فیلترینگ در بند بند «طرح صیانت»

دیدارنیوز: از صبح پنجشنبه هفته‌ای که گذشت به این سو، «طرح صیانت» دیگر مهم‌ترین مساله شهروندان و داغ‌ترین موضوع رسانه‌ها - دست‌پایین به آن معنا که صدر فهرست موضوعات و مسائل باشد- نیست و از آن‌جا که از حدود ۷۲ ساعت پیش که تهاجم همه‌جانبه نظامی ارتش روسیه به خاک اوکراین، با فرمان ولادیمیر پوتین آغاز شده، ایرانیان نیز همچون دیگر ملت‌ها و همصدا با جامعه جهانی بر این بحران متمرکز هستند و آخرین اخبار و تحولات را با نگرانی دنبال می‌کنند، بحث از «طرح صیانت» صدر موضوعات موردتوجه افکار عمومی نیست.

موضوعی که از حدود ۱۰ روز پیش که زمان حدودی رای‌گیری درباره کلیات این طرح بحث‌انگیز و جنجالی اعلام شد، به‌طور روزافزون موردتوجه افکار عمومی قرار گرفت و درحالی که برخی موافقان طرح صیانت در کمیسیون مشترک رسیدگی به آن اعلام کرده بودند این کمیسیون در یکی از روز‌های همین هفته‌ای که گذشت، در خصوص کلیات طرح تصمیم‌گیری خواهد کرد، هرچه پیش آمدیم با واکنش‌هایی پرتعدادتر و جدی‌تر روبرو بودیم.

واکنش‌هایی عمدتا انتقادی و بعضا تند و تیز که علاوه بر معدود نمایندگان مخالف این طرح در مجلس، ازسوی بسیاری از کنشگران سیاسی و مدنی و البته شهروندان ایرانی یا به عبارت دقیق‌تر آن دسته از شهروندانی که این سال‌ها دیدگاه و نظرشان درباره مسائل سیاسی- اجتماعی را معمولا از طریق شبکه‌های اجتماعی ابراز می‌کنند، مطرح شد. انتقاد‌هایی که به‌خصوص وقتی رییس و هیات‌رییسه کمیسیون مشترک رسیدگی به طرح صیانت، به‌رغم ایراد‌های قانونی که ازسوی برخی اعضای این کمیسیون درخصوص برگزاری جلسه در «فصل بودجه» وارد شد، اقدام به برگزاری جلسه کردند، به اوج رسید و موج انتقادات در ادامه از آن‌جا که رییس و دیگر موافقان طرح صیانت در این کمیسیون مشترک ۲۳ نفره، کلیات طرح را ظرف حدود ۱۰ دقیقه، بدون آنکه به همه مخالفان اجازه اظهارنظر بدهند، با ۱۸ رای موافق در مقابل تنها یک رای مخالف، به تصویب رساندند، با شدتی دوچندان، حتی تا واپسین دقایق شامگاه چهارشنبه هفته ادامه یافت و پس از آن، اگرچه تاحدودی در حاشیه بحث از بحران اوکراین قرار گرفته، اما همچنان از موضوعات موردبحث در فضای سیاسی-رسانه‌ای است.

این واکنش‌ها البته درحالی مطرح شده و می‌شود که بنابر آخرین اخبار و تحولات مربوط به طرح صیانت، هیات‌رییسه مجلس مصوبه کمیسیون مشترک مبنی بر تصویب کلیات این طرح را فاقد اعتبار و ملغا اعلام کرده است. با وجود این، اما حواشی بحث طرح صیانت و آنچه کاربران شبکه‌های اجتماعی، به عنوان تلاش حاکمیت جهت اعمال محدودیت در دسترسی به اینترنت جهانی و فضای مجازی، به آن منتقد است، همچنان ادامه دارد و در این بین، همچون بسیاری از هفته‌ها در این یکی، دو سال گذشته ازجمله محور‌های اصلی خطبه‌های نماز جمعه سراسر کشور بود.

موضوعی که دیروز هم درحالی که احمد خاتمی از تریبون نماز جمعه پایتخت نطق می‌کرد، به عنوان یکی از مهم‌ترین محور‌های سخنان او مورد تاکید قرار گفت و این خطیب موقت نماز جمعه پایتخت پس از صحبت از «کرونا و واکسیناسیون» و غائله «جنگ اوکراین» و البته پیش از اظهارنظر درباره «مذاکرات احیای برجام»، چند جمله‌ای را هم به «طرح صیانت» اختصاص داد و البته گفت که «فعلا نه له، نه علیه طرح صیانت هیچ سخنی نمی‌گویم!» آن‌هم با این استدلال که هنوز روند تصویب این طرح پرحاشیه به نقطه پایان نرسیده و درنتیجه به تعبیر او، «نه به بار است، نه به دار!»

احمد خاتمی البته در گذشته به دفعات درباره این طرح و به‌طور کلی مدیریت اینترنت و فضای مجازی اظهارنظر کرده است. او که در مقاطعی فضای مجازی را فراتر از «تریبون دشمنان و فتنه‌گران»، به «سگ هاری» تشبیه کرده که نباید «رها باشد»، همچنین در سخنانی که حدود ۲ هفته پیش از آغاز به کار دولت سیزدهم ازطریق همین تریبون نماز جمعه مطرح شد، از ابراهیم رییسی خواسته بود که پس از تشکیل دولت، اقدامات لازم را برای محدود کردن اینترنت جهانی و بسترسازی برای اینترنت ملی در دستور کار قرار دهد. مواضعی تند و تیز مبنی بر افزایش محدودیت‌ها در مسیر استفاده از اینترنت و ایجاد اختلال در دسترسی آزاد شهروندان به فضای مجازی که البته با واکنش افکار عمومی روبرو شد و احمد خاتمی را ناگزیر به ارایه توضیحات تکمیلی و تاکید بر این کرد که از سخنانش در این رابطه برداشتی نادرست صورت گرفته است.

با این همه، اما احمد خاتمی اکنون پس از تصویب کلیات این طرح تاکید کرده که هنوز برای اظهارنظر در این رابطه زود است. او که البته علاوه بر جایگاهی که به عنوان یکی از خطیبان موقت نماز جمعه تهران دارد، صاحب یکی از ۶ کرسی فق‌های شورای نگهبان نیز هست، گفته است: «صد‌ها طرح به مجلس می‌رود و مجلس جای طرح و نظر است. بالاخره بعد از مدتی طرح‌ها به شورای نگهبان می‌آید و این شورا قانونمدارانه آن‌ها را بررسی می‌کند.» احمد خاتمی که تاکید کرده «تاکنون هیچ‌کدام از اعضای شورای نگهبان درباره طرح صیانت، مساله‌ای را مطرح نکردند»، گفته است: «ما صبر می‌کنیم؛ هرچه تصویب شد براساس مُر قانون بررسی کنیم!» خطیب موقت نماز جمعه تهران همچنین تاکید کرد: «موافقان این طرح بگویند، می‌خواهند چه کنند. بگویند کسب‌وکار مردم را در نظر می‌گیرند. مخالفان هم خیلی صریح نظر خود را اعلام کنند تا این طرح پخته شود.» او که توصیه کرده «در فضایی آرام و منطقی مساله بررسی شود و روال قانونی طی شود»، با تاکید بر اینکه «وقتی قانون شد، همه باید تبعیت کنند»، منتقدان و مخالفان این طرح را خطاب قرار داده و گفته است: «الان طرح نه به بار است، نه به دار! پس چرا با عصبانیت صحبت می‌کنند و عده‌ای می‌گویند خیانت و خباثت است!»

پرسش این عضو فق‌های شورای نگهبان خطاب به منتقدان طرح صیانت، اما در حالی مطرح شده که آنان در گذشته به دفعات درباره علت این میزان نگرانی خود توضیح داده بودند و همین دیروز هم پیرو انتشار این بخش از سخنان احمد خاتمی، در واکنش به آن توضیحاتی درباره دلایل نگرانی‌شان مطرح کردند. چنان‌که ازجمله وبسایت اقتصادآنلاین، در یادداشتی کوتاه که با امضای «تحریریه» این پایگاه خبری- تحلیلی به عنوان پاسخ به این بخش از سخنان احمد خاتمی روی خروجی فرستاد، نوشت: «تجربیات محدودکننده و سیاست‌های اشتباه قبلی ازجمله فیلترینگ ناموفق تلگرام و کلاب‌هاوس و شکست خوردن پروژه‌های قبلی با هزینه‌های گزاف نظیر پیام‌رسان‌های ملی، موتور جست‌وجوی ملی، سیستم‌عامل ملی و...، بار‌ها نشان داده پیش‌بینی‌ها و توصیه‌های متخصصان دلسوز چقدر درست بوده است. به هر روی، نگاه کارشناسان و مردم درست باشد یا برداشت اشتباه از یک طرح مبهم، یک واقعیت انکارناپذیر وجود دارد، مداخلات سلبی حداقل در حوزه فضای مجازی شکست خورده است. مسوولان باید از تجربه‌های شکست‌خورده پیشین درس گرفته و از اقداماتی که با منطق دنیای دیجیتال سازگار نیست اجتناب کنند.»

همزمان، اما در حالی که برنامه «تیتر امشب» شبکه خبر در مناظره‌ای که شامگاه پنجشنبه میان دو نفر از نمایندگان عضو کمیسیون مشترک رسیدگی به طرح صیانت برگزار کرد تا مهرداد ویس‌کرمی به نیابت از موافقان طرح صیانت و غلامرضا نوری قزلجه در قامت نماینده مخالفان این طرح جنجالی، نقطه‌نظرات خود را بازگو کنند، آنچه از این مناظره و مسائل موردبحث دو طرف بحث دستگیرمان می‌شود، می‌تواند پاسخی دیگر باشد به آنچه خطیب موقت نماز جمعه تهران را به پرسش واداشته است.

بر این اساس در حالی که ویس‌کرمی در اثبات دیدگاه خود در موافقت با طرح صیانت، عمدتا بر رد استدلال مخالفان تمرکز کرده و در بخشی از سخنانش، بدون ارایه سند و منبع این گزاره را مطرح کرد که «طی چند روز اخیر ۶۶ حساب کاربری در فضای مجازی ۱۱ هزار محتوا علیه این طرح منتشر کرده و به کذبیاتی درخصوص این طرح مطرح می‌کنند» و گفت که «انسداد یا فیلتر و کاهش پهنای باند دروغی است که درباره این طرح گفته می‌شود»، نوری‌قزلجه که در مخالفت با طرح صیانت سخن می‌گفت، با ابراز تعجب نسبت به بررسی طرحی با این میزان حساسیت در کمیسیون مشترک و مبتنی بر اصل ۸۵ قانون اساسی، با بیان اینکه «محتوای طرح صیانت ۳ بار، طی ۲ هفته تغییر کرد»، این تغییرات را ناشی از «تزلزل محتوای طرح» دانست و گفت: «افرادی خارج از مجلس ادعا کردند رسما طراح طرح صیانت هستند. گذرگاه مرزی، وظایف دولت، تنظیم‌گری و محدود و مسدودسازی از مسائل مطرح‌شده درباره طرح صیانت هستند.» او که ریاست فراکسیون اقلیت پارلمان را نیز برعهده دارد، همچنین با بیان اینکه «مسدودسازی در نسخه اولیه طرح صیانت وجود داشت که درحال‌حاضر با تعابیری، چون «سیاست‌گذاری» و «مدیریت ترافیک پهنای باند» جایگزین شده»، گفت: «اهل فن می‌دانند مدیریت ترافیک و... به مسدودسازی و فیلترینگ می‌رسد!»

نوری‌قزلجه با اشاره به مخالفت جامعه با طرح صیانت و «اعتراض یک‌صدای عمومی» نسبت به مصوبه اخیر کمیسیون مشترک، بر تخلف رییس و هیات رییسه این کمیسیون در برگزاری جلسه در فصل بودجه تاکید کرد و گفت: «یکی از بحث‌هایی که جای اشکال است، این است که نهاد‌های نظامی و امنیتی به همراه وزارت ارتباطات در گذرگاه مرزی طرح صیانت برای مدیریت پهنای باند و دسترسی‌ها مسوولیت دارند. چرا این مسوولیت که مرتبط با حوزه اجتماعی و... است را بیشتر به مجموعه‌هایی نظامی و امنیتی می‌دهیم؟ مجلس چطور می‌تواند به نهاد‌های نظامی و امنیتی نظارت کند و از آن‌ها سوال بپرسد؟ چون تشکیلات امنیتی طبیعتا نباید شفاف باشند.» پرسشی که البته با این پاسخ عجیب ویس‌کرمی روبرو شد که وزارت ارتباطات در قد و قواره‌ای نیست که در این حوزه ورود کند و «باید مجموعه‌ای از نهاد‌های فراقوه‌ای و فرهنگی وجود داشته باشند تا بر محتوای اینترنت نظارت کنند!» همچنین درحالی که ویس‌کرمی در توجیه محدودیت‌هایی که طرح صیانت پیش روی پلتفرم‌های غیرایرانی گذاشته و مشکلاتی را برای کاربران ایرانی همراه خواهد داشت، از سازوکاری گفت که درصورت تصویب طرح صیانت به منظور حمایت از پلتفرم‌های ایرانی و جایگزینی با نمونه‌های غیرایرانی طراحی شده، نوری قزلجه تاکید کرد که «جمود فکری پشت طرح صیانت بستر‌های داخلی را هم در آینده خواهد بست» و با اشاره به نامه‌نگاری «همه کسب‌وکارها» در مخالفت با طرح صیانت، گفت: «طرح صیانت می‌گوید اگر بستر‌های خارجی نماینده قانونی در ایران معرفی نکنند و مالیات ندهند، پس از مدتی مسدود می‌شوند؛ موضوع فیلترینگ در بند بند طرح صیانت وجود دارد.»

حزب کارگزاران سازندگی و محمدرضا عارف به شدت نسبت به طرح صیانت انتقاد کردند

انسداد به جای گشایش در دهه پنجم انقلاب!

«کارگزاران سازندگی» شاید بیش از هر حزب و گروه دیگری در جبهه اصلاحات ایران نسبت به عملکرد محمدرضا عارف در روزگاری که ریاست فراکسیون امید مجلس دهم را برعهده داشت و البته زمانی که او نفر نخست شورای عالی سیاستگذاری اصلاح‌طلبان بود، انتقاد می‌کرد و متعاقبا عارف نیز در این مدت گهگاه به‌طور غیرمستقیم انتقاد‌هایی را نسبت به برخی راهبرد و رویکرد‌های کارگزارانی‌هایی ابراز می‌کرد. اما حالا «طرح صیانت» این دو را در موضعی یکسان قرار داده است. در حالی که کارگزارانی‌ها در آخرین نشست شورای مرکزی این حزب که انتهای هفته گذشته برگزار شد، «ضمن انتقاد شدید از غیرشفاف بودن روند تصویب طرح صیانت و عدم بررسی آن در صحن علنی مجلس، مبانی این طرح را مغایر با آزادی‌های مصرح در قانون اساسی دانست و خواستار توقف تصویب این طرح شد»، عارف نیز با تاکید بر اینکه «انقلابی‌گری به معنای تلاش برای تحدید و تهدید آزادی‌های مردم نیست»، طرح صیانت را «طرحی محدودکننده» توصیف کرد و به ایلنا گفت: «نتیجه محدودیت‌های بی‌جا تمرد از قانون است!» او که این طرح را «محصول قهر اکثریت مردم با صندوق‌های رای» می‌داند، معتقد است که «نمایندگان اقلیتی از جامعه می‌خواهند به بهانه صیانت از فضای مجازی، جلوی گردش آزاد اطلاعات را بگیرند و مانع از باخبر شدن اکثریت از چگونگی انتقال منابع به سوی اقلیت شوند و در آینده نیز بر سیطره اقلیت تداوم بخشند.» عارف که معتقد است «صیانتی که در برابر شفافیت قرار گیرد، صیانت نیست؛ بلکه کدورت و محدودیت است»، گفته است: «میل برای تحدید و تهدیدِ روزافزونِ آزادی‌های اجتماعی و سیاسی و گام نهادن در مسیر انسدادآفرینی فزاینده، علاوه بر تشدید شکافِ ملت_حاکمیت، امنیت ملی ما را با چالش‌های اساسی مواجه می‌کند. در دهه پنجم انقلاب، زیبنده نیست که به جای گشایش‌آفرینی، انسداد را برگزینیم»