آنگلا مرکل؛ صدراعظم دنیای آزاد

دیدارنیوز ـ مسلم تهوری: دخترک در ۱۷ ژوئیه ۱۹۵۴ در هامبورگ به دنیا آمد و نامش را کاسنر گذاشتند، اما بین دوستانش به کاسی معروف شد. وقتی تنها ۳ ماهه بود پدرش پیشوای یک کلیسا در کوییتزوو در ایالت براندنبورگ شد. از این‌رو خانواده کاسنر کوچک به آلمان شرقی مهاجرت کردند و در تمپلین ساکن شدند. به نظر زندگی در آلمان شرقی برای کاسی ساده بود، چون به قول خودش در آلمان شرقی بر چیز‌هایی که وجود داشتند نمی‌توانست به سادگی تاثیربگذارد.

دوران تحصیل موفقی داشت و همواره جزو نفرات برتر بود. تحصیلات خود را تا مقطع دکتری در رشته شیمی کوانتوم ادامه داد و پس از آن به عنوان دانشمندی محقق به کار مشغول شد.

پس از پایان دوره تحصیلات دانشگاهی به او پیشنهاد شد به عنوان استادیار در دانشکده مهندسی دانشگاه مشغول کار شود. فرصت جذابی بود، اما پیش شرط استخدام این بود که به طور مرتب فعالیت‌های همکاران خود را به اشتازی گزارش دهد. خیانت و خبرچینی در قاموسش نمی‌گنجید. بهانه آورد و از این کار سر باز زد. گفته بود به اندازه کافی برای همکاری با اشتازی رازدار نیست و نمی‌تواند این شرط را بپذیرد. البته بعد‌ها با عملکرد و سخنان خود ثابت کرد رازنگهداری قابل اعتماد است. هیچگاه کسی متوجه نشد او در مورد دیگران چگونه فکر می‌کند و نظر شخصی‌اش چیست. مبنا برای او منافع ملی بود و اشخاص را بر آن اساس قضاوت می‌کرد.

او در دانشگاه با فردی به نام اولریش مرکل دانشجوی فیزیک آشنا شد و پس از مدتی با هم ازدواج کردند. از آن پس نام همسرش را برگزید و تا امروز تمام دنیا او را به نام آنگلا مرکل می‌شناسند. ازدواجی که تنها ۵ سال دوام آورد و این دو در سال ۱۹۸۲ از یکدیگر جدا شدند. پس از جدایی تا مدتی مجبور شد برای تأمین مخارج زندگی به صورت روزمزد در رستوران کار کند. مرکل بار دیگر در سال ۱۹۸۸ با پرفسور یوآخیم زاور ازدواج کرد که تا به امروز این پیوند پابرجاست.

آنگلا مرکل پس از ازدواج با همسر دومش به سرعت وارد دنیای سیاست شد و پله‌های ترقی را طی کرد. مدت کوتاهی به عنوان سخنگوی اولین دولت دموکراتیک آلمان شرقی تحت رهبری لوتارد مزیر مشغول به کار شد و پس از اتحاد آلمان در سال ۱۹۹۰ از ایالت مکلنبورک ـ فورپومرن وارد بوندستاگ شد. در دولت صدراعظم هلموت کهل به وزارت فدرال امور خانواده، سالمندان، جوانان و زنان منصوب شد و کمی بعد عهده‌دار فدرال محیط زیست، حفاظت از طبیعت و ایمنی هسته‌ای شد. وی پس از شکست اتحادیه دموکرات مسیحی در انتخابات فدرال ۱۹۹۸ به مقام دبیرکلی حزب رسید.

پس از انتخابات فدرال ۲۰۰۵ در آلمان و شکست حزب سوسیال دموکرات، مرکل جانشین گرهارد شرودر به عنوان صدراعظم آلمان در یک دولت ائتلاف بزرگ از اتحادیه دموکرات مسیحی و اتحادیه سوسیال مسیحی بایرن ـ حزب خواهر آن در ایالت بایرن ـ و حزب سوسیال دموکرات آلمان شد. مرکل اولین زن در تاریخ آلمان و اولین شهروند سابق آلمان شرقی بعد از اتحاد مجدد آلمان بود که به مقام صدراعظمی آلمان می‌رسید.

مرکل چهار مرتبه به مقام صدراعظمی آلمان رسید؛ و در این سال‌ها توانست امضای خود را در دنیای سیاست به ثبت برساند. روزگاری هلموت کهل صدراعظم سابق آلمان با رویکردی پدرانه از مرکل به عنوان دختر یاد کرده بود، اما مرکل خیلی سریع از زیر سایه پدر بیرون رفت و جزو معدود سیاستمدارانی در عالم سیاست شد که پس از سال‌ها که در قدرت بود میزان محبوبیتش به مراتب بیش از گذشته شد.

مرکل را نمی‌توان سخنران ماهری دانست. خیلی کوتاه سخن می‌گوید و درباره سیاست‌های خود جار و جنجال راه نمی‌اندازد. اما همین عملکرد باعث محبوبیت او شده است. او بیش از آن که حرف بزند عمل می‌کند و عملگرایی مشخصه بارز مرکل است. همین توانایی و کارنامه است که باعث شده هدایت چهار دولت آلمان را برعهده بگیرد.

او بدان پایه از محبوبیت و تأثیرگذاری رسید که حالت دست‌ها و حتی رنگ لباس‌هایش نیز مورد توجه رسانه‌ها و مردم قرار گرفت. مرکل هر گاه می‌ایستد دست‌هایش را به حالت لوزی در مقابل خود می‌گیرد و لوزی مرکل مورد توجه همگان قرار گرفته، مجسمه‌ها ونقاشی‌هایی با دستان لوزی شکل مرکل توسط هنرمندان خلق شده و مورد استقبال همگان قرار گرفته است. در کنار حالت دست‌ها رنگ لباس‌های مرکل هم مورد توجه قرار گرفته است. رنگ شلوار او معمولا تیره است، اما رنگ کت و بلوز او مرتب تغییر می‌کند. برخی از تحلیلگران حتی مدعی شده‌اند که از روی رنگ کت مرکل می‌توان به حالات روحی آن لحظه او پی برد و می‌توان حدس زد که او چه پیامی برای گفتن به مردم و دیگر سیاستمداران دارد.

مرکل را سیاستمداری غیرقابل پیش‌بینی، مرموز و عملگرا می‌خوانند. بسیاری او را مارگارت تاچر قرن بیست و یک می‌نامند و گروهی او را فراتر از بانوی آهنین و هر سیاستمدار دیگری می‌دانند و شاهد مثال‌شان نیز مجله فوربز است که دو بار او را دومین شخص قدرتمند جهان نامید و در سال ۲۰۱۶ برای دهمین سال به عنوان قدرتمندترین زن دنیا از سوی آن مجله برگزیده شد.

مرکل به عنوان سیاستمداری فکور و عملگرا نقش مهمی در مدیریت بحران مالی جهان در ۲۰۰۷ ـ ۲۰۰۸ و بحران بدهی اروپا ایفا کرد؛ همچنین طی بحران پناهجویان سال ۲۰۱۵ به خوبی آن را مدیریت کرد.

البته این طور نیست که تمام تصمیم‌های مرکل با استقبال همگان روبه‌رو شده باشد؛ وی در زمان جنگ عراق به پشتیبانی از سیاست‌های آمریکا پرداخت. این کار او باعث ایجاد مخالفت‌های شدید در داخل آلمان شد تا جایی که رئیس حزب سوسیال دموکرات، عملکرد و گفته‌های مرکل را «سجده در برابر دولت آمریکا» دانست.

در سیاست داخلی برنامه مرکل با نام Energiewende بر توسعه بخش انرژی، به همراه حذف تدریجی انرژی هسته‌ای در آلمان، کاهش انتشار گاز‌های گلخانه‌ای و افزایش منابع انرژی تجدیدپذیر متمرکز شد. اصلاحات در ارتش آلمان که باعث لغو خدمت سربازی شد، اصلاحات مراقبت‌های بهداشتی، واکنش دولت او به بحران مهاجران اروپا در سال ۲۰۱۴ و همه گیری کووید ـ ۱۹ در آلمان، از مسائل مهم در دوران صدارت او بوده‌اند.

به هر حال قصه زندگی سیاسی آنگلا مرکل با افتخار به پایان خط رسیده و قرار است مراسم رسمی خداحافظی او پنج‌شنبه دوم دسامبر در محوطه وزارت دفاع در برلین و با حضور سربازان مشعل به دست برگزار شود. رژه‌ای که سابقه آن به ابتدای قرن هفدهم میلادی می‌رسد؛ و اولاف شولتس به جای او می‌نشیند. هنوز مشخص نیست این مراسم به چه صورت در رسانه‌ها انعکاس خواهد یافت، اما چنانچه به صورت مستقیم پخش شود بسیاری از رکوردها را جابجا خواهد کرد.

هفته نامه «اشپیگل» می‌گوید به اطلاعاتی دست یافته که مطابق آن مرکل برای این مراسم سه آهنگ درخواست کرده که یکی از آن‌ها تصنیف «برای من باید فقط رز قرمز ببارد» از هیلدگار کنیف است.

این سیاستمدار حزب دموکرات مسیحی همچنین یک آهنگ کلیسایی با عنوان «خدای بزرگ، ترا می‌ستائیم» درخواست کرده است. سومین آهنگی که قرار است ارکستر نظامی وزارت دفاع شامگاه دوم دسامبر بنوازد تصنیف «فیلم رنگی را فراموش کردی» است که نینا هاگن سال ۱۹۷۴ در آلمان شرقی سابق خواند و با آن به شهرت زیادی رسید.

جدای از زندگی سیاسی، مرکل هیچگاه از زندگی شخصی غافل نشد و از مردم و جامعه‌اش فاصله نگرفت. اگر فردی مرکل را نمی‌شناخت و او را در فروشگاه در حال خرید مواد اولیه برای طبخ غذا می‌دید هیچگاه باور نمی‌کرد که او صدراعظم آلمان و قدرتمندترین زن دنیا است. او بار‌ها و بار‌ها در برلین همانند مردم عادی هنگام خرید دیده شده است.

مرکل در تعطیلات از برلین خارج می‌شود و با همسرش پرفسور یوآخیم زاور دور از هیاهوی دنیای سیاست به خانه‌ای امن و آرام در روستای «هوهن والده» در نزدیکی تمپلین واقع در ایالت براندنبورگ می‌رود.

وی به همراه همسرش هر سال در ایام عید پاک برای پیاده‌روی جزیره ایسکیا در ایتالیا را انتخاب می‌کند. آنان البته در سال ۲۰۲۰ به علت همه گیری کرونا موفق به تکرار این عادت سالانه نشدند.

طبیعت گردی و پیاده‌روی از جمله علائق مرکل است و به همین دلیل بار‌ها در حال پیاده‌روی با دوستان و همسرش دیده شده است. شاید پیاده‌روی بهانه‌ای بوده تا بدون فاصله از حال و روز و نظرات مردمانش مطلع شود.

هر چه بیشتر در زندگی آنگلا مرکل جستجو کنیم با اطمینان بیشتری می‌توان از ساده زیستی صدراعظم آلمان سخن بگوییم. راستی شما هم حتما گردنبند مرکل را بر گردنش بارها و بارها دیده‌اید؛ اگر دقت نکرده‌اید کافی است نگاهی به تصاویر مرکل از سال ۲۰۰۵ تا کنون بیندازید؛ همان گردنبندی را در سال ۲۰۰۵ می‌بینید که هم اکنون نیز بر گردن دارد و بی راه نیست اگر آن گردنبند را نماد ثبات شخصیتی و پایداری آنگلا مرکل بدانیم. در طول ۱۶ سال صدارت او بر آلمان، این کشور دچار تغییرات و دگرگونی‌های زیادی شده، اما مرکل همچنان همانی است که قبلا بوده.

بسیاری از شخصیت‌های سیاسی دنیا مرکل را مورد تعریف و تمجید قرار داده‌اند. باراک اوباما در مورد او می‌گوید: مرکل شوخ طبع است، عمل گرایی خردمندانه دارد و یک قطب نمای اخلاقی انعطاف ناپذیر. اوباما در ادامه افزوده بود: بسیاری از مردم دختران و پسران، مردان و زنان، الگو‌هایی داشته‌اند که در برهه‌های سخت چشم‌شان به آن‌ها بوده است؛ و من خوشحال بودم که با تو دوست شدم.

بایدن نیز او را دوستی بزرگ برای خود و آمریکا می‌داند. اما در این میان شارل میشل، رئیس کنونی شورای اروپا در مورد مرکل تعبیر زیبایی دارد او گفت: تو یک یادمان تاریخی هستی. شورای اروپا بدون مرکل همانند رم است بدون واتیکان یا پاریس بدون برج ایفل، ما دلتنگ خردورزی‌ات به ویژه در دوران‌های سخت خواهیم بود.

تعریف‌ها و سپاس‌ها فراتر از این مختصر است. شاید خلاصه همه این تعریف و تمجید‌ها تیتر آرزو گونه مجله تایمز در سال ۲۰۱۵ باشد؛ او صدراعظم دنیای آزاد است.