برخی از تحلیلگران امریکایی، معتقدند اگر قرار است روسیه بهای این تجاوز را بپردازد، کشور‌هایی نظیر چین که در خصوص اوکراین نقش غیرسازنده‌ای ایفا کرده‌اند نیز باید بهایش را بپردازند.
دیدارنیوز: بیست روز از حمله روسیه به اوکراین می‌گذرد و در این میان بسیاری از کشور‌ها علیه این اقدام ولادیمیر پوتین موضع گرفته‌اند. در این میان البته کشور‌هایی هم بوده‌اند که از روسیه حمایت کرده یا حداقل موضعی علیه اقدام پوتین اتخاذ نکرده‌اند.
به گزارش نیوزویک، چین یکی از کشور‌هایی بوده است که در قبال بحران اوکراین بسیار محافظه‌کارانه رفتار کرده است. به رغم اینکه چند هفته قبل از حمله روسیه به اوکراین، روسای جمهور چین و روسیه سند تفاهمی ۵ هزار کلمه‌ای امضا و در آن بر دوستی دایمی دو کشور تاکید کردند، اما پس از حمله روسیه به اوکراین، پکن از حمایت مستقیم از این اقدام روسیه خودداری کرد. البته پکن موضعی نیز علیه روسیه اتخاذ نکرد و اعلام کرد که تحریم‌های اروپا و امریکا علیه روسیه را اجرا نخواهد کرد.
برخی معتقدند که شی جی‌پینگ تصمیم گرفته است که نقش‌آفرینی چین در جنگ اوکراین را در سطح حداقلی حفظ کند، اما واقعیت‌های موجود نشان می‌دهد که چینی‌ها هم در این بحران فعال هستند. البته هنوز مشخص نیست که آیا چینی‌ها عواقب این فعالیت و اجرا نکردن تحریم‌های ضدروسی را احساس خواهند کرد یا خیر. جو بایدن، رییس‌جمهور امریکا روز جمعه اعلام کرد که ایالات متحده به همراه اعضای ناتو، کشور‌های اتحادیه اروپا و گروه هفت، امتیازات تجارت طبیعی روسیه با خود را لغو خواهند کرد. بایدن همچنین ممنوعیت واردات کالا‌های روسی، غذا‌های دریایی، ودکا و الماسریال و ممنوعیت صادرات اقلام لوکس از روسیه را اعلام کرد. این اقدامات، حداقل در ظاهر، با قوانین تجارت مغایرت دارد. روسیه کشوری است که در فهرست کشور‌های دارای وضعیت طبیعی برای روابط تجاری دایمی قرار دارد. کشور‌هایی که در این فهرست قرار دارند، از مزایای تجاری خاصی برخوردار خواهند شد.
بایدن روز جمعه گفت: «پوتین یک متجاوز است، متجاوزی که همه می‌شناسیم و باید بهای این تجاوز را بپردازد.» برخی از تحلیلگران امریکایی، اما معتقدند اگر قرار است روسیه بهای این تجاوز را بپردازد، کشور‌هایی نظیر چین که در خصوص اوکراین نقش غیرسازنده‌ای ایفا کرده‌اند نیز باید بهایش را بپردازند. از تارخ چهارم فوریه که پکن و مسکو در بیانیه‌ای ۵ هزار کلمه‌ای شراکت «بدون محدودیت» خود را اعلام کردند، روسیه فروش کالا‌های اساسی نظیر نفت، گاز و زغال‌سنگ به چین را اعلام و پکن محدودیت‌های واردات گندم روسیه را لغو کرد. به عبارت دیگر، پولی که روسیه از محل این قرارداد‌ها با چین به دست می‌آورد مستقیما در جنگ پوتین در اوکراین خرج می‌شود. علاوه بر این، پکن سیستم مالی خود را در اختیار موسسات روسی قرار می‌دهد، زیرا ایالات متحده و اروپا ارتباط سیستم‌های مالی خود با روسیه را قطع کرده‌اند، بنابراین انتظار می‌رود بانک‌های روسی به زودی به سیستم پرداخت بین‌بانکی فرامرزی، یعنی همان نسخه چینی سوییفت بپیوندند.
روس‌ها پس از خروج ویزا و مسترکارت از کشورشان، اکنون می‌توانند برای کارت UnionPay چین ثبت‌نام کنند. علاوه بر این، پکن دیپلمات‌های خود را در خدمت روسیه قرار می‌دهد و از رسانه‌های دولتی برای تبلیغ روایت‌های دولت روسیه در مورد جنگ استفاده می‌کند. برخی از رسانه‌های امریکایی معتقدند که چین به وضوح در برنامه‌ریزی ولادیمیر پوتین برای تهاجم به اوکراین شرکت داشت.
به گزارش نیویورک‌تایمز، پکن مسکو را متقاعد کرد که حمله خود را تا پایان بازی‌های المپیک زمستانی پکن به تعویق بیندازد. شعله المپیک در ۲۰ فوریه خاموش شد. روسیه در ۲۴ فوریه حمله کرد. در ایالات متحده، مجلس نمایندگان تصمیم می‌گیرد که به کدام کشور‌ها امتیاز طبیعی تجارت دایمی اعطا شود. ماه مارس گذشته، سه سناتور جمهوری‌خواه، یعنی تام کاتن از آرکانزاس، جیمز اینهوف از اوکلاهاما و ریک اسکات از فلوریدا، قانون روابط تجاری چین را معرفی کردند که طی آن امتیاز تجارت طبیعی دایمی برای چین لغو خواهد شد.
این لایحه نیز نظیر موارد دیگر، به قوانین قبل از سال ۲۰۰۱ برمی‌گردد که چین را ملزم می‌کند هر سال وضعیت امتیاز تجارت طبیعی دایمی را دریافت کند. این بررسی سالانه به کنگره این فرصت را داد تا رفتار چین را بررسی کند و هر سال که صلاح دید این امتیاز ویژه را از چین سلب کند. هر کشوری که چنین امتیاز ویژه‌ای داشته باشد، می‌تواند آزادانه و با راحتی با ایالات متحده امریکا تجارت کند.
کریس اسمیت، نماینده سرسخت مدافع حقوق بشر و نماینده جمهوری‌خواه ایالت نیوجرسی به همراه نماینده تام سوزی، نماینده دموکرات نیویورک، این هفته، لایحه‌ای را برای سلب وضعیت تجارت دایمی چین ارایه خواهند کرد. نایب‌رییس رییس مشترک کمیسیون حقوق بشر مجلس نمایندگان که ریاستش بر عهده تام لانتوس است، می‌گوید: «بسیاری از رهبران تجاری و سیاسی، جمهوری‌خواه و دموکرات، با نادیده گرفتن نقض حقوق بشر در چین می‌گویند افزایش تجارت با چین، آن‌ها را بیشتر شبیه ما خواهد کرد. آن‌ها درباره چین به ورطه خوش‌خیالی افتاده‌اند. این حرف‌ها در آن زمان درست نبود و الان هم درست نیست.» اسمیت معتقد است که کنگره باید «تجدید سالانه روابط تجاری عادی با چین را مشروط به پیشرفت ملموس در زمینه حقوق بشر در این کشور کند.»
برخی تحلیلگران امریکایی با نظر اسمیت موافقند. آن‌ها معتقدند تا زمانی که چین از امتیاز حق تجارت طبیعی با امریکا برخوردار باشد، همچنان به محدودیت‌هایش علیه اویغور‌ها و دفاع از اقدامات روسیه در اوکراین ادامه خواهد داد. این دسته از تحلیلگران امریکایی معتقدند که چین به روشنی از اقدامات روسیه در اوکراین دفاع کرده و بر کشور‌هایی نظیر هند، ژاپن، فیلیپین، تایوان و دیگران فشار وارد می‌کند. البته در برخورد چین یک مشکل قانونی وجود دارد. امریکا، چین و روسیه عضو سازمان تجارت جهانی هستند و از این جهت، لغو وضعیت طبیعی تجارت دایمی، به معنای نقش اصل عدم تبعیض سازمان تجارت جهانی است که کشور‌های عضو باید به آن پایبند بمانند. چراکه لغو چنین امتیازی به یک کشور اجازه می‌دهد که با کشور هدف رفتار تبعیض‌آمیز و متفاوتی در مقایسه با دیگر اعضا داشته باشد.
الن تونلسون، کارشناش تجارت در گفتگو با نیوزویک معتقد است که در عرصه عمل، حرکت بایدن برای خروج از وضعیت تجارت طبیعی دایمی، به دلایل عملی مختلف، صرفا نمادین است. دلیلش این است که امریکا در استدلال اولیه خود خواهد گفت که استثنائات امنیت سازمان تجارت جهانی در اینجا صادق است و بنابراین امریکا این اجازه را خواهد داشت که علیه روسیه و چین دست به تبعیض بزند. در آن سو، اما روسیه و چین با استدلال امریکا موافقت نخواهند کرد و می‌توانند پرونده‌ها را در مکانیسم حل اختلاف W سازمان تجارت جهانی به جریان بیندازند. البته این اقدام مسکو و پکن کمکی به آن‌ها نمی‌کند و نمی‌تواند مانع امریکا شود.
قوانین سازمان تجارت جهانی از نظر ساختاری به نفع کشور‌هایی است که عمدا قوانین را نقض می‌کنند، زیرا هیچ مجازات تجاری ممکن نیست اعمال شود، مگر اینکه یک کشور پس از صدور حکم هیات حل اختلاف سازمان تجارت جهانی، به نقش قوانین ادامه دهد. صدور حکم هم می‌تواند سال‌ها طول بکشد. با این حال، نه روسیه و نه چین، نمی‌توانند تصمیمی علیه ایالات متحده بگیرند، زیرا به لطف دولت ترامپ و بایدن، سازمات تجارت جهانی نمی‌تواند هیاتی را با حد نصاب تشکیل دهد.
تونلسون، منتقد سازمان تجارت جهانی که در RealityChek وبلاگ می‌نویسد، می‌گوید که اکنون فصل باز قوانین تجارت جهانی است و هر کشوری هر کاری دلش خواست می‌تواند بکند. به‌طور خلاصه، ایالات متحده می‌تواند به اعمال تبعیض‌آمیز علیه روسیه و چین ادامه دهد، حتی بدون اینکه کنگره رسما به لغو امتیاز تجارت طبیعی دایمی رای دهد. لوایح لغو وضعیت روسیه اکنون از کنگره در دست بررسی و تصویب هستند. اما چین داستان متفاوتی دارد. تلاش سنا برای لغو وضعیت تجارت طبیعی دایمی چین ماه‌هاست که متوقف شده است و دولت بایدن بدون شک با لایحه اسمیت- سوزی مخالفت خواهد کرد. با این حال مخالفت بایدن لزوما پایان ماجرا نیست.
سی‌ان‌ان گزارش داده که دولت بایدن در ابتدا با تعلیق وضعیت امتیاز تجارت طبیعی روسیه مخالفت کرده و در از بین بردن تلاش برای لغو این امتیاز در کنگره موفق بوده است، اما شرایط در ۲۴ فوریه تغییر کرد و دولت بایدن در نهایت با لغو این امتیاز موافقت کرد. شرایط برای چین نیز می‌تواند تغییر کند. به هر حال، چین به سرعت در حال از دست دادن دوستان خود در واشنگتن است.
گزارش از آرمین منتظری
