مدیریت رانتی و ناکارآمد صنعت مس کشور باعث می‌شود که ایران هر روز از رقبای درجه یک و دو بیشتر عقب بماند و بازار را به آن‌ها تحویل دهد.
دیدارنیوز ـ جمهوری اسلامی ایران براساس بسیاری از برآورد‌های جهانی بین ۳۰ تا ۴۰ میلیون تن ذخیره مس در اختیار دارد و از این نظر رتبه ششم یا هفتم کشور‌های جهان را داراست. براساس برخی برآورد‌ها معدن مس سرچشمه با داشتن حدود ۵ درصد ذخایر مس جهان دومین معدن بزرگ جهان است، اما با این وجود ایران تقریبا جایگاه قابل ذکری در عرصه تولید و بازار جهانی مس ندارد در حالی که شیلی به عنوان بزرگترین تولیدکننده مس جهان سالانه حدود ۵.۷ میلیون تن از این فلز را تولید می‌کند.
جالب اینجاست که بر اساس برخی خبر‌ها برای سال ۱۴۰۰ هم برخلاف همه ادعا‌ها تولید مس کشور اندکی بیشتر از ۲۹۰ هزار تن برآورد شده است. حتی طبق همین پیش بینی‌ها در شرکت ملی مس اگر برنامه مدیران کنونی این صنعت عملیاتی شود در سال ۱۴۱۰ نیز تولید مس ایران نمی‌تواند به ۶۰۰ هزار تن در سال برسد.
میز کسب و کار تحریریه، بار‌ها اعلام کرده است که مدیریت کنونی صنعت مس کشور چیزی کمتر از فاجعه برای کشور به همراه ندارد، زیرا بسیاری از ظرفیت‌های کشور را بلااستفاده گذاشته و باعث از دست رفتن قابلیت‌ها و بازار پرسود این کالا که برخی آن را طلای سرخ آینده و نفت فلزی، می‌دانند، شده است. این سخن به هیچ عنوان ادعا نیست و با استناد به سخنان و امار مدیران این صنعت و روند‌های جهانی حرکت لاک پشتی و هزینه بر صنعت مس ایران قابل اثبات است.
ایران با ذخایر عظیم مس خود اکنون باید حداقل بین ۱.۵ تا ۲ میلیون تن مس تولید کند و بیش از ۸۰ درصد آن صادر شود و از این راه سالانه حدود ۱۵ میلیارد دلار نصیب کشور کند. اما در شرایط کنونی میزان درآمد صادراتی ایران اندکی بیشتر از ۸۰۰ میلیون دلار عنوان می‌شود.
همانطور که گفته شد مدت‌ها است که از افزایش تولید مس به ۳۰۰ هزار تن صحبت می‌شود، اما این رقم گویا دست یافتنی نیست و تولید مس کشور در چند سال گذشته از ۲۴۰ هزار به حدود ۲۸۰ هزار تن افزایش یافته است.
این آمار ضعیف در حالی کسب شده است که کشور آفریقایی زامبیا با ذخایر اثبات شده به مراتب کمتر از ایران (دارای رتبه بین ۱۵ تا ۲۰ در فهرست دارندگان ذخایر بزرگ مس) سالانه بیش از ۸۰۰ هزار تن مس تولید می‌کند که بیشتر آن صادر می‌شود.
متاسفانه و بر اساس گزارش تارنمای «TRADING ECONOMICS» حتی ایران در سال ۲۰۱۷ بیشتر از ۶۰ میلیون دلار مس از این کشور آفریقایی واردات داشته است!
زامبیا با بهره گیری از مدیریت غیررانتی و تجهیزات به روز در چند سال اخیر حدود سه برابر ایران مس تولید کرده است و با قیمت امروز بیشتر از ۸ میلیارد دلار درآمد ارزی کسب می‌کند. خبرگزاری «رویترز» نوشت، زامبیا در سال ۲۰۲۰ بیشتر از ۸۸۰ هزار تن مس تولید کرد که نسبت به سال قبل از آن حدود ۱۴ درصد رشد داشته است. زامبیا در سال ۲۰۱۹ حدود ۷۷۶ هزار تن مس تولید کرد.
طبق این گزارش زامبیا برای سال ۲۰۲۱ نیز دستیابی به تولیدی ۱ میلیون تن در سال را هدف گرفته است. ضمن آنکه برای چند سال آینده دستیابی به مقادیر بیشتر و داشتن یک سهم عمده از بازار را برنامه ریزی کرده است.
رویترز نوشت، تغییر رویکرد جهانی به خودرو‌های الکتریکی که در آن مس بسیار پرکاربرد است موجب افزایش شدید تقاضا برای این فلز در جهان خواهد شد. برخی پیش بینی‌ها از ۴ برابر شدن نیاز جهان به مس تا دو دهه بعد سخن می‌گویند.
مدیریت صنایع مس در کشور‌هایی همچون شیلی، پرو، آمریکا و ... به عنوان بزرگترین تولید کنندگان، آینده را به گونه‌ای رصد می‌کنند تا از قافله بازار مس عقب نمانند. در این میان حتی کشور‌های کوچکتر همچون زامبیا، ازبکستان، قزاقستان، ترکیه و ... هم برنامه ریزی می‌کنند تا در کوتاه مدت ظرفیت تولید خود را در حد چشمگیری افزایش دهند. به عنوان نمونه ازبکستان در سه سال اخیر تولید مس خود را بیشتر از ۵۰ درصد اضافه کرد و برای افزایش ۴۰۰ هزار تنی در آینده نزدیک برنامه ریزی کرده است. اکنون زامبیا هدف افزایش حداقل ۱۰۰ هزار تنی را برای هر سال در نظر می‌گیرد.
مدیریت ضعیف در صنعت مس؛ انرژی ارزان برق و فسیلی را با قیمتی غیرقابل باور برای رقبای خارجی از دولت دریافت می‌کنند و بعد به خاطر همین رانت عظیم مدعی سودآوری نسبت به رقبا هم هستند؛ اما همزمان توانایی ندارند ۲۰ درصد بهره وری شرکت‌های مطرح جهان را کسب کنند.
