طی یک قرن گذشته و مخصوصاً دهه منتهی به این قرن (قرن پانزدهم) در رشد تکنولوژی قله‌هایی دیده شده که علاوه بر متخصصینف دهان بسیاری از مردم عادی را نیز باز نگه‌داشته است و موجب تغییرات شگرفی در سبک زندگی شده است.
دیدارنیوز: قرن شمسی گذشته، قرنی بود که تغییرات مهمی در سبک زندگی را به خود دید. تغییراتی که بیشتر از پیشرفت فناوری نشأت می‌گیرند. در این گزارش به بررسی ۵ جهش تکنولوژی در قرن گذشته پرداخته‌ایم.
از مهم‌ترین اختراعات بشر که می‌توان با عنوان پیشرفت تکنولوژی از آن‌ها یاد کرد، «موتور بخار» (۱۷۱۲ م) و «اتومبیل» (۱۸۸۵ م) و «لامپ» (۱۸۸۰) است که مربوط به بیش از یک قرن پیش است. اما طی یک قرن گذشته و مخصوصاً دهه منتهی به این قرن (قرن پانزدهم) در رشد تکنولوژی قله‌هایی دیده شده که علاوه بر متخصصینف دهان بسیاری از مردم عادی را نیز باز نگه‌داشته است و موجب تغییرات شگرفی در سبک زندگی شده است.
امروز در این گزارش سعی کردیم با توجه به ورود به قرن جدید، مروری به مهم‌ترین جهش‌های تکنولوژی در قرن گذشته داشته باشیم که در سبک زندگی ما انسان‌ها تأثیراتی مهم داشته‌اند. صد البته که تغییرات ناشی از حضور بخشی از این‌ها، غیر قابل انکار نامحسوس و عمیق بوده است.
۱- تلویزیون (۱۹۴۶ م مصادف با ۱۳۲۵ ه. ش)
تا به‌حال به اولین تلویزیون روی کره زمین فکر کرده‌اید؟ اینکه چه شکلی بوده است و چه تصویری را نشان می‌داده است؟ چه ابعادی داشته و برای چه کاربردی ساخته شده است؟ اینکه مثل این روز‌ها با یک اشاره روی کنترل کار نمی‌کرده و اصلاً کنترلی با شکل و شمایل امروزی نداشته است.
سال ۱۸۶۲ یک دانشمند ایتالیایی به اسم کازلی، دستگاهی ساخت که تصاویر ساده را به کمک تلگراف مخابره می‌کرد. اختراع کازلی، پیش‌زمینه‌ی تولد یک موجود شگفت بود. سال‌ها طول کشید تا این دستگاه موفق به انتقال عکس شود. با این حال اولین اختراع بشر در ۱۰۰ سال گذشته، تلویزیون بوده است که در سال ۱۹۲۵، در دست‌های جان لوجی برد پا به دنیا گذاشت. برد بعد از سال‌ها کار کردن روی سیستم‌های تصویری، بالاخره موفق شد اولین تصویر را از طریق کابل بفرستد و اولین تلویزیون رسمی دنیا را بسازد. چند سال بعد، دکتر الکساندرسن، تلویزیون قبلی را گسترش داد و اولین تلویزیون خانگی را ساخت. تلویزیونی که هم قابلیت انتقال صدا داشت، هم قابلیت انتقال تصویر.
تلویزیون‌ها هرروز پیشرفت می‌کردند و توجه همه را به خودشان جلب می‌کردند. در اوایل دهه ۱۹۴۰، کم‌کم پای تلویزیون‌ها به خانه‌ی افراد متمول باز شد و همه را مبهوت کرد. مردم گروه‌گروه در خانه‌های جمع می‌شدند تا جعبه‌های جادویی را ببینند.
مخترع اولین تلویزیون الکترونیکی تا ۱۴ سالگی در خانه‌ای بدون برق زندگی کرده بود. فارنسورث از دوران نوجوانی به تبدیل تصاویر به کد‌ها و ارسالشان به کمک امواج رادیویی فکر می‌کرد. رؤیای فارنسورث بالاخره برآورده شد. فارنسورث توانست علامت دلار را با تلویزیون ارسال کند و نسل جدیدی از تلویزیون‌ها را ساخت که تلویزیون‌های مکانیکی را از میدان به در کردند. بعد از آن اولین تلویزیون‌های الکترونیکی رسمی وارد بازار شدند و تلویزیون‌های مکانیکی را رسماً بازنشسته کردند. این تلویزیون‌ها از تکنولوژی CRT (لامپ پرتوی کاتدی) به همراه آنُدها کمک می‌گرفتند. لامپ پرتوی کاتدی، به کمک جریان الکتریکی، پیکسل‌ها را راهی صفحه نمایش می‌کردند. در این دوره کم‌کم برنامه‌های تلویزیونی شکل گرفتند. اولین برنامه‌های تلویزیونی بسیار ساده و ابتدایی بودند؛ تصویری سیاه و سفید از مسابقه‌های ورزشی. یا برنامه‌های ساده‌ای که بازیگرهایشان زیر چراغ‌های پرنور صحنه و گریم‌های تیره پنهان شده بودند. سال ۱۹۵۳، رنگ‌ها به تلویزیون آمدند. رنگی شدن تصویر‌ها سال‌ها طول کشید، تا اینکه بالاخره در سال ۱۹۷۲، تمام شبکه‌های آمریکایی رنگارنگ شدند.
ورود به ایران: اوایل دهه سی، کم‌کم بحث ورود تلویزیون به ایران داغ شد. در نهایت سال ۱۳۳۷ تصمیم قطعی برای تأسیس ایستگاه تلویزیونی گرفته شد و این جعبه‌های جادویی پا به کشورمان گذاشتند. اولین برنامه‌ی تلویزیونی ایران همان سال پخش شد و بعد از آن هرروز چهار ساعت برنامه پخش می‌شد. کم‌کم تلویزیون همه‌گیر شد و پایش را به خانه‌های ایرانی‌ها باز کرد. سال ۱۳۴۷ اولین تلویزیون ملی در ارومیه تأسیس شد؛ بعد از انقلاب تلویزیون ملی با نام سیمای جمهوری اسلامی ایران به کارش ادامه داد و با دو شبکه در خانه‌ها حضور داشت.
۲- کامپیوتر (۱۹۴۶ م مصادف با ۱۳۲۵ ه. ش)
اولین کامپیوتر جهان چندان هم کوچک نبود. اولین کامپیوتر‌هایی که روی کار آمدند ابعاد و وزنی بسیار زیاد داشتند و از تعداد زیادی لامپ خلاء درست شده بودند. ناگفته نماند که قدرت پردازش کامپیوتر‌های اولیه نسبت به کامپیوتر‌های امروزی بسیار پایین‌تر بود. چیز مهمی که باید بدانید این است که هدف اختراع کامپیوتر پیشرفته و اکثر استفاده‌ای که از کامپیوتر‌های اولیه می‌شد صرفاً برای فعالیت‌های نظامی بوده و هنوز هم هست. به طور کلی زمانی که از اختراع کامپیوترها صحبت می‌شود، منظور اختراع اولین ماشین حساب است. کم‌کم ماشین حساب‌ها پیشرفته‌تر شدند و تبدیل به کامپیوتر‌های امروزی شدند.
اولین کامپیوتر در سال ۱۹۴۶ در انگلستان ساخته شد تا یک محاسبه اساسی را انجام دهد که جواب آن را در سال ۱۹۴۹ به دست آورد. کامپیوتر‌های اولیه به مبارزه با ماشین جنگی نازی‌ها کمک کردند و همچنین عصر جدیدی از محاسبات را به ارمغان آوردند. ماشین حساب‌های امروزی و لب‌تاب هم از اختراعات بشر در همین راستا بودند که به واسطه حضور کامپیوترها، برای استفاده آسان، در دسترس قرار گرفتند.
ماشین حساب (۱۹۶۵ م. -۱۳۴۴ ه. ش): ماشین‌حساب ELKA ۲۲ از سال ۱۹۶۵ با نمایش دیجیتال بود. شاید اکنون زیاد هیجان‌انگیز به نظر نرسد، اما ماشین‌حساب‌های اولیه اعجوبه‌های زمان خود بودند و زندگی و حساب کتاب را برای مردم آسان‌تر کرده بودند.
لب تاب (۱۹۹۰ م -۱۳۶۹ ه. ش): زمانی که لپ‌تاپ‌ها برای اولین بار در دهه ۹۰ وارد بازار شدند، اساساً چیزی بیش از پردازش‌گر‌های کلمات فانتزی نبودند. هیولا‌های سنگین و بزرگ که قدرت پردازش کمی داشتند، اما بدون شک شاهکار مهندسی آن دوران بودند. اما چیزی که مهم بود این بود که با یک دستگاه مجزا و قابل حمل می‌توان کار‌های خارق‌العاده‌ای انجام داد و این یک اتفاق شگرف بود برای آن زمان.
ورود به ایران: اولین کامپیوتر سال ۱۳۴۱ وارد ایران شد. این یعنی حدود ده سال پس از اینکه کامپیوتر وارد کشور‌های صنعتی شده بود به ایران نیز راه پیدا کرده بود.
از سال ۱۳۵۰ تا ۱۳۶۰، خرید سخت افزار و نصب نرم افزار‌ها در ایران به شدت حالتی رقابتی پیدا کرده بود. پس از انقلاب و تا سال ۱۳۵۹ یک بازنگری در فعالیت‌های کامپیوتری اتفاق افتاد و در نهایت پس از باز شدن دانشگاه‌ها در سال ۱۳۶۲ رشد کامپیوتر در ایران آغاز شد و پیشرفت زیادی در هر دو حوزه سخت افزار و نرم افزار اتفاق افتاد. ضمن اینکه کامپیوترها توانایی پردازش زبان و خط فارسی را پیدا کردند.
کنسول بازی خانگی (۱۹۷۲ م مصادف با ۱۳۵۱ ه. ش)
نولان بوشنل، آتاری را در سال ۱۹۷۲ تأسیس کرد، اما تا سال ۱۹۷۵ که آتاری شروع به فروش نسخه‌های خانگی پونگ، یک بازی ورزشی دو بعدی که یک بازی تنیس روی میز را شبیه‌سازی کرده بود، در خانه‌های مردم شناخته نشد. پونگ به آتاری کمک کرد تا یک برند تجاری شود. آتاری اولین کنسول بازی بود که قابلیت انجام بازی‌های ویدئویی بسیار ابتدایی در خانه را به افراد بخشید.
ورود به ایران: انقلاب بزرگ آتاری چند سالی پس از انقلاب اسلامی به دست کاربران ایرانی رسید و به جای آن‌که متولدین دهه پنجاه از بازی‌های جذاب آن لذت ببرند این فرصت بیشتر به دهه شصتی‌ها رسید تا با یکی از متفاوت‌ترین محصولات دنیای بازی‌های ویدئویی مواجه شوند. کنسول‌های آتاری که در حدود سال‌های بعد از جنگ و به عنوان نخستین پلتفرم بازی ویدئویی وارد کشور شد، برای خیلی از دهه شصتی‌ها یادآور اولین تجربه بازی‌های رایانه‌ای هست. ورود آتاری، میکرو و سگا و… به مرور ایجاد فرهنگی جدید و سبکی متفاوت برای سرگرمی در بین خانواده‌ها کرده بود که تا قبل از این اتفاق نیافتاده بود. فرهنگی که با پیشرفت این تکنولوژی تا امروز، حتی می‌توان گفت که نوعی بیماری و اعتیاد جدید را نیز در بین مخاطبین خود به وجود آورده است.
۳- تلفن همراه (۱۹۷۳ م مصادف با ۱۳۵۲ ه. ش)
اختراع تلفن یکی از تغییر و تحولات عمده در جهان مدرن پس از انقلاب صنعتی به شمار می‌آید که توانست انقلابی بزرگ در زمینه ارتباطات راه دور به وجود بیاورد. اختراع تلگراف از سوی ساموئل مورس «Samuel F.B. Morse» در سال ۱۸۴۳ میلادی، موجب شد تا انتقال لحظه‌ای پیام بین دو نقطه جغرافیایی متفاوت امکان‌پذیر شود. با این حال، نقص عمده تلگراف در این بود که در یک لحظه، تنها یک پیام می‌توانست ارسال شود و از سوی دیگر، کماکان نیاز به تحویل دستی پیام در ایستگاه‌های تلگراف وجود داشت. همین عامل موجب شد تا گراهام بل اسکاتلندی، به فکر ایجاد و توسعه یک تلگراف هارمونیک بیفتد.
اولین تلفن همراه را فردی به‌نام مارتین کوپر ساخت. طول این گوشی بی‌سیم ۲۵ سانتی‌متر بود و حدود یک کیلوگرم وزن داشت. بعد از مدت ۲۰ دقیقه شارژ آن تمام و باید به منبع تغذیه وصل می‌شد. در سال ۱۹۸۳، کمپانی موتورولا این ایده را خریداری کرد که در نهایت منجر به تولید مدل DynaTAC ۸۰۰۰X شد. طول این گوشی تقریباً یک فوت (حدود ۳۰ سانتی‌متر) بود و به‌مدت ۳۰ دقیقه شارژ داشت. علی‌رغم اندازه بسیار بزرگ آن، ساخت یک تلفن همراه و تماس تلفنی بی‌سیم در آن زمان اتفاق بسیار بزرگی محسوب می‌شد. قیمت اولین موبایل موتورولا چهار هزار دلار بود.
تصور کنید که ارتباط آنی با شخصی که در موقعیت مکانی متفاوتی قرار دارد با کلی وسایل سنگین و غیرمتحرک در جایگاه خود جذابیت داشت، حالا همین ارتباط را بدون نیاز به اتصال کابل به جایی و حین حرکت و در دست داشتن گوشی در جایی غیر از محل کار یا زندگی‌تان، برقرار کنید.
ورود به ایران: تلفن همراه سال ۱۳۷۲ و با ۲۰ سال تأخیر وارد ایران شد. تا سال ۱۹۹۱ تنها استفاده از تلفن همراه مکالمه صوتی بود و بس. تنها یک سال بعد و در سال ۱۹۹۲ اولین پیامک فرستاده شد، که به تاریخ شمسی می‌شود سال ۱۳۷۳ و البته این در حالی است که اولین پیامک در ایران با هشت سال تأخیر یعنی سال ۱۳۸۱ ارسال شد. خود این موضوع ارسال پیامک هم در جایگاه خودش جذاب بود. اینکه با هزینه‌ای بسیار کم و در همان لحظه برای مخاطب خود پیامی متنی ارسال کنی، کار را خیلی ساده کرده است.
۴- اسپیکر قابل حمل (۱۹۸۵ م مصادف با ۱۳۶۴ ه. ش)
بومباکسها یا اسپیکر‌های قابل حمل بزرگ، قطعاً تکنولوژی‌ای برای عصری متفاوت بودند. ماشین‌های موسیقی بزرگی که مردم در خیابان‌های شهر با خود حمل می‌کردند تا چند آهنگ را اجرا کنند. البته، این ماشین‌ها به یک باتری بزرگ نیز نیاز داشتند تا انرژی آن‌ها را برای استفاده تأمین کند و این دستگاه‌ها اکثراً با سی‌دی یا نوار کاست‌های قدیمی کار می‌کردند. بومباکسها در سراسر جهان محبوب نبودند، اما بی شک ابزار خاص و چشمگیری بودند.
۵- اینترنت (۱۹۹۶ م مصادف با ۱۳۷۴ ه. ش)
با گسترش تکنولوژی سال ۱۹۶۰ زمانی بود که اولین اینترنت اختراع شد. آژانس پروژه‌های تحقیقاتی پیشرفته دفاع ارتباطی برای تسهیل ارتباطات و تحقیقات فضای اینترنت را ایجاد کرد. بعد‌ها بسیاری از دانشمندان موضوع را بررسی کردند و امروزه ما اینترنت را داریم، اختراعی که زندگی انسان را تغییر داد. هرچند الگوریتم گوگل، انقلابی عظیم در دنیای مجازی به پا کرد، اما در واقع در سال ۱۹۹۶ میلادی بود که جستجوی اینترنتی به معنای واقعی کلمه محقق شد.
موتور‌های جستجو مهم‌ترین پایگاه خبررسانی برای مالکین وب‌سایت‌ها به شمار می‌رود. این موتورها، صنعت تبلیغات اینترنت را به تسخیر خود در آورده‌اند و به طرقی، سایت‌های مختلف را به رقابت با یکدیگر دعوت می‌کنند، برای نمونه با بهینه‌سازی آن‌ها، امکانی فراهم می‌شود که پس از جستجوی عباراتی خاص، نام برخی از این سایت‌ها بالاتر از دیگران قرار می‌گیرد. در عین حال درک این موتورها نیز بیشتر شده و بهتر می‌توانند مقصود عبارت‌های تایپ شده توسط کاربران را درک کنند و نتایج بهتری را در اختیار آن‌ها قرار دهند.
جستجو یا همان سرچ اینترنتی سهم شایان ذکری در تکامل دنیای مجازی دارد. در کل اینترنتی که به شکل امروزی وجود دارد و ما از آن استفاده می‌کنیم مدیون سرچ اینترنتی است.
ورود به ایران: ورود اینترنت به ایران برای نخستین بار به سال ۱۳۶۸ بازمی‌گردد. البته آن زمان به آن بیت‌نت BitNet گفته می‌شد. سیاوش شهشهانی، استاد بازنشسته دانشگاه صنعتی شریف و قائم‌مقام سابق مرکز تحقیقات فیزیک نظری و ریاضیات در این‌باره می‌گوید: «بعد از بازگشت به ایران به عضویت هیأت علمی مرکز تحقیقاتی فیزیک نظری و ریاضیات در آمدم. سال ۶۸ بود که آقای دکتر محمد جواد لاریجانی رئیس این مرکز، همت کردند و اینترنت را به ایران آوردند. من هم به عنوان جانشین ایشان در این طرح همکاری کردم.»
شهشانی اولین تجربه ایران در ارتباط با شبکه جهانی را مربوط به پاییز سال ۱۳۷۱ می‌داند. در آن زمان دانشگاه لینس اتریش از طریق بنیاد شبکه پژوهشی اروپا EARN به مرکز تحقیقاتی فیزیک نظری و ریاضیات متصل شد. دی ماه همان سال برای اولین بار داده‌هایی از طریق پروتکل NJE بین ایران و اتریش رد و بدل شد. اواخر سال ۷۲ بود که پروتکل IP/TCP در ایران به راه افتاد. در آن زمان شبکه اینترنت ما زیرشبکه‌ای از دانشگاه وین بود و در انتهای آدرس‌های اینترنتی نشانی دانشگاه وین یعنی univie.at به چشم می‌خورد. ظرفیت اتصال کل کشور به اینترنت نیز ۹/۸ کیلوبیت بر ثانیه بود. در شرایطی که هنوز سرویس‌های وب و فایل‌های گرافیکی در اینترنت ارائه نمی‌شدند این سرعت برای تبادل ایمیل کافی به نظر می‌آمد.
شاید خوانندگان مجله مهر به یاد داشته باشند که ورود اینترنت به ایران در ابتدا با شکل Dial-up بود و به مرور نوع ADSL نیز رواج یافت. این روز‌ها از انواع مختلفی از اینترنت در مناطق مختلف کشور استفاده می‌شود، ولی بعد از ظهور پدیده‌ای به نام «اینترنت» در بین انسان‌ها، پیشرفت دیگری از این تکنولوژی رقم خورد که موجب شگفتی و سهل شدن ارتباطات در بین مردم شد و آن‌هم اینترنت وای‌فای یا بی‌سیم بوده است.
از پیشرفت‌های دیگر تکنولوژی و بروز و ظهور پدیده‌های تحت تأثیر اینترنت-منافع و مضرات آن‌ها- نیز در ادامه (گزارش بعد) خواهیم گفت، اما همین حد ذکر کنیم که هر کدام از استفاده‌های ما از اینترنت اعم از «شبکه‌های اجتماعی»، «خرید و فروش آنلاین»، «آموزش‌های از راه دور» که ارتباطات، کسب و کار و تحصیلات ما را شامل می‌شود به صورت خیلی جدی تحت تأثیر این پیشرفت، قرار داده شده است و رشد تکنولوژی در هر شاخه از این موارد به‌گونه شگفت‌آوری رو به افزایش است که تأثیر مستقیم آن را در تغییرات سبک زندگی انسان‌های روی کره زمین شاهد هستیم.
