مذاکرات هستهای ایران و طرفهای برجام، اینبار نه در وین که در قطر ادامه مییابد، مذاکراتی که اگر برای کشورهای درگیر در آن چالش است، برای مردم ایران نان، مسکن و معیشت است.
دیدارنیوز ـ اسفندیار عبداللهی: برجام تقریبا وارد بنبست شده بود که با یک تغییر جهت ناگهانی دوباره به راه خود ادامه میدهد و همه این موارد پس از سفر اخیر جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا به تهران اتفاق افتاد. ظاهرا در دوره چند ماههای که مذاکرات هستهای ایران با طرفهای برجام رو به رکود گذاشت، همه طرفها متوجه شدند راهی جز مذاکره نیست، چون اولا همانگونه که بارها گفته شد، آمریکا به هیچ وجه آماده هیچ سطحی از رویارویی با ایران نیست چرا که تمرکز و توجه آن کشور در نقاط دیگری از دنیا است. اسرائیل نیز هرگز توان چالش جدی و میدانی با ایران را ندارد و ایران هم گرچه رسما ادعا دارد که نیازی به روابط تجاری، اقتصادی و بازرگانی با جهان ندارد، اما همه نشانههای اقتصادی و معیشتی در داخل حکایت از وابستگی و نیاز شدید کشور به گشایشی هرچند کوچک دارد.
همیشه ادعای رسمی در ایران با واقعیات موجود فرسنگها فاصله داشته است. سید ابراهیم رئیسی در روزهای اول صدارتش عنوان میکرد که ما نفتمان را در همین شرایط تحریمی میفروشیم و نسبت به دولت قبل صادرات این محصول استراتژیک چند برابر شده است و نتیجه میگرفت که امور کشور را با سرعت و کیفیت آنچنانی پیش خواهیم برد، ادعایی که مردم نشانههای آن را در زندگی خود نمیبینند و زندگی آنها در یک سال ریاست آقای رئیسی به مراتب و بارها سختتر از گذشته شده است.
بازگشت به ریل برجام با مسائل دیگری هم بیارتباط نیست. جو بایدن همین دیشب وارد آلمان شد تا در اجلاس G7 که در یکی از مرتفعترین نقاط آن کشور یعنی "قلعه شلاس المائو" و در پای کوه "زوگسپیتزه" برگزار میشود. آلمان، آمریکا، فرانسه، انگلستان، ژاپن، ایتالیا و کانادا کشورهایی هستند که در این اجلاس درباره مهمترین مسائل دنیا با هم گفتگو و تبادل نظر میکنند و حتما در اینگونه جلسات در مورد ایران و نحوه مواجهه با ایران و برجام سخن گفته میشود و تصمیماتی گرفته خواهد شد.
سفر رئیس جمهور آمریکا به آلمان و شرکت در اجلاس G7 گرچه در روند مذاکرات و نحوه تصمیمگری در مورد ایران مهم است، اما نه به اندازه سفر قریبالوقوع او به منطقه خلیجفارس و غرب آسیا. به نظر میرسد بعد از قطعنامه نسبتا ملایم دو هفته قبل شورای حکام علیه ایران، سفر بایدن به کشورهای همسایه ایران دومین و مهمترین عامل توافق دستگاه دیپلماسی ایران با جوزپ بورل در مورد ادامه مذاکرات بود. گرچه برخی سفر لاوروف وزیر امور خارجه روسیه به ایران را هم در این رویکرد و تصمیم جدید ایران، نسبت به بازگشت به مذاکرات مهم میدانند، اما به نظر میرسد نظام جمهوری اسلامی ایران قبل از سفر او به ایران تحت عوامل ذکر شده، به این نتیجه رسیده بود و لاوروف تنها برای چیدن خوشهای از این خرمن به نفع روسیه وارد ایران شده بود و این موضوع را میتوان از اظهار نظر وزیر امور خارجه ایران دریافت کرد که گفت، منافع روسیه باید در برجام دیده شود. (تحت این مضمون)؛ بنابراین همه طرفهای برجام، نفعشان را در مذاکره میدانند. مثلا جوزپ بورل مسئول سیاست خارجه اتحادیه اروپا با انتقاد شدید از سیاستهای ترامپ و خروج او از برجام و با اشاره به گفتوگوی خود با مقامات آمریکایی پیش از سفر به تهران اظهار کرد: «دولت بایدن به دلایل مختلف به دنبال دستیابی به توافق برای احیای برجام است». فرانسه، آلمان و انگلیس نیز همیشه همین را میخواستند، چین هم از این باغ، برِ خود را میچیند و با توجه به اینکه بازار آن کشور مقصد نفتهای سرگردان و تحریمی شده است و ممکن است شرکتهای خصوصی آن کشور از جریمههای آمریکا واهمه داشته باشند، با توافق احتمالی هستهای، این نگرانی هم برطرف میشود و با توجه به اینکه موضوع FATF به عنوان مسئله حل نشده بین ایران و غرب باقی مانده، چین خوشحال است که به جای پول نفت، کالای بنجل خود را راهی ایران کند.
به هر حال چه نقطه برجام به سر خط برگردد یا نه، خیلی از کارشناسان بازگشت طرفین به برجام را راهحل خوبی برای خروج ایران از شرایط بد اقتصادی نمیدانند و آن را به مثابه یک مُسکن کوتاه مدت برای تحقق نسبی بودجه عمومی دولت جمهوری اسلامی ایران تلقی میکنند.
محمود سریعالقلم در این رابطه در بخشی از یادداشت نسبتا مفصل خود نوشت: «فرصتِ ایجاد یک بخش خصوصی مقتدر در اقتصادِ ایران ضرورتی در واقعیات نظم سه وجهی جدید جهانی است. برجام یک ایستگاه بین راهی است و نمیتواند مقصد باشد. برجام راهحل نیست و نوعی آرامبخش موقت است. جدی گرفتن معادله امنیت-اقتصاد و فهم علمی-عینی-آماریِ نظمِ جدیدِ جهانیِ نشأت گرفته از جنگ اوکراین، میتواند آیندهای مطمئنتر از توافق احتمالی برجام ۲ به ارمغان آورد، زیرا که اساسِ حکمرانی در نگاههای دراز مدت است».
سید ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور هم شب گذشته در گفتوگوی تلویزیونی با مردم با صراحت اعلام کرده «مذاکره را تعطیل نمیکنیم، اما بر مواضع جمهوری اسلامی ایران پافشاری خواهیم کرد» و مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا نیز که مدعی است اعضای گروه او برای «تسهیلگری» برای حل «آخرین اختلافات» به تهران آمدهاند، گفته است، نمیداند حالا که تنها «مشکلات سیاسی» باقی مانده، ایران و آمریکا «قادر خواهند بود بر مشکلات سیاسی خود غلبه کنند یا نه».
خرداد شلوغ دیپلماسی ایران حالا و در بزنگاه پایان ضرب الاجل آژانس پس از صدور قطعنامه دو هفته پیش علیه ایران و سفر قریبالوقوع بایدن به منطقه در حالی وارد تیر ماه شده که گویا به نتیجه نشسته است و باید منتظر ماند و دید که مذاکراتی که اینبار نه در وین که در دوحه قطر برگزار میشود، این چالش دائمی بین ایران و غرب را کم خواهد کرد؟ برجامی که گر چه برای کشورها و دولتمردان چالش بینالمللی است، ولی برای مردم ایران به مفهوم نان، آب، خوراک و پوشاک و کلا معیشت است و تحریمهای ناشی از آن، تاثیرات مستقیم و غیرمستقیم خود را بر صفر تا صد زندگی ایرانیان گذاشته، از تاجر تا بیکار.
