با رخ دادن برخی بارش‌های محدود این ذهنیت ایجاد می‌شود که خشکسالی رو به پایان است اما احد وظیفه رییس مرکز ملی خشکسالی می‌گوید بارش‌ها در همه کشور از حد نرمال پایین‌تر بود و احتمال جیره‌بندی آب در سال دیگر وجود دارد.
دیدارنیوزـمحمد بدیعی: پاییز امسال شرایط آن طور نبود که انتظار می‌رفت شرایط آب و هوایی طوری پیش رفت که کم‌بارشی شدیدی در استان‌های کرمانشاه، گیلان، فارس، بوشهر، گلستان، زنجان، خراسان شمالی و خراسان رضوی، اردبیل و شمال استان‌های آذربایجان غربی و شرقی گزارش شد. بارشی که بین ۱۰ تا ۱۵۰ میلیمتر بود. همچنین میزان بارش در نیمه غربی فارس، کل استان کرمانشاه، شمال خوزستان، جنوب کردستان و ایلام نیز از لحاظ بارش پاییزی مطلوب نبود.
آن طور که تصور می‌شد که آخرین ماه سال ۱۴۰۰ ماه پربارشی نخواهد بود این موضوع را احد وظیفه در گفتگو با دیدار مطرح می‌کند و به آمار بارش‌های امسال و مقایسه آن با آمار سال گذشته از ابتدای سال تاکنون اشاره می کند و می گوید: در بهمن ماه به‌طور متوسط حدود ۱۵ میلیمتر در کشور بارندگی داشتیم که این عدد باید حدود ۳۸ میلیمتر می‌بود و به عبارتی بارندگی‌مان در بهمن ماه بیش از ۶۰ درصد نسبت به حد نرمال آن کاهش داشته است.
او می افزاید: اما اگر بخواهیم میزان بارش از ابتدای زمستان تاکنون را محاسبه کنیم، یعنی بارش ماه‌های دی و بهمن را با هم جمع کنیم حدود ۷۲ تا ۷۳ میلیمتر بارش داشتیم که در واقع میزان بارش متوسط بلندمدت هم در همین حد است و حتی حدود ۳ تا ۴ میلیمتر هم بیشتر از حد نرمال بارش داشتیم. عدد فوق تصویر کلی و میانگین کشوری است و با توجه به اینکه کشور ما کشوری نسبتاً وسیع است، هر منطقه از آن اقلیم مشخصی دارد و در هر بازه زمانی مقدار مشخصی به‌طور نرمال باران می‌گیرد.
او ادامه می دهد: اگر بخواهیم میزان بارندگی را به‌صورت ناحیه‌ای و استانی مورد بررسی قرار دهیم، میزان بارندگی مناطقی مثل خراسان رضوی، خراسان شمالی، سمنان، استان تهران، قزوین و زنجان از ۲۰ تا ۵۵ درصد بارش کمتر از بارش نرمال را تجربه کرده‌اند.
برای مثال در انتهای بهمن، سمنان حدود ۵۵ درصد زیر حد نرمال بود و خراسان رضوی نیز به شدت زیر نرمال بود. البته سامانه اخیر که از کشور ما گذر کرد، یک مقدار میانگین بارندگی در خراسان رضوی و خراسان شمالی را بهبود داد، ولی با این وجود، همچنان میزان بارندگی‌ها به‌شدت زیر نُرم است، یعنی کمتر از آن چیزی دریافت کردیم که به صورت نرمال دریافت می‌کردیم.
بیشتر بخوانید: جنوب ایران در سیطره سیل؛ ستاد بحران کجاست؟
منطقه دیگری که از ابتدای سال تاکنون میزان کم‌بارشی شدیدی را نسبت به حد نرمال تجربه کرده است، استان‌های خوزستان، ایلام، کرمانشاه و به‌عبارتی حوزه کرخه و حتی بخش‌های غربی رودخانه دز هستند، طوری که استان خوزستان تا ایلام بین حدود ۳۵ تا ۵۷ یا ۵۸ درصد کمتر از میزان نرمال بارندگی داشته‌اند و با توجه به اینکه دامنه‌های غربی زاگرس مناطق پربارش کشور هستند، این کمبود‌ها به‌راحتی جبران‌پذیر نیستند.
رییس مرکز ملی خشکسالی با اشاره به اینکه حتی اگر فرض بگیریم که از الان به بعد هم بارندگی خیلی خوبی داشته باشیم که بتواند این کمبود را جبران کند تاکید می کند: چون از این به بعد هوا رو به گرمی خواهد گذاشت، بیشتر بارش‌ها به صورت باران خواهد بود و بنابراین در بالادست کمتر ذخیره خواهد شد. البته شاید چند روز آینده هم این فرصت وجود داشته باشد، ولی متأسفانه طی هفته گذشته بارش‌ها در منطقه غرب، مناطق جنوب و مرکز کشورمان خیلی کمتر از نرمال است.
وظیفه یادآور می شود: عملاً با توجه به پیش‌بینی‌های موجود می‌شود گفت در نیمه اول اسفند بارش‌های کمتر از نُرم را انتظار داریم. بارش‌ها عمدتاً محدود به یک مقداری دامنه‌های غربی و مرکزی زاگرس، استان‌های کردستان و آذربایجان‌ها و ارتفاعات البرز درگیر می‌شود و اواخر هفته جاری تا اوایل هفته آینده بارندگی در این منطقه داریم، اما باز بارش‌های خیلی مؤثری نیستند.
این کارشناس هواشناسی ادامه می دهد: در هفته دوم اسفند به نظر می‌رسد شرایط قدری بهبود پیدا کند و میزان بارندگی‌ها در نیمه غربی کشور بهتر خواهد شد، اما باز همچنان در این محدوده هم خوزستان تقریباً بارش نرمالی دریافت نمی‌کند. حتی بارندگی‌هایی که در ایلام خواهیم داشت کمتر از نُرم است، ولی شاید چهارمحال بختیاری، لرستان، بخش‌هایی از کرمانشاه و کردستان و آذربایجان‌ها، بارندگی نرمال و حتی کمی هم فراتر از نرمال را دریافت کنند.
به گفته وظیفه، به‌طور کلی اگر بخواهم به صورت سرجمع ماهانه بگویم، اسفند چندان خوبی را انتظار نداریم، به خاطر اینکه شاخص‌های دور پیوندی که داریم و به‌نوعی پیش‌نشانگر پیش‌بینی هستند و به‌نوعی تغییرات این شاخص‌ها به ما می‌گویند که احتمالاً با چه شدت‌هایی از بارندگی و دما مواجه هستیم.
بیشتر بخوانید: شاخص کشور‌های جهان در حفاظت محیط زیست؛ ایران شصت و دوم شد!
در حال حاضر شاخص‌های دور پیوندی به‌نوعی ارتباط میان جوّ و اقیانوس را فراهم می‌کنند و از آنجا که تغییرات دمایی که روی اقیانوس رخ می‌دهد، بر شکل‌گیری ابرا‌های همرفتی و بارندگی‌ها در محدوده اقیانوس خیلی مؤثر است و در مناطق جنب حارّه مثل کشور ایران، عربستان و کشور‌هایی که در جنب مناطق حاره‌ای قرار دارند اثر می گذارد، بنابراین این شاخص‌های دور پیوندی، به نظر می‌رسد حداقل در دو هفته آینده در وضعیت آنچنان مناسبی نیستند که انتظار بارش‌های خیلی سنگین داشته باشیم که بتواند کمبود بارش‌های گذشته را جبران کند.
رییس مرکز کلی خشکسالی در توضیح بیشتر وضعیت بارش ها در روزهای پایانی سال می گوید: به‌طور کلی با اسفند کم‌بارشی مواجهیم، اما به این معنی نیست که اصلاً در اسفند بارندگی نخواهیم داشت یا هیچ دوره تغییرات دمایی و بارندگی نداریم، مفهومش این است که آنچه که در اسفند موجود که در آن قرار داریم انتظار داریم، مقدار بارش در حد و انتظارمان از میانگین بلندمدت نیست، به‌خصوص برای عرض‌های جنوبی، نیمه شرقی کشور، فلات مرکزی‌مان یک مقدار کمتر از میانگین بلندمدت بارش است.
او می افزاید: اما اگر بخواهیم یک بازه زمانی طولانی‌تر را بررسی کنیم و ماه فروردین را نیز به محدوده زمانی خود اضافه کنیم، به نظر می‌رسد با تغییراتی که در امواج بزرگ‌مقیاس در حال رخ دادن است، به احتمال بسیار زیاد، فروردین نسبتاً خوبی از لحاظ بارش‌ها را تجربه خواهیم کرد، به‌خصوص در حوزه غرب کشور، بارندگی‌ها از شدت مناسبی برخوردار خواهند بود و حتی مقدار بارشی که دریافت خواهیم کرد مقداری از کم‌بارشی‌های اسفند را هم جبران کند.
وظیفه تاکید می کند: ولی در سایر مناطق کشور، یعنی جنوب شرق، مناطق مرکزی و حتی شمال شرق حتی اگر خیلی خوشبین باشیم، در فروردین ماه هم یک شرایط نرمال را پیش رو خواهیم داشت و از نظر دمایی هم آنچه که تاکنون سپری کرده‌ایم فراتر از نرمال بوده و هوای گرم‌تری نسبت به نرمال زمستان‌ها داشتیم و دما حدود یک درجه بالاتر از نُرم بوده است.
این کارشناس هواشناسی با اشاره به اینکه انتظار ما این است که طی دو هفته اول اسفند با هوای گرمی مواجه باشیم، می گوید: البته آخر این هفته یک موج عبوری تغییرات دمایی ایجاد خواهد کرد، اما به‌طور کلی اگر این هفت روز را جمع کرده و میانگین بگیریم با هوای نسبتاً گرمی مواجهیم، به‌خصوص طی روزهای آینده حتی تا روز جمعه، به‌خصوص در نیمه غربی و عرض‌های شمالی کشورمان همانند استان تهران، قروین، البرز و همین‌طور خراسان‌ها آنچه تجربه خواهیم کرد از هوای معمول این هفته حداقل بین ۳ تا ۵ درجه گرم‌تر خواهد بود.
در اواسط دی ماه بارندگی‌های خیلی خوبی را در جنوب کشور داشتیم که خیلی شدید و بارش‌های کم‌سابقه‌ای در آن مناطق بود و باعث شد که آمار بارندگی‌ها در آن مناطق بالا برود، ولی متأسفانه بعد از آن شاید بیش از یک ماه باشد که تقریباً بارش خوب یا اصلاً بارندگی در آن مناطق نداشتیم.
رییس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران می گوید: به‌طور کلی در کشور با توجه به اینکه سال گذشته یک سال خیلی کم‌بارشی بود و به‌نوعی اگر بازه زمانی را از ابتدای سال نگیریم، مثلاً از ابتدای زمستان سال قبل تا ابتدای زمستان امسال بگیریم، حتی می‌شود گفت از نظر کم‌بارشی یک رکورد بوده است.
بیشتر بخوانید: حکم اعدام محیط بان کرمانشاهی؛ داستان پیچیده‌ای که هشتگ شد!
اگر از اواسط دی ماه سال قبل تا اواسط دی ماه امسال (دی ۱۳۹۹ تا دی ۱۴۰۰) را مبنا قرار دهیم و مقایسه کنیم با دوره‌های مشابه در بلند مدت (۴۰ تا ۵۰ سال گذشت)، ما در این دوره یکساله به‌نوعی کم‌بارش‌ترین رکورد سال را داشتیم و بارش متوسط ما چیزی بین حدود ۱۰۰ تا ۱۰۰ و هفت، هشت، ۱۰ میلیمتر است و با توجه به اینکه میانگین بارش سالانه در ایران حدود ۲۳۵ میلیمتر است، حتی از نصف بارش میانگین سال هم پایین‌تر بود و این بیانگر این است که خشکسالی شدید در بسیاری از نقاط کشور حاکم بود.
وظیفه یادآور می شود که کم‌بارشی‌ها در پاییز امسال سبب شد ذخیره آب بسیاری از سد‌های کشور بسیار بسیار کمتر از معمول گذشته شود و آب در دسترسی که الان در پشت بسیاری از سدها مثل سد کرخه، سد‌هایی که در استان تهران وجود دارد، سد زاینده‌رود، سد‌هایی که در شمال شرق در استان خراسان رضوی و خراسان شمالی قرار دارد (به‌خصوص سد طوسی که سد مشترک بین ایران و ترکمنستان است)، ذخیره آبی این سدها بسیار کمتر از آن چیزی است که باید باشد و این نگرانی وجود دارد که حتی در تأمین آب شرب هم برای فصل گرم در مضیقه و تنگنا باشیم و حتی شاید مجبور به جیره‌بندی آب شوند.
او با تاکید بر اینکه مقدار بارشی که دریافت می‌کنیم یک چیز جبری است و واقعاً دست کسی نیست که بتواند این را تغییر دهد، می افزاید: ما اگر زرنگ باشیم فقط می‌توانیم هر آنچه که دریافت کرده‌ایم را به خوبی مدیریت کنیم تا بتوانیم کمترین تنش آبی را داشته باشیم و کمترین آسیب را ببینیم و با توجه به اینکه ذخیره آبی پشت سدها الان وضعیت چندان مطلوبی ندارد، یک نگرانی عمده‌ای در تأمین آب شرب حتی در خیلی از شهر‌ها و کلان شهر‌ها وجود دارد.
وظیفه می گوید: برای آب تهران نگران هستم که احیاناً در اواخر بهار و در طول تابستان آینده می‌تواند دچار تنش آبی شود به خاطر اینکه وضعیت آب موجود در پشت سدها الان نگران‌کننده است و از طرفی میزان ذخیره برفی که در ارتفاعات داریم خیلی کمتر از نرمال است و این کمبود برف باعث می‌شود دِبی رودخانه‌ها در فصل گرم آنچنان تقویت نشود وذوب برف کمک چندانی نکند و از آن طرف کمبود بارش‌هایی هم که تا الان داشتیم (که الان بارش تهران حدود ۳۰ درصد زیر نُرم است) و سال گذشته هم با کمبود بارش خشکسالی را به پایان برده، این کمبود‌های قبلی و فعلی با هم جمع شده و باعث شده «دِبی» یا «آورد» رودخانه‌ها در بالادست سدها بسیار کاهش پیدا کند.
او ادامه می دهد: ممکن است در بهار با شدت گرفتن بارندگی‌ها یک مقدار از کمبود‌ها جبران شود، ولی با توجه به کمبود‌هایی که از گذشته وجود دارد و در حال حاضر هم هست و کمبود ذخیره برفی که در ارتفاعات وجود دارد، این نمی‌تواند آنچنان تداوم پیدا کند و دبی رودخانه‌ها به‌سرعت افت پیدا می‌کند و این مسئله باعث می‌شود مصرفی که مورد نیاز است به خوبی تأمین نشده و دچار تنش شویم و البته بقیه‌اش برمی‌گردد به اینکه چگونه مدیریت کنند تا بتوانیم این شرایط را از سر بگذرانیم. به‌هرحال شاید ناگزیر شوند سهم آب کشاورزی را قطع کنند به خاطر اینکه اولویت با مصرف آب شرب است.
