهش داد.
حل مشکلات صادرکنندگان، قاچاق زعفران را منتفی می‌کند
مظفری یکی دیگر از صادرکنندگان نیز در ادامه در گفتگو با ایسنا، اظهار کرد: یکی از مشکلات صادرکنندگان زعفران موضوع رفع تعهدات ارزی است که باید تعرفه‌هایی که در نظر گرفته می‌شود، واقعی دیده شود.
وی تصریح کرد: از سوی دیگر عوارض گمرکی نیز سبب شده تا مقدار قابل توجهی از زعفران‌های تولیدی در کشور توسط افغان‌ها به افغانستان قاچاق و سپس با گواهی مبدا افغانستان به سایر کشورها صادر شود.
وی تاکید کرد: اگر موضوع رفع تعهدات ارزی و عوارضات گمرکی حل شود به طور قطع شاهد قاچاق زعفران به کشور‌های خارجی همچون ترکیه، افغانستان و عراق نخواهیم بود و صادرکنندگان زعفران پویاتر خواهند شد.
دکتر حسین زینعلی مجری طرح گیاهان دارویی وزارت جهاد کشاورزی نیز در گفتگو با ایسنا از پیش بینی تولید ۳۰۰ تن زعفران طی امسال خبر داد.
وی اظهار کرد: قیمت خرید حمایتی زعفران نیز مشخص شده تا در صورت نیاز جهاد کشاورزی ورود پیدا کند.
وی گفت: قیمت هر کیلوگرم نگین سوپر زعفران از سوی وزارت جهاد کشاورزی برای امسال ۴۱ میلیون و ۳۵۰ هزار تومان اعلام شده است.
دکتر زینعلی در ارتباط با اقدامات حمایتی وزارت جهاد کشاورزی از خریداران زعفران نیز بیان کرد: قرار بر این شده تا تسهیلاتی به خریداران زعفران اختصاص یابد.
وی افزود: درخواست هر یک از این خریداران در سامانه مورد نظر در سازمان‌های جهاد کشاورزی استان‌ها ثبت می‌شود؛ سپس این افراد بعد از تایید ریاست سازمان‌ها به بانک برای دریافت تسهیلات معرفی می‌شوند.
مجری طرح گیاهان دارویی وزارت جهاد کشاورزی ادامه داد: پیش بینی می‌شود طی امسال ۳۰۰ تن زعفران برداشت شود. سال گذشته نیز ۲۳۵ تن زعفران برداشت شد.
وی به موضوع صادرات زعفران نیز اشاره کرد و گفت: امسال ۲۳۵ تن زعفران صادر شده است که بیشتر به کشور‌های امارات، چین و اسپانیا انجام شد.
دکتر زینعلی با اشاره به اینکه هر ساله در صادرات زعفران با رشد مواجه بودیم، تصریح کرد: بالاترین میزان صادرات این محصول در سال ۹۹ با رقم ۳۲۵ تن بوده است.
وی اظهار کرد: در سال ۱۴۰۰ به علت بروز خشکسالی، میزان صادرات کاهش یافت، اما ارزش افزوده حاصل صادرات این محصول در سال گذشته ۴۰ درصد افزایش پیدا کرد.
دکتر زینعلی توضیح داد: صادرات هر کیلوگرم زعفران در حوزه بین الملل در سال ۹۹ حدود ۶۰۰ دلار و سال گذشته ۱۳۰۰ دلار بوده است.
وی به موضوع قاچاق این محصول باارزش نیز اشاره کرد و گفت: مهمترین علت بروز این مشکل، مسئله رفع تعهدات ارزی است که سبب شده تا قاچاق زعفران صورت گیرد و باید مسئولان ذی ربط چاره‌ای برای آن بیندیشند.
وی افزود: میانگین تولید زعفران در کشور حدود ۳۰۰ تن در سال است که از این میزان حدود ۸۰ تن در کشور مصرف، بخشی به صورت قانونی صادر و ۲۰ تا ۵۰ تن نیز قاچاق می‌شود.
عفتی مدیر باغبانی سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی نیز در گفتگو با ایسنا، اظهار کرد: سطح زیر کشت زعفران در این استان ۴ هزار هکتار است که به طور میانگین در سال، ۲۰ تن محصول برداشت می‌شود.
وی افزود: میانگین تولید زعفران در هکتار در مزارع این استان حدود ۷ کیلوگرم است، اما این میزان طی سال گذشته ۴ تا ۴.۵ کیلوگرم بود.
وی توضیح داد: استفاده از بذر و پیاز‌های استاندارد می‌تواند به افزایش تولید زعفران در هر هکتار کمک کند.
وی بیان کرد: از سوی دیگر کاشت پیاز‌های بیشتر، هم به بارور شدن زودتر مزرعه کمک می‌کند و هم اینکه عملکرد را در سطح افزایش می‌دهد.
به گفته عفتی، استفاده از کود‌های دامی و شیمیایی نیز موجب حاصلخیزی خاک و عمل آوری بیشتر می‌شود.
وی توضیح داد: یک مزرعه زعفران تا ۷ سال نیاز به کشت مجدد پیاز ندارد.
