دیدارنیوز ـ سجاد پیروانی: سه، دو، یک... موشک آریان، دقایقی پیش از گویان فرانسه به فضا پرتاب شد تا تلسکوپ جیمز وب را در مسیر سفر بیپایانش برای کشف نقطه آغاز خلقت یا همان «بیگ بنگ» قرار دهد. موشک آریان در عرض چند ثانیه جو زمین را پشت سر گذاشت و بعد با سرعت حدود ۸ کیلومتر بر ثانیه وارد فضای لایتناهی شد. همه چیز طبق برنامه پیش رفت تا پیشرفتهترین تلسکوپ به سوی مقصد خود که از سوی دانشمندان به «نقطه لاگرانژی L2» مشهور است حرکت کند. سفری بیبازگشت در کریسمس ۲۰۲۱...
***
همه علاقهمندان به نجوم، حتی کسانی که در زندگی خود تنها با نگاه کردن به ستارهها، محو آسمان و کهکشان بودهاند، امروز منتظر پرتاب این حامل قویترین تلسکوپ ساخته دست بشر بودند و بسیاری نیز به صورت مستقیم لحظه پرتاب و لحظاتی بعد از آن را تماشا کردند، حرکتی باشکوه به سوی ازل....
اما این سفر شگفتانگیز و خارقالعاده نه از امروز که از ۳۱ سال قبل آغاز شده است، از زمانی که ایده ساخت چنین تلسکوپی شکل گرفت. ایده ساخت تلسکوپ جیمز وب در سال ۱۹۹۰ و نخست با اسم تلسکوپ فضایی نسل بعد NGST یا (Next Generation Space Telescope) به حقیقت پیوست. بعدها در سال ۲۰۰۲ اسم این تلسکوپ را به افتخار یکی از مدیران ناسا به نام جیمز وب (james webb) به این نام تغیر دادند، یعنی تلسکوپ فضایی جیمز وب JWST یا (James Webb Space Telescope).
بعد از پرتاب تلسکوپ هابل، دانشمندان به فکر ساختن تلسکوپی جدید و قویتر افتادند تا ویژگیهای خاصی نسبت به هابل داشته باشد. تخمین مالی اولیه ناسا در سال ۱۹۹۷ برای ساخت این تلسکوپ ۵۰۰ میلیون دلار بود و زمان پرتاب این تلسکوپ را هم ۱۰ سال بعد یعنی در سال ۲۰۰۷ اعلام کردند.
اما خیلی زود مشخص شد که این بودجه و این زمان اصلا کافی نیست و امروز بعد از ۲۵ سال و در سال ۲۰۲۱، با هزینه مستقیم ۱۰ میلیارد دلار سرانجام تلسکوپ جیمز وب آماده پرتاب شد. ساخت این تلسکوپ پروژه مشترک ناسا، آژانس فضایی اروپا و آژانس فضایی کانادا است و طولانی شدن زمان ساخت آن باعث شده که هزینه آن چندین برابر بیش از تخمین اولیه شود.
تلسکوپ جیمز وب مدتی هم در گویان فرانسه ماند تا آخرین آزمایشها روی آن انجام شود و با موشک آریان ۵ که ساخت سازمان فضایی اروپا است، هماهنگ شده و آماده پرتاب شود. این چشم غولآسا قرار است در فاصله ۱.۵ میلیون کیلومتری زمین و در نقطهای به نام L2 در یکی از نقاط لاگرانژی زمین و خورشید مستقر شود.
اما مهترین وظیفه این تلسکوپ چیست؟ چرا نسبت به تلسکوپ هابل اهمیت بیشتری دارد؟
تلسکوپ هابل برای رصد کردن سحابیها و ستارههای جدید از امواج مرئی و فرابنفش استفاده میکند. به این معنی که وقتی بر روی یکی از اجرام درون فضا متمرکز میشود امواج مرئی و فرابنفش را دریافت میکند، در حالی که این ویژگی چندان برای کشف درون سحابیها مثمر ثمر نیست. سحابیها مجموعهای از گاز و گرد و غبار کیهانی هستند که با فشار جاذبه، ستارههای جدید را میسازند. دانشمندان دریافتند وقتی تلسکوپ هابل از این سحابیها میگذرد ناکارآمد میشود.
اما تلسکوپ جیمز وب ساخته شده تا فقط امواج فرو سرخ را دریافت کند (امواج فرو سرخ از هر مادهای که گرما دارد ساطع میشود). دلیل برتری امواج فرو سرخ به امواج فرابنفش و مرئی جایی حس میشود که کهکشانهایی که از ما فاصله خیلی زیادی دارند نوری که از خود ساطع میکنند به اصلاح کش میآید، به این صورت که طول موج ارسالی این کهکشانها به طول موج فروسرخ تبدیل میشود و بنابراین با تلسکوپ هابل قابل دیدن نبوده، اما با تلسکوپ جیمز وب تصاویر دقیقتری از آن به دست میآید که قابلیت رصد بهتری دارد.
تلسکوپ هابل این کهکشانها را که دانشمندان معتقدند متعلق به زمان انبساط جهان (بیگ بنگ) هستند، سالها قبل با متمرکز شدن روی یک نقطه کشف کرد، اما تصاویر مخابره شده وضوح بالایی نداشت و حالا تلسکوپ جیمز وب قرار است با وضوح بهتری این کهکشانها را رصد کند.
به عبارت دقیقتر تلسکوپ جیمز وب قرار است تصویر زاده شدن جهان ما را پس از بیگ بنگ، نمایش دهد. به این ترتیب جیمز وب چیزی فراتر از یک ابزار برای نگریستن به مکانهای بسیار دوردست است. جمیز وب قرار است ما را در یک سفر شگفتانگیز، به نقطه آغازین زمان ببرد. جایی که همه چیز از آن جا شروع شد و زمانی که همه ساعتها تازه کوک شدند. این احتمالا یک نقطه اوج جدید برای تلاشهای بشری است که سالها در حسرت و آرزوی سفر در زمان بوده است. زمانی به قدمت زاده شدن جهان...
