مهدی مطهرنیا استاد دانشگاه و آینده پژوه در دومین تحلیل خود (اختصاصی دیدارنیوز) درباره مذاکرات هسته‌ای ایران و ۴+۱ در غیبت آمریکا، اتاق مذاکرات وین را به اتاق مراقبت‌های ویژه تشبیه کرده است و سلامت بیرون آمدن از این اتاق را مورد تردید قرار داده است.
دیدارنیوز ـ مهدی مطهرنیا*: آینده مذاکرات وین و آن چه در اطراف و اکناف آن طرح می‌شود از مسایل اصلی و در صدر مسایل جامعه امروز ما قرار گرفته است. یکی از دغدغه‌های موجود در این باب بر اساس تجربه زیسته شده برجام، ماندگاری و مانایی توافق احتمالی در بستر تقابل دائمی ایران و آمریکا در چند دهه گذشته است. این زمانی خود را بیشتر بر افکار تحمیل می‌کند و دغدغه برانگیز می‌شود که سابقه خروج آمریکا از برجام در کنار تزلزل سیاسی دولت بایدن در واشنگتن قرار می‌گیرد. در همین حال نظرسنجی‌ها نمایانگر از دست دادن احتمالی کنگره از اکثریت دموکرات در مجلس نمایندگان و اکثریت موثرتری در سنا در دوره بعدی نشان دارد. از سویی فشار‌های رسانه‌ای بر بایدن از هم اکنون به گستردگی خود را نشان می‌دهد.
شورای سردبیری «وال استریت ژورنال» در یادداشتی تند ضد موضع گیری دولت بایدن، به واشنگتن درباره به دست آوردن توافق ضعیف با ایران هشدار داد. این روزنامه نوشت: "برای ماه‌هاست که دولت بایدن در حال التماس به ایران برای بازگشت به میز مذاکره است. ایران مذاکره مستقیم را رد می‌کند و مذاکره‌کنندگان آمریکایی باید از طریق میانجی‌های اروپایی کار کنند. به نظر می‌رسد این کم اعتنایی عامدانه به ایالات متحده باعث انصراف واشنگتن نشده است".
رسانه جمهوریخواه آمریکایی ادعای غربی‌ها درباره ماهیت برنامه هسته‌ای ایران را تکرار کرده و مدعی شده ایران شاید امتیازاتی برای دریافت رفع تحریم‌ها بدهد، اما «به پنهان کردن توسعه اتمی خود از چشم بازرسان ادامه خواهد داد».
در پایان یادداشت آمده است: همه التماس‌های تیم بایدن تنها باعث پرانگیزه‌تر شدن ایران برای درخواست توافقی شده که حتی از توافق اوباما هم ضعیف‌تر است. چنین توافقی باعث اطمینان‌بخشی دوباره به هیچ‌کس جز تهران نخواهد شد. همچنین در خبر‌های این هفته آمده بود که سناتور «تام کاتن» گفته است: توافق هسته‌ای بین دولت بایدن و ایران حتی بدتر از آن چیزی خواهد بود که قبل از آن وجود داشت، و زمانی که جمهوری خواهان دوباره قدرت را در دست بگیرند، از بین خواهد رفت. همزمان با شروع دور جدیدی از مذاکرات احیای برجام و تماس غیرمستقیم ایران و آمریکا برای رفع تحریم‌های اتمی و همزمان با آن اعمال محدودیت بر برنامه هسته‌ای ایران، دولت جوبایدن با انتقادات داخلی روبرو شده است.
تام کاتن سناتور جمهوریخواه و از اصلی‌ترین منتقدان برجام از رئیس جمهوری دموکرات این کشور انتقاد کرده و گفته وی تیم خود را برای مذاکره درباره تسلیم شدن آمریکا در برابر آیت الله‌ها به وین فرستاده است. وی در توئیتر خود نوشت؛ این دولت حاضر نیست رژیم ایران را به خاطر تلاش‌های باج‌خواهانه هسته‌ای، حمایت از تروریسم و حملات به نیرو‌های آمریکایی و متحدان ما پاسخگو بداند.
در چنین فضایی شاهد واقعیتی دیگر هستیم که از زبان سفیر روسیه در مذاکرات وین، شنیدیم. اولیانوف در پاسخ به این پرسش که آیا هیات جدید ایران آماده مذاکره مستقیم با نمایندگان آمریکا در وین است، گفت: اینجا هیچ چیز تغییر نکرده است.
میخائیل اولیانوف، نماینده دائم روسیه در سازمان‌های بین‌المللی مستقر در وین، گفت: هیات جدید ایرانی که در مذاکرات وین برای احیای برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) درباره برنامه هسته‌ای ایران شرکت می‌کند، آماده گفتگوی مستقیم با هیات آمریکایی نیست. روندی که با هدف بازگشت به برجام آغاز شده است. این دیپلمات هشدار داد که این کار (بازگشت به برجام) به دلیل اختلافات بزرگ بین ایران و مشارکت کنندگان غربی در مورد بسیاری از مسائل، کار آسانی نخواهد بود.
وی تصریح کرد: با این حال گفتگو‌های امروز و گفتگو‌های جداگانه ما با رابرت مالی فرستاده ویژه آمریکا در امور ایران نشان داد که همه بدون استثنا به دنبال دستیابی به نتیجه مثبت هستند و این مهمترین پیش شرط برای ادامه و تکمیل موفقیت آمیز مذاکرات است.
این سخنان اولیانوف، یادآور تجربه زیسته شده دیگری است. اصطلاح مذاکره برای مذاکره درباره پرونده هسته‌ای ایران، برای ما آشنا است و در آرشیو خاطرات ما محفوظ است. سال‌هایی که مذاکرات متعدد را با مدیریت علی لاریجانی و سعید جلیلی در دهه هشتاد پشت سر گذاشتیم و از وین تا بغداد و آلماتی این رویکرد تجربه شد. اما در نهایت برجام، با کدگزاری «نرمش قهرمانانه» از سوی ایران به دست آمد.
اکنون این پرسش‌ها در باب آینده مذاکرات برجام وجود دارد که مذاکرات کنونی هم به سیاق گذشته باز گشته است یا جوانمرگ می‌شود یا در کما می‌ماند؟ این توافق نیم بند غیر مستحکم و درد دیده از اتاق مراقبت‌های ویژه‌ی وین زنده بیرون می‌آید؟ اگر زنده بیرون آید، در نهایت توان اثرگذاری بر آینده را خواهد داشت؟
پیشران‌های موثر بر این جریان بیان کننده این معنا است که:
۱- دولت یک دست شده ایران در تهران با بحران هویت انقلابی روبرو است. چرا که هویت انقلابی خویش را در مبازه با امپریالیسم آمریکا بدون هیچ توافقی با این دولت و حتی نشستن بر سر میز مذاکره تعریف کرده است.
۲- برجام با وجود پذیرش کلی آن توسط نظام جمهوری اسلامی ایران، میراث دو دولت اصلاح طلب در مذاکره با تروئیکای اروپا و سپس مذاکرات دولت اعتدالی حسن روحانی پس از فراز و نشیب‌های موجود در دو دولت محمود احمدی نژاد شناخته می‌شود. خاطره آتش زدن برجام توسط نمایندگان مجلس در صحن عمومی آن هیچگاه از خاطره‌ها حذف نمی‌شود. انتقادات به برجام و تهدید عناصری، چون ظریف و صالحی هم توسط گروه‌های انقلابی در جناح‌های سیاسی حاکم کنونی در اذهان ماندگار است. کد واژه «قراردادی ننگین‌تر از ترکمانچای» در ارتباط با برجام در ادبیات سیاسی ایران فراموش ناشدنی است.
۳- در تهران به رغم مسائل اقتصادی و بحران‌های هزارتو و نگرانی‌های ناشی از بحران‌هایی، چون بحران آب، باور سیاسی حاکم آن است که مردم انقلابی ایران هنوز هم آماده پرداخت هزینه‌های گزاف اقتصادی در مبارزه با استکبار جهانی هستند. از این رو اگر چه خواهان برداشتن همه تحریم‌ها هستند، ولی برنداشتن تحریم‌ها را نیز در ارجاع دادن همه مسائل به تحریم‌ها و دشمن خارجی دارای بهره سیاسی و خلق ارزش راهبردی در این زمیته می‌دانند.
۴- در واشنگتن تیم دموکرات‌ها آرام حرف می‌زنند. خواهان مذاکره هستند. حتی از این که از سوی رقبای خود متهم به گدایی مذاکره از ایران شوند، دوری نمی‌گزینند. اما، در همان حال حلقه اتحاد بیشتر بر علیه ایران را حول تحریم‌های حداکثری فراهم می‌آورند.
بایدن بر اساس:
الف: پارادایم قدرت هوشمندتر آمریکایی
ب: دکترین بازیگر بالغ والد
ت: سیاست کلان تلاش برای مذاکره و احماع برای فشار
پ: استراتژی گفت‌وگوی همگرایانه بامتحدان و مذاکره سازنده با رقبای بین المللی خود
د: تاکتیک درخواست مذاکره با ایران و همکاری با متحدان منطقه‌ای با مرکزیت اسرائیل و متحدان بین المللی با مرکزیت لندن همراه با نزدیکی بیشتر با پکن و مسکو
ذ: تکنیک مذاکره و معامله
زمینه ساز ایجاد فضای مناسبی برای ایجاد فشار بر تهران و آماده سازی اذهان برای ورود به:
-برجام پلاس در صورت باز شدن گارد ایران
-پلان موسوم به two در صورت بسته بودن گارد ایران
می‌باشد. نگرانی وال استریت ژورنال و افرادی، چون تام کاتن در این زمینه در راستای ایجاد فضای شکست دولت دموکرات در طی این مسیر و بازیابی محبویت مجدد احتمالی به واسطه موفقیت در این جریان است. گویی در آمریکا نیز این پرونده از حالت ملی به وضعیت رقابت‌های جناحی نزول کرده است.
۵- تلاش‌های اسرائیل و ائتلاف عبری – عربی در ارتباط با محاصره منطقه‌ای ایران، روی کارآمدن طالبان و احیای خطر نا آرامی در مرز‌های شمالِ غرب و شرق ایران به همراه چابک سازی حضور نظامی آمریکایی‌ها در منطقه و جهان.
۶- اعلام مواضع رسمی و تهدید آشکار نظامی رئیس ستاد ارتش آمریکا در هفته اخیر. همه نشان دهنده تلاش برای اثرگذاری بر مذاکرات وین است.
با این وجود، در تحلیل پیشران‌های موثر بر این موضوع و آینده نگری مبتنی بر تفسیر معرفت شناسانه پساپوزیتویستی می‌توان گفت محتمل‌ترین آینده کوتاه مدت پیش‌روی برجام متوجه «گذراندن عمر در اتاق مراقبت‌های ویژه» خواهد بود.
